Vikipedi

Mehmed Uzun

Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun (d. 1 Ocak 1953,[not 1] Siverek - ö. 11 Ekim 2007, Diyarbakır), Kürt[4] yazar.

Mehmed Uzun
Mehmed Uzun, Haziran 2005 (Fotoğrafçı: Cem Türkel).
Doğum1 Ocak 1953(1953-01-01)
Siverek, Şanlıurfa, Türkiye
Ölüm11 Ekim 2007 (54 yaşında)
Diyarbakır, Türkiye
MeslekYazar
MilliyetKürt
VatandaşlıkTürkiye
İsveç
EvlilikZozan Uzun (1989-2007)[1]
ÇocuklarZerya (d. 1992)
Alan (d. 1996)[1]
Etkilendikleri

Kürt dilinin yasak olduğu bir dönemde, birçok Kürt yazarın aksine egemen dilde değil anadilinde yazmayı tercih etmiştir. Özellikle, zayıf olan Kürtçe yazı dilini geliştirmek, ortak bir edebi dil oluşturmak ve Kürt hikâye anlatım geleneğini canlandırmaya yönelik yaptığı çalışmalarla modern Kürt edebiyatında kurucu bir role sahiptir.[5][6][7]

Kürt edebiyatı alanındaki çalışmaları nedeniyle, dönemin siyasi rejimi tarafından defalarca Türklüğe hakaret, bölücülük ve terörizme destek gerekçeleri ile suçlanan yazar, uzun süre sürgünde yaşamış ve yalnızca hayatının son yıllarında Türkiye'ye geri dönebilmiştir.[8][9]

Hayatı

değiştir

İlk yılları

değiştir

1953 yılında, Viranşehir kökenli bir aşiret ailesinin çocuğu olarak Siverek'te doğdu. Anne tarafı Zaza, baba tarafı Kurmanç kökenlidir.[11][12] Babası koyun tüccarı olan Mehmed'in, beş kardeşi daha vardı. Küçük yaşlarında ailesinden duyduğu sözlü anlatım örnekleri, edebi sanatının temelini oluşturmuştur.[13] İleride yazacağı romanların kökü, bu çocukluk anılarından beslenmiştir.

“Geniş aşiret evimizde konuşulan dil Kürtçeydi. Sayılmayacak kadar çok amca, teyze, hala, dayı ve yakın akrabalarım hep Kürtçe, Kürtçenin iki lehçesi Kurmanci ve Dimili, konuşuyordu. Dedem ve anneannemin anlattığı masal ve öyküler hâlâ kulaklarımda. Onlar hâlâ zaman zaman geceleri çalışma odamın penceresine gelerek bana göz kırpıyorlar. Babamın işlemeli, uzun “bilur”u ile çalarak söylediği “Meme Alan”, “Cembeliye Hekkare û Binevşa Nann”, “Siyabend û Xece” ve diğer destanlar, bugün de, kendimi iyi hissetmediğim zamanlar, gelip bana yardımcı oluyorlar.” [14]

7 yaşında, Şair İbrahim Rafet İlkokulu'na başlamasıyla birlikte Türkçeyle tanışır. Eğitim dili Türkçe olduğu için derslerde zorlanır ve okulu bırakır. Lakin, ailesinin ısrarıyla yeniden derslere devam eder. Okuma ve yazma dili tamamen Türkçe olduğu için anadili arka planda kalır.[14] Beşinci sınıftayken Şair İbrahim Rafet İlkokulu'ndan kovulmuş ve Atatürk İlkokulu'na başlamıştır.[15]

12 Mart Muhtırası sonrasında, 3 Mart 1972'de, solculara destek verdiği gerekçesiyle gözaltına alındı. Tutuklandıktan sonra, 28 kişi ile birlikte Diyarbakır Askerî Cezaevi'ne sevk edildi.[17] Kürtçe okuma ve yazmayı da burada, Musa Anter ve kuzeni Ferit Uzun'un yardımıyla öğrendi.[18] Diyarbakır'ın ardından Mamak Askerî Cezaevi'ne gönderildi.

