Çin Tatarları
Çin Tatarları (Çince (basitleştirilmiş): 中国塔塔尔族; Çince (geleneksel): 中國塔塔爾族; pinyin: Zhōngguó Tǎtǎ'ěr zú; Tatarca: Qıtay tatarları), günümüz Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) topraklarında yaşayan Tatarlardır. ÇHC'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin Tatarlarının %90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır.[1]
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Çin | 4.895[1] |
Diller | |
Din | |
Çin Tatarlarının ataları çoğunlukla İdil Tatarlarındandır ve 19. yüzyılda Sincan'a gelip yerleşmiş tüccarlardır; bunların dışında 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başında günümüz Rusya'dan Sincan'a gelip yerleşmiş öğretmenler ve imamlar da olmuştur.[2]
Çin'deki Tatarların çoğu Sünni Müslümanlığının Hanefi mezhebine mensuptur. Tatarcaya uyarlanmış Arap harflerini kullanarak yazı yazarlar.[3] Tatarlar bölgede yaşayan Kazaklar ve Uygurlarla yakın temasta bulundukları için Kazak ve Uygur dillerinin Çin Tatarlarının gündelik hayatlarındaki etkisi gitgide büyümektedir.[2][3]
Özellikle 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başında, Tatarların Sincan'daki çağdaş Türk eğitiminde bulundukları katkı pek derin sayılır. 20. yüzyılın başında Sincan'da Çin Tatarları tarafından Cedidci medreseler kuruldu. Ünlü Uygur alim ve dilbilimci İbrahim Muti'i , eğitimini Cedidci Tatarların işlettiği bir okulda almıştır.[4]
Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı gibi İslamî bayramları kutlamanın yanı sıra, Çin Tatarları her sene 20 ile 25 Haziran tarihleri arasında Sabantoy Bayramı'nı da kutlarlar.[2]
Terminoloji
değiştir"Tatar" ismi, tarih boyunca Çince kaynaklara birçok farklı şekilde uyarlanmıştır. Tang Hanedanı (8. yüzyıl) döneminde "Tatar" anlamına gelen "Dádàn" (Çince (basitleştirilmiş): 达旦; Çince (geleneksel): 達旦) terimi kullanıldı;[3] bu, Çin'in kuzeyindeki bozkırlardaki Moğolca konuşan halkları tanımlamak için kullanıldı.[5] Bunun sonrasında, günümüzdeki Pinyin karşılığı "Dádá" olan birçok diğer farklı yazılış şekli de ortaya çıktı (达达/達達; 达怛/達怛; 鞑靼/韃靼).[3] Özellikle Yuan Hanedanı (14. yüzyıl) döneminden sonra, Tatarlara atfen "鞑靼/韃靼" Dádá terimi sabitleşmiş oldu.
Çin Halk Cumhuriyeti devletinin kuruluşu sonrasında ise Hükûmet, Çin'de yaşayan Tatarları "Tǎtǎ'ěr zú" (Çince (basitleştirilmiş): 塔塔尔族; Çince (geleneksel): 塔塔爾族, "Tatar milleti") ismiyle Zhonghua minzu kavramı kapsamına giren 56 etnik grubun biri olarak tanıdı ve bu terim, günümüze dek kullanımda bulunmaya devam etmektedir.
Nüfus dağılımı
değiştirÇin'deki Tatar nüfusunun sayısı 2000 yılı itibarıyla 5.000 kişiden azdır. Çin Tatarları başta Sincan Uygur Özerk Bölgesi olmak üzere ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşarlar. Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Sanci Hui Özerk İli'nin Guçung İlçesi'ne bağlı Daquan Tatar Köyü , tüm Çin çapında Tatar milletine adanmış tek köydür.[3]
2000 yılında yapılmış Çin Halk Cumhuriyeti Beşinci Ulusal Nüfus Sayımı 'ndaki nüfus verileri şöyledir:[1]
Sıra |
Bölge |
Toplam nüfus |
Tatarlar |
Toplam Tatar Nüfusunun Payı(%) |
Bölgedeki Etnik Azınlık Nüfusunun Payı(%) |
Bölge Nüfusunun Payı(%) |
Toplam | 1.245.110.826 | 4.895 | 100 | 0,00465 | 0,000393 | |
G1 | 31 eyaletteki toplam | 1.242.612.226 | 4.890 | 99,90 | 0,00465 | 0,000394 |
G2 | Kuzeybatı Çin | 89.258.221 | 4.702 | 96,06 | 0,02693 | 0,005268 |
G3 | Kuzey Çin | 145.896.933 | 53 | 1,08 | 0,00061 | 0,000036 |
