Sincan (Çin Cumhuriyeti eyaleti)

(Sincan Eyaleti (Çin Cumhuriyeti) sayfasından yönlendirildi)

Sincan Eyaleti veya Xinjiang Eyaleti (Çince: 新疆省; pinyin: Xīnjiāng Shěng; İngilizce kaynaklarda Sinkiang Province terimi kullanılmıştır), Çin Cumhuriyeti'nin eski bir eyaletidir. İlk başta 1884 yılında Çing Hanedanı'nın bir eyaleti olarak kurulmuş Xinjiang Eyaleti'nin kapsadığı toprakların çoğu artık 1955 yılında Çin Halk Cumhuriyeti devleti tarafından kurulmuş Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunur. Kuomintang'ın Çin İç Savaşı'nı kaybetmesi sonrasında Xinjiang Eyaleti'nin özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) ismi altında Taipei'ye taşındı, fakat 1992 yılında bu kuruluş feshedildi.

Xinjiang
新疆省 Xīnjiāng Shěng
Xinjiang Eyaleti
1912-1992
Xinjiang haritadaki konumu
TürÇin Cumhuriyeti'ne bağlı bir eyalet [en] (1912–1992)
BaşkentDihua
Taipei (sürgündeki bölgesel hükûmet, 1950–1992)
Tarihî dönem20. yüzyıl
• Kuruluşu
1912
13 Ekim 1949
• Sinkiang Eyalet Hükümet Ofisi'nin feshedilmesi
16 Ocak 1992
Yüzölçümü
19281711931 km2
Nüfus
• 1928
2550000
Öncüller
Ardıllar
Sincan Eyaleti (Çing İmparatorluğu)
Sincan Eyaleti, Çin Halk Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumu

Coğrafi kapsamı

değiştir

Çin Cumhuriyeti yönetimi altındaki Xinjiang Eyaleti, Çing Hanedanı'ndaki Xinjiang Eyaleti sınırlarının mirasıdır. Kansu, Çinghay, Dış Moğolistan, Tibet Alanı [en] idari bölümleriyle ve Sovyetler Birliği, Afganistan, Hindistan ve Pakistan ülkeleriyle sınır paylaştı. Üzerinde eyaletin iddiada bulunduğu sınırlar, günümüz Sincan'ın tümünü ve günümüz Moğolistan, Tacikistan, Afganistan ve Pakistan ülkelerinin bazı kısımlarını kapsar.[1] Eyaletin 1.711.931 km2'lik alanı vardı.

Tarihçe

değiştir

1912 yılında Çing Hanedanı'nın yerine Çin Cumhuriyeti geçti. Xinjiang'ın son Çing valisi olan Yuan Dahua kaçtı. Yuan'ın astlarından biri olan Yang Zengxin [en], eyalet üzerindeki kontrolü ele geçirdi ve aynı senenin Mart ayında Çin Cumhuriyeti egemenliği altında tahta çıktı. Entrikacılığı ve karışık etnik topluluklarını akıllı şekilde dengelemesiyle Yang, uzun süre Xinjiang üzerindeki yönetimini sürdürdü, ancak Kuomintang'ın 1928'de düzenlediği Kuzey Seferi sırasında Yang suikast edildi.[2]

Yang Zengxin'in ardından Jin Shuren tahte çıktı. 1930'ların başlarında Xinjiang çapında Jin Shuren'e yönelik Uygurlar, diğer Türk halkları ve Huilerin katıldığı Kumul İsyanı ve diğer isyanlar yer aldı. Jin, isyanları bastırmak üzere Beyaz Ordu'dan Ruslar çağırdı. 12 Kasım 1933 tarihinde Kaşgar bölgesinde kısa ömürlü Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kuruluşu tek taraflı olarak ilân edildi.[3][4] Hui Kuomintang 36. Tümen (Ulusal Devrimci Ordu) [en], Kaşgar Muharebesi (1934) sırasında Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin ordusunu yendi; Cumhuriyet'in ömrü bu şekilde sona erdi. Ocak ile Nisan 1934 arasında Xinjiang, Sovyetler Birliği tarafından istila edildi [en]. 1937 Sincan Savaşı [zh]'nda eyaletin tümü Sheng Shicai isimli Mançu savaş ağasının kontrolü altına alındı. Sheng, sonraki on yıl boyunca Sovyetler Birliği'nin yakın desteğiyle Xinjiang'ı yönetti. 1944'te Cumhurbaşkan [en] ve Hükümet Başkanı [en] Çan Kay Şek, Sheng'ın Sovyetler Birliği'ne dahil olma niyeti olduğuna dair Sovyetlerden haber aldı ve Sheng'ı Xinjiang'dan çıkartıp onu Çongçing'in Tarım ve Orman Bakanı olarak atamaya karar verdi.[5] Sheng döneminin sona erdiği yılda kuzey Xinjiang'ın günümüz İli Kazak Özerk İli'nde kısa ömürlü İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sovyetlerin desteğiyle kuruldu.

İli İsyanı boyunca Sovyetler Birliği, Xinjiang'ın çoğunun Çin Cumhuriyeti Kuomintang kontrolü altında iken İli bölgesinde İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'ni kurmak üzere Uygur ayrılıkçılara destek sağladı.[3] Halk Kurtuluş Ordusu 1949 yılında Xinjiang'a girdi ve Kuomintang komutanı Tao Zhiyue [en] eyaleti Halk Kurtuluş Ordusu'na teslim etti.[4] Özgün eyalet hükûmeti, "Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi" (新疆省政府辦事處) unvanıyla Tayvan'ın Taipei şehrine taşındı ve Çin Cumhuriyeti'nin eyalet üzerindeki egemenliğini savunmaya devam etti, fakat bu kuruluş 1992 yılında feshedildi.