“Diyarbakır Askeri Cezaevi benim ilk üniversitem oldu, burada Musa Anter ve Ferit Uzun'un, ki sonradan ikisi de öldürüldü, yardımlarıyla kendi dilimle okuyup yazmayı öğrendim.[18] Ben orada kendi kültür mirasımla ilişkiye geçtim. [...] İşte orada kendi dilimin, Kürtçenin, sözlü anlatım geleneğiyle tanıştım. Ayrıca dünya edebiyatının Türkçe çevirilerini okuma fırsatı buldum. İnsan içerideyse çok okur, ki ben de öyle yaptım. Orada, doğal olarak Kürtçe olan her şey yasaktı ama vardı. Sanırım Suriye tarafından geliyordu”[19]

2 senelik hapis sürecinin ardından, 1974'te uygulanan genel afla serbest bırakılmasından sonra metalurji mühendisliği okumak üzere geldiği Ankara'da,[19] Ankara Yüksek Teknik Öğretmen Okulu'nda eğitime başladı.[20] Burada arkadaşlarıyla birlikte Komal yayınevini kurdu. 21 Mart 1976'da yayınlamaya başladıkları Rizgari (Kurtuluş) isimli Kürtçe-Türkçe derginin yayın yönetmenliğini yaptı.[21] Yayınladıkları yazılarda "bölücülük" yaptıkları iddiasıyla tutuklanarak Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'ne gönderildi. Çıktığı duruşmada yaptığı savunmaya ve savcıya hitaben Kürtçe konuşarak anadilinin varlığını kanıtlamaya çalışmasına rağmen serbest bırakılmadı.[22] 15 Eylül 1976'da tahliye edildikten sonra,[15] yargılaması bitmediği için, 26 Ağustos 1977'de, sahte Tunus pasaportuyla Suriye üzerinden İsveç'e gitti.[2] 12 Eylül Darbesinin ardından Türkiye Yazarlar Sendikası'nın kapatılması ve yazarların tutuklanması olaylarına ilişkin olarak yazdığı eleştirel yazılar yüzünden, 1981 yılında Türkiye vatandaşlığından çıkarıldı.[23]

Sürgün dönemi

değiştir

İsveç'e yerleştikten sonra çalışmalarına devam eden Uzun, bir süre Dagens Nyheter ve Aftonbladet gibi gazetelerde, 1979'dan itibaren ise Rızgariya Kurdistan (Kürdistan'ın Özgürlüğü), Kurmanci, Berbang (Şafak) ve Paris Kürt Enstitüsü'nün yayınladığı Hêvî[24] (Umut) gibi Kürtçe yayın yapan dergilerde yazarlık yaptı. M. Ferzend Baran takma adıyla yazdığı şiir ve yazılar hem bu dergilerde hem de Kurdistan Press gazetesinde yayınlandı.[25] Mahmut Baksi ve Şerefhan Ciziri gibi yazarların da katkı sunduğu[26] siyaset ve kültür dergisi olan Rizgarîya Kurdistan, 1982 yılına kadar toplam 11 sayı yayınlandı. Uzun, bu derginin her sayısının sonunda yayımlanmamış bir şiirine de yer veriyordu. Tüm şiirlerini ileride yayınlamak üzere Hêviya Şehîdan (Şehitlerin Umudu) isimli bir dosyada toplasa da hiçbir zaman yayınlayamamıştır.[27] Kürtçenin yanı sıra, 1989-92 yılları arasında İsveççe yayınlanan 90-tal isimli edebiyat dergisinde yazarlık yaptı.[28] Uzun, daha çok Kürtçe üzerine yoğunlaşsa da, kendini İsveççe ve Türkçeden soyutlamaz. Her üç dilde yürüttüğü çalışmalarıyla çokkültürlü bir yazarlıği tercih eder. Tek bir aidiyetten uzak olan yazar, kendi deyimiyle sürgünü avantaja dönüştürür.[13] İlk çalışması anadilinde bir roman yazmak olur. Lâkin, Kürtçe herhangi bir dilbilgisi kaynağı ve yeterli edebi yayın bulunmadığı için önce bir yazı dili kurmak zorunda kalır. Sen'i yazdığı sırada, edebi dilinin yetersiz olduğunu düşünüp, Irak ve Suriye'yi dolaşarak Kürtçesini geliştirir.[29] Seyahati sırasında eski Kürt metinlerini inceleme fırsatı da bulan yazar, böylece Kürtçenin birkaç lehçesini aynı çatıda birleştirerek kendine özgü bir roman dili geliştirir.[30] Oluşturduğu bu edebi dil, Kürt klasik edebiyatı, günlük konuşma dili ve dengbêjlik geleneğinden beslenen modernize edilmiş bir dildir.[31][32] Bu yüzden yalnızca 1985'te yayınlar Sen'i. Takiben yayınladığı Yaşlı Rind'in Ölümü, Yitik Bir Aşkın Gölgesinde ve Abdalın Bir Günü gibi romanlarının ortak teması, savaş, sürgün, tehcir, baş kaldırı ve Kürtlerin maruz kaldığı haksızlıklardır. Eserleriyle, bastırılmış Kürt insanının sesi olmaya odaklanmış yazarın yarattığı kahramanlar, genelde halkının özgürlüğü ve refahı için uğraşan vatansever Kürt aydınlarıdır.[28][33] Bu bağlamda, Uzun'un melez kimliğinin tezahürü olarak ortaya çıkan romanları, ister Türkiye isterse de Kürt toplumunun içinde, halka dikte edilen Kürt kimliğinin toplumsal sınırlarına karşı bir direniş olarak değerlendirilir. Böylece, Kürtçe, etnik dil olmaktan kurtulup, bir direniş aracı hâline geliyor.[34]

