Malkoçoğlu ailesi
Malkoçoğulları, adı Malkoç Bey olan ve I. Murad döneminden itibaren özellikle Balkan ülkelerine yapılan akınlarda görev yapmış bir akıncı beyinin soyundan gelen aile mensuplarına verilen addır. Malkoçoğulları 14. - 15. ve 16. yüzyıllarda etkin olmuş ve yaptıkları başarılı akınlarla tanınmışlardır. Malkoçoğlu akıncıları Silistre civarında bulunurdu.[1] Ailenin kökeninin Bosna'nın Malković ailesine dayandığı iddia edilir.[2]
Bilinen Malkoçoğlu Beyleri akrabalık bağına göre şu şekildedir.
Malkoç Bey değiştir
Sultan I. Murad ve Yıldırım Bayezid zamanının komutanlarındandır. 1389 yılında 1. Kosova Savaşı'nda sağ cenah okçu kumandanı olarak savaşmış bu savaşta oğlu Mustafa Bey de sol cenah okçu kumandanı olarak görev yapmıştır. Tarih sayfalarında bu savaşta adı Hamidoğlu Malkoç olarak geçmiştir. 1396 yılında Niğbolu Muharebesi'nde Osmanlı ordusunun sol kanadında komutan olarak görev yapmıştır. Malkoç Bey'in türbesi şu an Bulgaristan sınırları içerisinde bulunan Burya'dadır (eski adıyla Malkoçova). Malkoç Bey'in Malkoçoğlu Mustafa Bey ve Malkoçoğlu Mehmet Bey adlarında bilinen iki oğlu vardır.
Malkoçoğlu Mustafa Bey değiştir
Malkoç Bey'in oğludur. İlk olarak 1389 yılında 1.Kosova Savaşı'nda babası Malkoç Bey'in sağ cenahta savaştığı orduda, sol cenah okçu komutanı olarak görev yaparak adını duyurmuştur. Timur'un Anadolu'yu işgali sırasında Sivas kalesi komutanıdır. 1400 yılında Timur'un Sivas'ı kuşatmasında 3.000 kişiyle 200.000 kişilik Timur ordusuna karşı kaleyi 18 gün yiğitçe savunan Mustafa Bey, açlık ve susuzluğa dayanamayıp Timur'un canlarının bağışlanacağı vaadi üzerine kaleyi teslim etmiştir. Fakat Timur sözünde durmayıp kale teslim edildikten sonra bütün askerlerle beraber Malkoçoğlu Mustafa Bey'i de öldürmüştür.
Malkoçoğlu Mehmet Bey değiştir
Malkoç Bey'in oğludur. Rumeli'nin fethinde babası Malkoç Bey ile beraber görev yaptığı düşünülmektedir. Türbesi Gebze’de olup 1385 yılında öldüğü bilinmektedir. Türbesi babası Malkoç Bey tarafından yapılmıştır. Genç yaşta babasından önce ölmüştür.
Malkoçoğlu Bali Bey değiştir
Fatih Sultan Mehmet Han'ın kurdurmuş olduğu, Enderun-ı Hümayun adlı Saray Üniversitesinde yetişen meşhur akıncı beyi. Sultan İkinci Bayezid Han devrinde Silistre Beylerbeyliği yaptı. Pek çok ve büyük hizmetlerde bulundu. Kendisi Silistre Beylerbeyi bulunduğu sıralarda isyan eden Eflak Voyvodasına karşı gönderilen Osmanlı ordusunda yararlıklar gösterdi. Yine aynı beylerbeyliği sırasında Macaristan'da ordu sevkederek Varadin Kalesi ile diğer pek çok yeri zaptetti. Daha sonra Prut Nehrini geçerek Akkerman Kalesini ele geçirmek isteyen Boğdan Voyvodasını ordusu ile hezimete uğrattı. 1498 yılında 40.000 kişilik ordusu ile Lehistan üzerine akınlar yaparak Varşova şehrine kadar uzanmış ve büyük bir zafer kazanmıştı. Bu akınları sırasında tam 10.000 esir ve pek çok savaş ganimeti ile dönmüştü. Bu ganimet ve esirlerden bir kısmını seçerek, Kethüdası Mustafa Bey ile Sultan İkinci Bayezid Han'a gönderdi.