G4 | Güney Merkez Çin | 350.658.477 | 49 | 1,00 | 0,00017 | 0,000014 |
G5 | Doğu Çin | 358.849.244 | 37 | 0,76 | 0,00148 | 0,000010 |
G6 | Güneybatı Çin | 193.085.172 | 27 | 0,55 | 0,00007 | 0,000014 |
G7 | Kuzeydoğu Çin | 104.864.179 | 22 | 0,45 | 0,00020 | 0,000021 |
1 | Sincan | 18.459.511 | 4.501 | 91,95 | 0,04103 | 0,024383 |
2 | Kansu | 25.124.282 | 186 | 3,80 | 0,00846 | 0,000740 |
3 | Pekin | 13.569.194 | 29 | 0,590 | 0,00495 | 0,000214 |
4 | Hunan | 63.274.173 | 16 | 0,33 | 0,00025 | 0,000025 |
5 | Tientsin | 9.848.731 | 12 | 0,25 | 0,00450 | 0,000122 |
6 | Yünnan | 42.360.089 | 12 | 0,25 | 0,00008 | 0,000028 |
7 | Çinghay | 4.822.963 | 12 | 0,25 | 0,00054 | 0,000249 |
8 | Heilongjiang | 36.237.576 | 11 | 0,22 | 0,00062 | 0,000030 |
9 | Jiangsu | 73.043.577 | 10 | 0,20 | 0,00385 | 0,000014 |
10 | Anhui | 58.999.948 | 10 | 0,20 | 0,00251 | 0,000017 |
11 | Guangdong | 85.225.007 | 10 | 0,20 | 0,00079 | 0,000012 |
12 | Liaoning | 41.824.412 | 9 | 0,180 | 0,00013 | 0,000022 |
13 | Şantung | 89.971.789 | 9 | 0,18 | 0,00142 | 0,000010 |
14 | Hainan | 7.559.035 | 9 | 0,18 | 0,00069 | 0,000119 |
15 | Henan | 91.236.854 | 8 | 0,16 | 0,00070 | 0,000009 |
16 | Siçuan | 82.348.296 | 7 | 0,14 | 0,00017 | 0,000009 |
17 | Hebei | 66.684.419 | 6 | 0,12 | 0,00021 | 0,000009 |
18 | İç Moğolistan | 23.323.347 | 6 | 0,12 | 0,00012 | 0,000026 |
19 | Çongçing | 30.512.763 | 6 | 0,12 | 0,00030 | 0,000020 |
20 | Şanghay | 16.407.734 | 5 | 0,10 | 0,00481 | 0,000030 |
21 | Guangşi | 43.854.538 | 4 | 0,08 | 0,00002 | 0,000009 |
22 | Zhejiang | 45.930.651 | 3 | 0,06 | 0,00076 | 0,000007 |
23 | Jilin | 26.802.191 | 2 | 0,04 | 0,00008 | 0,000007 |
24 | Hubei | 59.508.870 | 2 | 0,04 | 0,00008 | 0,000003 |
25 | Guizhou | 35.247.695 | 2 | 0,04 | 0,00001 | 0,000006 |
26 | Ningksia | 5.486.393 | 2 | 0,04 | 0,00011 | 0,000036 |
27 | Şensi | 35.365.072 | 1 | 0,02 | 0,00057 | 0,000003 |
Şansi | 32.471.242 | |||||
Fujian | 34.097.947 | |||||
Jiangxi | 40.397.598 | |||||
Tibet | 2.616.329 | |||||
Askerlik hizmetinde bulunanlar | 2.498.600 | 5 | 0,10 | 0,00448 | 0,000200 |
Ayrıca bakınız
değiştirWikimedia Commons'ta Tatar people in China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Çin'de İslam
- Gulca Tatar Camisi
- Habib Yüniç (siyasetçi, pedagog ve gazeteci)
- İdil Tatarları
- Yiliduosi Ahetamofu (11. Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı üyesi)
Ek materyaller
değiştir- Baidu Baike'de https://baike.baidu.com/item/%E5%A1%94%E5%A1%94%E5%B0%94%E6%97%8F6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. makalesi (Çince)
Kaynakça
değiştir- ^ a b c "国家统计局:《2000年第五次人口普查数据》". 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
- ^ a b c "塔塔尔族" [Tatar milleti]. 《民族工作大全》 (Çince). 国家民委网站. 28 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
- ^ a b c d e "塔塔尔族" [Tatar milleti] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Hükümeti. 17 Nisan 2006. 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
- ^ Klimeš, Ondřej (2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ss. 80-81. ISBN 9004288090. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
- ^ Chen Dezhi 陳得芝, Jia Jingyan 賈敬顔 (1992). "Dada 達靼" [Tatar]. Çin Ansiklopedisi. Zhongguo lishi 中國歷史 [Çin tarihi] (Çince) (1 bas.). ss. 132-133. Ulrich Theobald'ın "chinaknowledge.com" sitesi için yazdığı "Dada 韃靼 Tatars 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı makalesinde kaynak olarak gösterilmiştir.