1991'de, İngiliz yazar Harold Pinter'ın Dağ Dili oyununu Zimanê Çiya başlığıyla Kürtçeye çeviren Uzun, ertesi sene Fırat Ceweri öncülüğünde çıkan Kürtçe edebiyat dergisi Nûdem (Yeni zaman) için yazılar yazar[25] ve bazı romanları burada tefrika hâlinde yayınlanır.[35]

Mehmed Uzun'un 1993 senesinde Welat gazetesinde yayınlanan Mirina Şervanekî (Bir Savaşçının Ölümü) başlıklı uzun şiiri daha sonra bir takım değişiklikler yapılarak İsveç'te Mirina Egîdekî adıyla basılır. Ciwan Haco'nun teklifi sonrası iş birliğiyle müzikale dönüştürülen eser 1996'da yılında Oslo'da kaydedilir ve albüm, 1998 yılında Destana Egîdekî isimliyle çıkar.[36]

1995'te yayınlanan Kader Kuyusu romanında yazar, önceki eserlerinden daha farklı bir teknik kullanır. Olayların iki anlatıcının ağzından anlatıldığı romandaki dönemler fotoğraflarla sunulmuştur. Eser, Kürt milliyetçisi Celadet Ali Bedirhan'ın hayatını konu alsa da biyografi niteliğinde değildir.[37] Etno-sembolik öğelerin kullanımı açısından dikkate değer olan Kader Kuyusu, bu açıdan birtakım benzerlikler taşıdığı, Yitik Bir Aşkın Gölgesinde romanıyla birlikte Aydın Trajedisi üçlemesinin ilk iki cildini oluşturmaktadır. Kürt aydınlarının trajik hayat hikâyelerini konu alan her iki romanda da Uzun, Memduh Selim Bey ve Celadet Bedirhan karakterleriyle, var olan Kürt klişelerini de kırmaya çalışıyor.[38][39]

Uzun, 1995 yılında türünün ilk örneği olan Antolojiya Edebiyata Kurdî (Kürt Edebiyatı Antolojisi) ve gazeteci Madeleine Grive ile birlikte, İsveç'teki göçmen yazarlar hakkında Världen i Sverige (Tüm Dünya İsveç'te) adlı antoloji eserlerini yazdı.[40] Ertesi yıl Nar Çiçekleri, 1998 yılında ise Dengbejlerim isimli Türkçe deneme kitaplarını yayınlandı.

Roman, söyleşi, deneme, anlatı ve inceleme türünde 20'ye yakın eser yazan Uzun, romanlarını Kürtçe, diğer edebi çalışmalarını ise Kürtçe, Türkçe ve İsveççe yapmıştır. Kürtçe yazdığı yedi roman, 1990'lardan itibaren Türkiye'de yayınlanır. Selim Temo ve Muhsin Kızılkaya'nın çevirdiği romanlar, Türkiye'de hem Kürtçe hem de Türkçe yayınlanmıştır.