Demografi

değiştir
Etnik grup Tahminî nüfus
1933[6]
Uygurlar 2.900.173 (%77,75)
Kazaklar 318.716 (%8,55)
Han Çinlileri 202.239 (%5,41)
Huiler 92.146 (%2,47)
Kırgızlar 65.248 (%1,75)
Moğollar 63.018 (%1,69)
Tarançiler 41.307 (%1,11)
Ruslar 13.408 (%0,36)
Sibolar 9.203 (%0,25)
Tacikler 8.867 (%0,24)
Özbekler 7.966 (%0,21)
Tatarlar 4.601 (%0,12)
Solonlar [en] 2.489 (%0,07)
Mançular 670 (%0,02)
Toplam 3.730.051

Valilerin listesi

değiştir

      Herhangi bir partiye ait değil/bilinmemektedir       Savaş ağaları       Sovyetler Birliği Komünist Partisi       Kuomintang (Milliyetçi)

Eyalet Hükümeti Başkanı (Milliyetçi Hükümet)

değiştir
No. Portre İsim
(Doğum–ölüm)
Görev süresi Siyasi parti
1   Yang Zengxin [en]
楊增新
Yáng Zēngxīn
(1864–1928)
1912 7 Temmuz 1928 Xinjiang böleği [en]
Suikaste uğradı.
2   Jin Shuren
金樹仁
Jīn Shùrén
(1879–1941)
7 Temmuz 1928 12 Nisan 1933 Xinjiang böleği [en]
Darbe sırasında tahttan indirildi.
3 Liu Wenlong [en]
劉文龍
Liú Wénlóng
(1870–1950)
14 Nisan 1933 Eylül 1933
Sheng Shicai tarafından tahttan indirildi ve ev hapsine alındı.
- Zhu Ruichi [zh]
朱瑞墀
Zhū Ruìchí
(1862–1934)
Eylül 1933 5 Mart 1934
Sheng Shicai tarafından göreve atanmış kukla başkan; merkezî hükûmet tarafından tanınmadı. Görevde iken öldü.
4   Li Rong [zh]
李溶
Lǐ Róng
(1870–1940)
Ekim 1934 21 Mart 1940
Kukla başkan. Görevde iken öldü.
5   Sheng Shicai
盛世才
Shèng Shìcái
(1895–1970)
4 Nisan 1940 29 Ağustos 1944 Anti-Emperyalist Halk Birliği [en]
Kuomintang
Merkezî hükûmet tarafından yalnıza duban (askerî vali) olarak tanındı; Sheng ayrıca 1933'ten itibaren Xinjiang'ın de facto yöneticisiydi. 1940'ta merkezî hükûmet onu Eyalet Başkanı olarak tanındı. Tahttan indirilmesiyle görevi sona ermiştir.
6   Wu Zhongxin [en]
吳忠信
Wú Zhōngxìn
(1884–1959)
29 Ağustos 1944 29 Mart 1946 Kuomintang
İstifa etti.
7   Zhang Zhizhong [en]
張治中
Zhāng Zhìzhōng
(1895–1969)
Mart 1946 Haziran 1947 Kuomintang
Tahttan indirildi.
8   Mesut Sabri
麥斯武德
مەسئۇت سابرى
(1887–1952)
Haziran 1947 Ocak 1949 Kuomintang
9   Burhan Şehidi
包爾漢
بۇرھان شەھىدى
(1894–1989)
Ocak 1949 26 Eylül 1949 Kuomintang
Halk Kurtuluş Ordusu'na teslim oldu.

Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi dönemi

değiştir

Eyalet Hükümeti Başkanı

değiştir
No. Portre İsim
(Doğum–ölüm)
Görev süresi Siyasi parti
1   Yulbars Han
堯樂博士
Uygurcaيۇلبارس خان
(1888–1971)
11 Nisan 1950 27 Temmuz 1971 Kuomintang
Görevde iken öldü.

Yönetici, Sinkiang Eyalet Hükümeti Ofisi

değiştir
No. Portre Name
(Doğum–ölüm)
Görev süresi Siyasi parti
1 Yao Tao-hung [zh]
堯道宏
Yáo Dàohóng
27 Temmuz 1971 ? Kuomintang
Yulbars Han'ın oğlu.
2 Hou Chi-yu
侯紀峪
Hóu Jìyù
? 16 Ocak 1992 Kuomintang
Makam feshedildi.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ ROC Administrative and Claims.jpg. Wikipedia. Çin Cumhuriyeti'nin toprak taleplerini gösteren harita.
  2. ^ Governors of Xinjiang: Yang Zengxin (1912–1928), Jin Shuren (1928–33), Sheng Shicai (1933–44); source: "Xinjiang". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. 2016. 27 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  3. ^ a b Feener, R. Michael (2004). Islam in World Cultures: Comparative Perspectives. Religion in Contemporary Cultures. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. s. 174. ISBN 1-57607-516-8. OCLC 940831123. 15 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 
  4. ^ a b Bhattacharji, Preeti (29 Mayıs 2012). "Uighurs and China's Xinjiang Region". Council on Foreign Relations [en]. 7 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  5. ^ Brown, Jeremy (2010). Dilemmas of Victory: The Early Years of the People's Republic of China. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. s. 186. ISBN 9780674033658. OCLC 822561761. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020. 
  6. ^ Klimeš, Ondřej. Struggle by the pen : the Uyghur discourse of nation and national interest, c. 1900-1949. Boston. s. 154. ISBN 978-90-04-28809-6. OCLC 900277055. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.