Büyük oğlu Ali Bey, Sofya sancak beyliği yaptı. Küçük oğlu Turali Bey ise, babasından sonra Silistre sancak beyliği hizmetinde bulundu. Sinan Bey adında bir oğlu da Aydın sancak beyliği yapmıştır. Hamza Bey adındaki küçük oğlu da Alaybeyi iken 1501 yılında genç yaşta çatışmada öldü. Bali Bey 1543 yılında öldü.
Malkoçoğlu Ali Bey değiştir
Malkoçoğlu Bali Bey'in oğludur. Sofya sancak beyi olan Ali Bey de kardeşi Turali Bey gibi bu muharebede ölmüştür.
Malkoçoğlu Turali Bey değiştir
Malkoçoğlu Bali Bey'in oğludur. Silistre sancak beyi olarak görev yapmış, 1514 yılında Çaldıran Savaşı'nda II. Mehmed'in vekaleten Trabzon'un Fethi için giydiği Silistre sancak beyliğine ait olan zırhla Çaldıran Muharebesinde savaştı ve bizzat Şah İsmail tarafından öldürüldü.
Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa değiştir
1501 yılında II. Beyazıt'ın kızı Hüma Hatunla evlendiğinde Bali Bey adında bir oğlu vardı. II. Beyazıt'ın kızı Hüma Hatun'dan da Malkoçoğlu Ahmet Bey ile Malkoçoğlu Mehmet Bey olmuştur. 1480'de Bosna Beyi, 1481'de Rumeli Beylerbeyi, 1504 yılında Kubbealtı veziri oldu ve 1506 yılında öldü. Bilinen 3 oğlu Malkoçoğlu Bali Bey (Silistre beylerbeyi olan Bali Bey en büyükleridir), Malkoçoğlu Mehmet Bey, Malkoçoğlu Ahmet Bey'dir. Bu komutanlardan aynı zamanda Yahyapaşazadeler diye bahsedilir.
Yahyapaşazade Malkoçoğlu Bali Bey değiştir
Malkoçoğlu Yahya Paşa'nın oğludur. Koca Bali Paşa şeklinde de anılır. 1495'te doğmuş olup, Kanuni Sultan Süleyman'ın çağdaşıdır. II. Bayezit'in kızı Hüma Sultan'ın oğludur. Semendire sancak beyi olmuş, 1521 yılında Belgrad'ın fethinde görev yapmıştır. Daha sonra Belgrad sancak beyi ve Bosna Beylerbeyi oldu. 1526 yılında Mohaç Muharebesi'nde çok üstün başarılar gösterdi. Bir hafta gibi kısa bir sürede ordunun nehirden geçip Mohaç ovasına ulaşmasını sağlayacak şekilde bir köprü inşa ettirmiş, Mohaç Muharebesi'nde oldukça yararlı olmakla birlikte, Mohaç Muharebesi'nde sağ ordu komutanıydı. Budin'in (Budapeşte) ikinci beylerbeyi ve vezir oldu. 1548 yılında öldü. Budapeşte'nin en büyük meydanının adı, Osmanlıların Budapeşte'yi kaybettiği zamana kadar, Gazi Bali Paşa Meydanıdır. Mehmet Bey adında bir oğlu vardır.
Yahyapaşazade Malkoçoğlu Mehmet Bey değiştir
Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın torunu, Bali Beyin oğludur. Enderun'da yetişti. Varat sancak beyi oldu. 1548'de Anadolu valisi oldu.[3] 1563 yılında Kanuni'nin Zigetvar Seferi'nde Gyula kalesini fethetmekle görevli Pertev Paşa ile beraber 59 günde kaleyi teslim aldı. Aynı yıl Babofça kalesini fethetti. 1567 yılında Lala Mustafa Paşa ile beraber Yemen'de savaştı. 1570 yılında Kıbrıs'ın fethinde Mağusa Kuşatması'nda vurularak öldürüldü.