İsveç ve Dünya Gazeteciler Birliği, Uluslararası ve İsveç PEN Kulübü üyesi olan Uzun, Kürt PEN Kulübü'nün kurulmasına da önayak olmuştur.[41] İsveç'te yaşadığı yıllar boyunca ülkenin kültür ve edebiyatını derinden öğrenen ve İsveççe çalışmalarda da bulunan yazar, İsveç Yazarlar Birliği'nin yönetim kurulu üyesiydi.[42]

Türkiye'de yargılanması

değiştir
"Benim Türkiye ile ilişkilerim, doğduğum günden bu yana hep problemli oldu. Türkiye'nin benim için öngördüğü geleceği kabul etmediğim için hep sıkıntı çektim. [...] Yazarlığımın yargılandığı mahkemelere giderek, Kürtçe yazdığımı ve yazacağımı, bunun en doğal hakkım olduğunu, bir dili yasaklamanın esasında bölücülük olduğunu, defalarca söyledim."[43]

Kitapları Türkiye'de yayınlandıktan sonra defalarca yargılandı.[44] 16 Ocak 2000 tarihinde, Diyarbakır'da düzenlenen Kürt Edebiyat Semineri'nde yaptığı konuşma nedeniyle "halkı ayrımcılığa teşvik" suçundan Diyarbakır Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde hakkında dava açıldı ve gıyabi tutuklama kararı çıkarıldı.[45] 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nun 8/1. maddesi gereği, 1 yıldan 3 yıla kadar hapsi istenen Uzun, savunma metninde "Benim görevim bölücülük yapmak değil, birleştirici olmaktır. Bölücülüğü sadece bir aptallık olarak değil; aynı zamanda tehlikeli bir düşünce olarak da görüyorum." ifadelerine yer verdi. Yazar, Mehmed Uzun'la Dayanışma Komitesi üyelerinin de bulunduğu, 19 Nisan 2002 günü yapılan duruşmada beraat etti.[46][47] 4 Şubat 2000'de kitaplarının 7 tanesi, Diyarbakır 4 no'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin 2000/39 sayılı kararıyla yasaklanmış ve toplatılmıştır.[48][49] Olayın bir yıl öncesinde dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem'in, Türkiye'nin AB üyeliği adaylığının onaylanmasının ardından İsveç'e yaptığı seferde, adaylık konusundaki kararlılığının göstergesi olarak, İsveç Dışişleri Bakanı Anna Lindh'e Uzun'un Kürtçe basılmış üç kitabını hediye etmesi çelişkili politika olarak değerlendirilmiş ve üyelik sürecini kötü etkilemiştir.[50][51] Yine, Nar Çiçekleri, Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık, Bir Dil Yaratmak ve Kürt Edebiyatına Giriş kitapları 2001'de yasaklanmış,[52][53] önce Diyarbakır'da toplatılan Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık romanı dolayısıyla, 6 no'lu İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce "terör örgütüne yardım ve yataklıktan" TCK'nın 169. maddesiyle yargılanmıştır. Olay, uluslararası düzeyde ses getirmiş ve protesto edilmiştir.[54] 4 Nisan 2001 günü yapılan ilk duruşmada hem yazar hem de yayıncı Hasan Öztoprak beraat etti.[55] Kararın verilmesinde İsveç hükümeti, özellikle de Dışişleri Bakanı Anna Lindh .ve Kültür Bakanı Marita Ulvskog'ın eleştirel tutumu etkili oldu.[56] Yaşar Kemal davayı "utanç verici" olarak nitelendirirken, Mehmed Uzun beraat etmesinin ardından "Bu kararı ümitle bekliyordum. Sadece kendi hesabıma değil, Türkiye hesabına bekliyordum. Umarım bu karar, demokratikleşmenin, edebiyat ve sözün mutlak serbestliğinin önünü açar." şeklinde konuştu.[57] Yabancı basın mensuplarının da ilgiyle takip ettiği duruşmayı, Uluslararası Adalet Divanı eski savcısı Eric Östberg, PEN üyeleri ve Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Zülfü Livaneli ve Yılmaz Erdoğan gibi sanatçılar da izledi.[58] Aynı yıl Mayıs ayında Türkiye Yayıncılar Birliği'nin verdiği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülüne layık görüldü.[59]

