Nanuqsaurus
Nanuqsaurus (anlamı: "kutup ayısı kertenkelesi"), Geç Kretase'de Alaska'nın kuzeyinde yaşamış tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir (N. hoglundi). Nanuqsaurus parçalı bir kafatasının yanında tanımlanmamış dişler ve postkranyal iskelet parçalarından bilinir.
| Nanuqsaurus | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| †Nanuqsaurus hoglundi Fiorillo & Tykoski, 2014 | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||
Fiziksel Özellikler değiştir
Nanuqsaurus'un boyutu için yapılan ilksel kestirimler 5–6 m kadar uzunluğa sahip olduğu ve ağırlığının da 500–900 kg kadar geldiği yönündedir.[1][2] Bu veriler, yaklaşık olarak yakın akrabası Tyrannosaurus rex'in yarısı boyutuna denk bir canlıyı ortaya koymaktadır. Küçük olarak tutulan bu kestirimler, bu canlının yüksek enlemlerde yaşama adaptasyonuna sahip olacağı düşünüldüğü içindir.[3] Ancak sonraki çalışmalar ışığında Nanuqsaurus'un boyutu için verilen kestirimlerin yanlış olduğu ileri sürülmüştür, hatta postcranial (kafatası hariç iskelet) fosil parçaları kendisinin boyutunun yakın akrabası Albertosaurus'unkine denk olduğunu savunmaktadır. Daha büyük boyut kestirimleri de tanımlanmamış dişler ve postcranial iskelet üzerindeki eksik gelişim izlerine bakılarak yapılmıştır. Bu parçalar, canlının genç olduğunu ve erişkin halin uzunluk konusunda 5 metreden daha büyük bir değer alacağını işaret etmektedir.[4]
Nanuqsaurus tıpkı akrabası T-rex gibi kafatasında şekilli çıkıntılar barındırır ve akrabalarının kafatası oranlarından yola çıkılarak kafatasının 600–700 mm kadar olduğu tahmin edilmektedir.[3]
Bir tyrannosaurine olarak Nanuqsaurus aşağıdaki özelliklerle tanımlanmıştır:[3]
- Sagital tepe içindeki frontal kemikleri kapsayıp ayıran kafatası çatısında kaynaşmış paryetal kemiklerin ince, öne doğru çatallı ve ortanca mahmuzu.
- Prefrontal ve göz yaşı kemiklerinin yüzeylerini ayıran uzun ve öne çıkıntılı parçacık.
- Alt çenenin ilk iki dişinin, arkadaki dişlerden daha kısa olması durumu.
Keşif ve adlandırma değiştir
2006 yılında Alaska North Slope Borough yerleşimindeki Kikak-Tegoseak Ocağı'nda orta boyutlu bir teropoda ait olan ve 600–700 mm'lik bir kafatası içeren fosil parçaları bulundu. Bu kalıntılar önce Gorgosaurus ve sonra da Albertosaurus'a atfedildi. Perot Müzesi'ndeki hazırlığın ardından bu fosil örneği yeni bir takson olarak tanımlanmıştır.[3] Holotip DMNH 21461 yaklaşık 69 milyon yıl önceye tarihlenen Prince Creek Oluşumundan gelmektedir ve alt çene ve parçalı bir kafatasından oluşmaktadır. Bu fosil örneği düz bir burun dokanağına sahip olduğundan tam erişkin bir bireyden gelmektedir. Nanuqsaurus ilk olarak 2014'te Fiorillo ve Tykoski tarafından tanımlanmıştır. Tek tür olan tip tür N. hoglundi'dir. Canlının cins adı Inupiac dilinde kutup ayısı anlamına gelen nanuq sözcüğü ile Antik Yunanca sauros sözcüğünün birleşmesinden oluşmuştur. Tür adı ise iyiliksever Forrest Hoglund'un onuruna hoglundi olarak verilmiştir.[3]
Sınıflandırma değiştir
Yapılan filogenetik çözümlemelere göre Nanuqsaurus'un Daspletosaurus ve Tyrannosaurus cinslerine yakın bir klada dahil olduğu düşünülmektedir. Aşağıdaki kladogramda bu şematize edilmiştir:[5]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji değiştir
Yaklaşık 70 milyon yıl önce Alaska, Laramidia denen antik bir alt kıtanın parçası konumundaydı ve bu bölge günümüzdeki coğrafi şartlara benzer şekilde yıllık olarak gün ışığı miktarında dramatik değişikliklere ve uç düşük sıcaklık değerlerine maruz kalır. Bu nedenle özellikle kış aylarında yiyecek kaynakları çok kıt hale gelir. Av olanağı kestirilebileceği gibi yazın artarken, kışın azalmaktadır. Fiorillo ve Tykoski, Nanuqsaurus'un klasik bir tyrannosauride göre ufak oluşunu bu yiyecek kıtlığına bağlamaktadırlar. Nanuqsaurus'un evrimsel olarak vücut büyüklüğü azalmış olabilir.[3]
Duckenmiller ve arkadaşları, bazı tanımlanmamış fosil parçalarına ve yakın akraba cinslere dayanarak ilgili holotipin genç bir bireyi temsil ettiğini ileri sürmüşlerdir ve bu düşünce 5-6 metrelik ufak boyut kestirimleriyle uyuşmamaktadır.[4]
Paleoekoloji değiştir
Nanuqsaurus'a atfedilen holotip örnek Geç Kretase'nin geç Maastrihtiyen çağının başına tarihlenen Prince Creek Oluşumundan gelmektedir. Bu oluşum, yüksek paleoenlemlerden (75 kuzey enlemi) çökelleri içerir ve bu çökellerde pek çok dinozor bulunmaktadır.[3] Yaklaşık 70 milyon yıl önce Alaska kış aylarında -2 °C ila 3.9 °C arasında bir hava sıcaklığına sahipken; yazın hava sıcaklığı 10-12 °C kadar olmaktaydı. Nanuqsaurus'un bulunduğu ekosistemde henüz adlandırılmamış bir hadrosaurid, adlandırılmamış bir lambeosaurine, adlandırılmamış bir thescelosaurine, Pachyrhinosaurus, troodontid, Dromaeosaurus, adlandırılmamış bir ornithomimosaur ve çokça kuş türü yaşamıştır.[4]
Kaynakça değiştir
- ^ Dell'Amore, Christine (13 Mart 2014). "New Pygmy Tyrannosaur Found, Roamed the Arctic". Animals (İngilizce). NATIONAL GEOGRAPHIC. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 114. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ a b c d e f g Fiorillo, Anthony R.; Tykoski, Roland S. "A Diminutive New Tyrannosaur from the Top of the World". National Library of Medicine. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Druckenmiller, Patrick S.; Erickson, Gregory M.; Brinkman, Donald; Brown, Caleb M.; Eberle, Jaelyn J. "Nesting at extreme polar latitudes by non-avian dinosaurs". Current Biology. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Voris, Jared T.; Therrien, François; Zelenitsky, Darla K.; Brown, Caleb M. "A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Sciencedirect. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.