Ölümü

değiştir
 
Uzun'un, Mardinkapı Mezarlığı'ndaki mezarı
 

Mayıs 2006'da mide kanseri teşhisi konulan yazar, bir müddet Stockholm'daki Karolinska Enstitüsü Hastanesi'nde tedavi aldıktan sonra 13 Temmuz'da Diyarbakır'a geldi. "Ben buraya ölmek için değil, yaşamak için geldim."[60] diyen Uzun, tedavisine Özel Veni Vidi Hastanesi'nde devam etti. Bu sırada "Hêviya Auerbach" (Auerbach'ın Umudu) adını verdiği romanın taslağını oluşturmaya başladı.[30][61] Lâkin, bu ve yazmayı planladığı diğer romanları yazamadan,[62][63] 11 Ekim 2007'de, Dicle Üniversitesi Hastanesi'nde öldü.[64] 13 Ekim günü Diyarbakır Ulu Camii'nde kılınan cenaze namazı ardından, yazarın vasiyeti üzerine,[65] cami önündeki kalabalığa sırasıyla Yaşar Kemal, Şerafettin Elçi, Ahmet Türk ve Osman Baydemir'in yaptığı konuşmaların ardından Mardinkapı Mezarlığı'na defnedildi.[66]

Mirası

değiştir
 
Iğdır'da 2014 yılında açılışı yapılan heykel, 2020.
 
Diyarbakır'daki Mehmed Uzun Parkı, 2018.

Ölümünden bir ay sonra, yazar Ferzende Kaya'nın hazırladığı Uzun Roman Mehmed Uzun Portresi isimli kitap Alfa Yayınları'ndan çıktı. Kitapta 38 yazarın Uzun hakkında yazdığı makaleler yer alıyor.

Şeyhmus Diken'in yazdığı Zevalsiz Ömrün Sürgünü Mehmed Uzun kitabı 2009 yılında Lis Yayınevi tarafından yayınlandı. Uzun'un hayatının son dönemini anlatan kitabın önsözü Yaşar Kemal'e ait.[67]

Ölümünden sonra, Uzun'un hayatını anlatan, 17. Fotoğraf isimli bir de belgesel filmi çekilmiştir. Yönetmenliğini Sibel Yiğittekin'in yaptığı belgeselin galası, Mehmed Uzun'un ölümünün birinci yıl dönümünde, Diyarbakır'da yapıldı.[68]

Muhsin Kızılkaya'nın, yazarın vasiyeti üzerine derlediği notları, Ölüm Meleğiyle Randevu adıyla kitaplaştırılarak Mayıs 2008'de İthaki Yayınları'nca yayınlandı.[69] Anısına, Diyarbakır Yenişehir Belediyesi'nce, 19 Şubat 2009'da Mehmed Uzun Kent Kütüphanesi kurulmuş, ailesi de yazarın kişisel kütüphanesini buraya bağışlamıştır. Yazar Vedat Türkali ve Diyarbakır Sanat Merkezi de, kütüphaneye kitap ve süreli yayın bağışında bulunmuştur.[70] Yine, Yenişehir Belediyesi tarafından 20 bin metrekarelik bir alana Mehmed Uzun Parkı yaptırılmıştır.[71] Ekim 2013'te açılışı yapılan parkta bir de anıt bulunuyordu. Lâkin, 2017 senesinde, hem parkın Kürtçe tabelası hem de kitap anıtı Kayyım Serdar Kartal tarafından kaldırıldı.[72][73] Edebiyat çevrelerinin tepki gösterdiği olay,[74] AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker ve Muhsin Kızılkaya'nın müdahalesinin ardından, tabelanın Türkçe yenilenerek asılmasıyla sonlandı.[75][76]

Aynı zamanda yazarın arkadaşı olan gazeteci Zarathustra Gabar Çıyan, Uzun'la yaptığı söyleşileri ve yabancı basının Uzun'a karşı tutumunu yansıtan eleştiri ve incelemeleri, Mehmed Uzun Anlatıyor isimli kitapta toplamıştır.[77] 2015 yılında Do Yayınları tarafından yayınlanan kitabın önsözü, Mehmed Uzun'un İsveç'teki yayıncılarından biri olan Erik-Jan Pettersson'a ait.[78]

Eserleri

değiştir

Ödülleri

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Uzun, Ruhun Gökkuşağı kitabında doğum günü ve isminin hikâyesiyle ilgili şöyle der: "Esas ismim yasak olduğu için Mehmet oldum. Esas soyadım yasak olduğu için Uzun oldum. Bir insan olarak hiçbir değerim olmadığı, sadece ehlileştirilmesi gereken bir sürünün mensubu olarak görüldüğüm için de, en rahat şekliyle, künyeme 1.1.1953 yazıldı. [...] Önadım Mehmed, dedemin ismi Hemê'den geliyor. [...] Hemê, Memê, doğduğum yörelerde gündelik yaşamda en çok kullanılan isimlerden. Ama bu isim resmi hayatta yasak; bu ismi alamazsınız, bu isimle nüfus kaydı yaptıramazsınız, bu isimle hiçbir resmi kuruma başvuramazsınız. Ve ismim de Hemê, Memê ya da Muhammed iken Türkiye'nin kurnazca, çok bilinçli biçimde yasalarla ön gördüğü Mehmet oluyor. (Avrupalılar Türkçenin t sesini daha yumuşak söylediklerini için de Mehmet, Avrupa'da Mehmed oldu.) Soyadım Uzun'a gelince, bu da yine dedemden geliyor. [...] Biro dedemin dedesinin ismi. Dirêj de onun lakabı, yani uzun. Biroyê Dirêj, yani uzun Biro. Ama yine isimlere ilişkin yasalara göre hem Biro 'Türk örf ve adetlerine' uygun değil hem de Dirêj Kürtçe olduğu için yasak. Bu nedenle resmi kurumlar tarafından Biro tamamıyla atılıyor, Direj de Türkçesiyle Uzun haline getiriliyor ve 'sizin soyadınız Uzun olsun' deniliyor."[2][3]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Ey yüzünden ilham, varlığından güç aldığım..." (PDF). Esmer, 20. İstanbul. Ağustos 2006. s. 9. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2022. 
  2. ^ a b c Uzun, Mehmed (2005). Ruhun Gökkuşağı. İthaki Yayınları. ss. 213-214; 43-45. ISBN 9789752731011. 
  3. ^ Sema Aslan (12 Ekim 2007). "YAZAR MEHMED UZUN KANSERE YENİLDİ". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  4. ^ "Mehmed Uzun: 'Ben yasaklı bir dilin yazarıyım…'". İlke Haber. 11 Ekim 2012. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2018. 
  5. ^ "Yaşar Kemal: Barış gelecek Mehmed rahat edecek". Radikal. 14 Ekim 2007. 3 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  6. ^ Asım Öz (Kasım 2007). "Bir Edebiyat Dili Olarak Kürtçe ve Mehmed Uzun". Haksöz, 200. İstanbul. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2018. 
  7. ^ Ferzan Şêr (13 Ekim 2012). "Her Ölümün Ardından Birkaç Söz ve Bir Anı". Agos. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  8. ^ "Trials against literature in Turkey" (İngilizce). Norveç PEN Kulübü. 5 Nisan 2002. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  9. ^ "Rendez-vous européen: Mehmed Uzun, un écrivain kurde de Suède en Turquie" (Fransızca). Paris Kürt Enstitüsü. 3 Ağustos 2005. 22 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018. 
  10. ^ Uzun, Mehmed (2006). "Çokkültürlü Toplum". Nar Çiçekleri (16. bas.). İthaki Yayınları. s. 129. ISBN 9789752732339. 
  11. ^ Uzun, Mehmed (2008). Ölüm Meleğiyle Randevu. Derleyen: Muhsin Kızılkaya: İthaki Yayınları. s. 190. ISBN 978-975-273-408-1. 
  12. ^ Uzun, Mehmed (2005). "Ben, ben değilim artık...". Ruhun Gökkuşağı (9. bas.). İthaki Yayınları. ss. 41-42. ISBN 9786053758570. [...] Yoksul bir ülkenin, Siverek isimli yoksul bir kasabasında, farklı yöre ve geleneklerden gelen bir anne ve babanın, yoksul bir Kürt ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldim. Annem, Zaza (Dimilî), babamsa Kurmanc. [...] 
  13. ^ a b c Mehmed Uzun (Nisan 2005). "Ben, Ben Değilim Artık..." (PDF). Esmer, 4. s. 5. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2022. 
  14. ^ a b Uzun, Nar Çiçekleri, ss. 98-99.
  15. ^ a b Ferzende Kaya (Ekim 2005). "Modern Çağın Dengbêji" (PDF). Esmer, 10. İstanbul. s. 17, 19. [ölü/kırık bağlantı]
  16. ^ Uzun, Mehmed (2005). "Ben, ben değilim artık...". Ruhun Gökkuşağı (9. bas.). İthaki Yayınları. s. 38. ISBN 9786053758570. 
  17. ^ Uzun, Mehmed (2006). Zincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler. İthaki Yayınları. s. 16. ISBN 9789752732537. 
  18. ^ a b Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu. s. 71.
  19. ^ a b Uzun, Mehmed (2006). Bir Dil Yaratmak. İthaki Yayınları. s. 145. ISBN 9789752732346. 
  20. ^ Uzun, Mehmed (2008). Küllerinden Doğan Dil ve Roman. İthaki Yayınları. s. 216. ISBN 9789752731004. 
  21. ^ Kızılkaya, Muhsin (2008). Sen Û Ben: Anılarla Mehmed Uzun’un Hayatı. İthaki Yayınları. s. 111. ISBN 9789752731004. 
  22. ^ Uzun, Nar Çiçekleri, ss. 82-83
  23. ^ Uzun, Küllerinden Doğan Dil ve Roman. s. 99.
  24. ^ "Hêvî, hejmar 1" (Kürtçe). La bibliothèque numérique kurde. 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  25. ^ a b Fırat Cewerî (22 Haziran 2019) [9 Ekim 2017]. "Mehmed Uzun Kürt Edebiyatının Diplomatıydı" (Kürtçe). Çeviri: Musa Bêjevan. mevzu edebiyat. 1 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  26. ^ Kaya, Ferzende (2007). Uzun Roman: Mehmed Uzun Portresi. İstanbul: Alfa Yayınları. s. 85. ISBN 978-9752979406. 
  27. ^ Kızılkaya, Sen Û Ben: Anılarla Mehmed Uzun’un Hayatı. s. 203.
  28. ^ a b Hashem Ahmadzadeh; Christine Allison (16 Kasım 2018). "Mehmed Uzun: Defender of Kurdish in Turkey". The Independent. 27 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2018. 
  29. ^ Mehmed Uzun (28 Ağustos 2002) [23 Ağustos 2002]. "Fıratın Sularıyla Yıkanmış Sözler". Bianet. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  30. ^ a b Lal Laleş (Şubat-Mart 2009). "Bir Doğu Dilinin Diriltilmesi ve Sürgün Bir Ruh". Notos, 14. Çeviri: Kawa Nemir. ss. 54, 57. 
  31. ^ Diken, Şeyhmus (20 Mayıs 2013) [2007], Mehmed Uzun: Küllerinden doğan dil ve edebiyat, Oggito, 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Ağustos 2018 
  32. ^ Uzun, Mehmed (2006). Bir Dil Yaratmak. İthaki Yayınları. s. 28. ISBN 9789752732346. 
  33. ^ Erkan Karabayır (Kasım-Aralık 2011). "BİR DİL YARATMAK": SÜRGÜNDE DOĞAN MODERN KÜRT EDEBİYATININ "DENGBEJ"İ MEHMED UZUN". Koridor, 21. Ankara. s. 47. 
  34. ^ Alparslan Nas (2011). "Between national and minor literature in Turkey: Modes of resistance in the works of Mehmed Uzun and Mıgırdiç Margosyan" (PDF) (İngilizce). Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kültürel Çalışmalar Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. ss. 103, 115. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018. 
  35. ^ Abidin Parıltı (9 Ocak 2009). "600 yıldır yaşayan bir edebiyat". Radikal Kitap. 1 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  36. ^ "Bir yiğit, bir şiir ve bir müzikal: Destana Egîdekî". Nûçe Ciwan. 4 Nisan 2020. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020. 
  37. ^ Temo, Selim (7 Mayıs 2013) [2 Ekim 2007]. "Mehmed Uzun Romanlarında Anlatıcılar". Cafrande. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  38. ^ Uzun, Bir Dil Yaratmak. s. 96.
  39. ^ Uzun, Küllerinden Doğan Dil ve Roman. s. 24.
  40. ^ Ingeborg Kongslıen (3 Ağustos 2006). "Migrant or multicultural literature in the Nordic countries" (İngilizce). Eurozine. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  41. ^ Diken, Şeyhmus (2018). "Mehmed Uzun'un Edebiyatı". Kürt Tarihi ve Siyasetinden Portreler. Derleyenler: Yalçın Çakmak, Tuncay Şur. İletişim Yayınları. s. 411. ISBN 978-975-05-2529-2. 
  42. ^ Uzun, Bir Dil Yaratmak. s. 124.
  43. ^ Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu, ss. 115, 177.
  44. ^ Rakel Chukri (13 Ekim 2007). "Livslång kamp" (İsveççe). Sydsvenskan.se. 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019. 
  45. ^ "Mehmed Uzun Komitesinden Destek". Bianet. 16 Nisan 2002. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  46. ^ "Mehmed Uzuna Beraat". Bianet. 20 Nisan 2002. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  47. ^ "Mehmed Uzun, 54; novelist was prosecuted for fighting Turkey's ban on use of Kurdish language" (İngilizce). Los Angeles Times. 13 Ekim 2007. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  48. ^ Doğan Hızlan (12 Nisan 2000). "Doğan Hızlan: Hala mı kitap yasaklama". Hürriyet. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2019. 
  49. ^ Uzun, Zincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler. s. 89.
  50. ^ Uzun, Küllerinden Doğan Dil ve Roman, s. 235.
  51. ^ Hugh Pope (24 Mayıs 2000). "Kurdish Novelist's Celebrity Helps Ankara's Campaign to Join the EU" (İngilizce). The Wall Street Journal. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019. 
  52. ^ Ahmet Şık (25 Ocak 2002). "Yasak sınır tanımıyor". Radikal. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  53. ^ Türkeş, Ali Ömer (2001). "Mehmed Uzun". Pandora. 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2018. 
  54. ^ "Writer and publisher face charges for literary works" (İngilizce). ifex. 29 Mart 2001. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  55. ^ Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu, ss. 53-54.
  56. ^ Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu. s. 95.
  57. ^ Varlık, Yasemin (7 Nisan 2001). "Mehmet Uzuna Beraat". Bianet. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  58. ^ Kızılkaya, Muhsin (4 Eylül 2005). "Uzun mu ağırdır, Pamuk mu hafif..." Radikal. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018. 
  59. ^ "Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülleri". Türkiye Yayıncılar Birliği. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  60. ^ Şeyhmus Diken (14 Temmuz 2018). "Ölmeye Değil Yaşamaya Geldim". Bianet. 12 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  61. ^ Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu. s. 15.
  62. ^ Mustafa Sütlaş (19 Şubat 2007). "Uzun: Yazarın Görevi Adalet İçin Direnmek". Bianet. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  63. ^ Şeyhmus Diken (11 Ekim 2009). "Sen gittin gideli Mehmed!". Birgün. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  64. ^ "Mehmet Uzun hayatını kaybetti". Hürriyet. 11 Ekim 2007. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  65. ^ Şeyhmus Diken (16 Ekim 2007). "Zevalsiz Bir Kalemin Gözyaşı". Bianet. 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018. 
  66. ^ "Mehmed Uzun toprağa verildi". Yeni Şafak. 13 Ekim 2007. 23 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2018. 
  67. ^ "Şeyhmus Diken'in Kaleminden Mehmed Uzun'un 15 Ayı". Bianet. 15 Ocak 2009. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2018. 
  68. ^ "3 dilde Mehmet Uzun belgeseli". Timeturk. 8 Ekim 2010. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018. 
  69. ^ Uzun, Ölüm Meleğiyle Randevu. s. 6.
  70. ^ "Mehmed Uzun'a yakışan hizmet". Nasname. 21 Ocak 2010. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018. 
  71. ^ "Mehmed Uzun Parkı açıldı". 11 Ekim 2013. 23 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  72. ^ "Kayyımdan bir icraat daha... Mehmed Uzun Parkı'nın tabelası indirildi". Cumhuriyet. 2 Ekim 2017. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  73. ^ Khalidi, Ari (2 Ekim 2017). "Kurdish novelist Mehmed Uzun's name removed from public park in Turkey" (İngilizce). Kurdistan 24. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  74. ^ "'Mehmed Uzun'a saldırı edebiyata saldırıdır'". Evrensel. 3 Ekim 2017. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  75. ^ "Mehmed Uzun Parkı'nın Kürtçe tabelası, Türkçe olarak asıldı". Evrensel. 11 Ekim 2017. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018. 
  76. ^ "Kürt romancı Mehmed Uzun'un tabelasından Kürtçe gitti, Türkçe geldi". Diken. 11 Ekim 2017. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2018. 
  77. ^ Çîyan, Gabar (21 Haziran 2015). "Sohbeta bi Jan-Erik Pettersson dostek nêz yê Mehmed Uzun re" (Kürtçe). Tigris. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2018. 
  78. ^ Çîyan, Gabar (2 Şubat 2016). "Pirtûkek nû û giring: "Mehmed Uzun Diaxive"" (Kürtçe). Rojevakurd. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2018. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:
 
Vikisöz'de Mehmed Uzun ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehmed_Uzun&oldid=33931954" sayfasından alınmıştır