Gazi Kızan Mehmet Paşa değiştir
Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın oğludur. Gazi Sultanzade Mehmet Paşa şeklinde de geçer. Kanuni Sultan Süleyman'ın halasının oğludur. 1526'da Mohaç alaybeyi, 1527'de Semendire sancak beyi ve aynı yıl Belgrad sancak beyi oldu. 1529'da 1. Viyana Kuşatması'nda Bavyera'nın merkezi Regensburg ve Morova'nın başkenti Brünn'ü fiilen zaptetti. Çekoslovakya bölgesini işgal etti. 1530'da Andrea Doria'nın işgal ettiği Mora'daki Koron kalesini geri aldı. Aynı yıl Budin'i kuşatan Alman mareşalini yendi. 1531 yılında Avusturya akınında 15.000 esirle geri geldi. Peç'i Almanlardan geri aldı. 1535'te tekrar Semendire sancak beyi oldu ve 8 yıl görev yaptı. 1537 yılında Vertizo Savaşı'nda 45.000 kişilik Alman ordusunu imha etti. Bu zaferde kardeşi Yahyapaşazade Malkoçoğlu Ahmet Bey ile oğlu Şifalı Arslan Paşa da vardı. 1538'de Boğdan seferine katıldı. 1541'de Budin Seferi'ne katıldı. 1543'te ölen abisi Koca Bali Paşa'nın yerine üçüncü Budin Beylerbeyi oldu. 4.5 yıl görevde kaldı. 1566 yılında Budin'de öldü.
Yahyapaşazade Malkoçoğlu Ahmet Bey değiştir
Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın oğludur. İnebahtı sancak beyi olarak bilinir. 1537 yılında Vertizo Savaşı'na katıldı. 1543'te Belgrad sancak beyi oldu.
Şifalı Arslan Paşa değiştir
Yahyapaşazade Malkoçoğlu Mehmet Bey'in oğulları Arslan Bey ve Derviş Bey olarak bilinmektedir.
Arslan Bey, Şifalı Arslan Paşa şeklinde anılır. 1537 yılında Vertizo Savaşı'na katıldı. 1537'de Pojega sancak beyi oldu. 1565'te Budin'in ondördüncü beylerbeyi oldu. Kendisi aynı zamanda şairdir. 1566 yılında Sokollu Mehmet Paşa tarafından idam edildi. Ömer Seyfettin'in Kütük adlı hikâyesinde anlattığı Arslan Bey bu kişidir.
Derviş Bey değiştir
Malkoçoğlu Damat Yahya Paşa’nın torunu, Mehmet Bey’in oğludur.
Yavuz Ali Paşa değiştir
Malkoçoğlu soyundan son olarak bilinen kişidir. 1603 yılına kadar Mısır Beylerbeyliği görevini yaptı. Bu sırada 1603 yılında İstanbul'a çağrıldı ve sadrazamlığa getirildi. İlk iş olarak İran meselesini ele aldı. 1604 yılında Macaristan Seferi sırasında Sofya'da rahatsızlandı. Belgrad'a ulaştığında da ölmüştür. Mezarı Yozgat'ın Yerköy ilçesindedir.
Malkoç (Yavuz) Ali Paşa'nın hayatı; Kelâmî ve Muhyî mahlaslı şairler tarafından mensur olarak yazılan ve Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi Bölümü no. 612’de kayıtlı "Vekâyi-i Alî Paşa" isimli minyatürlü gazâvât-nâme eserde anlatılmıştır. 17. yüzyıldan bugüne ulaşan bu eser iki kişi tarafından ortaklaşa yazılmıştır ve yazarların kaleme aldıkları bölümlerin ilk sayfalarında altın yaldız zemin üzerinde serlevhalar bulunmaktadır.[4]
Kaynakça değiştir
- ^ Kaya, S., Tanzimat Dönemi Osmanlı Ordusu (1839-1876), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2005. URL:http://kybele.anadolu.edu.tr/tezler/2005/338517.pdf 13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim: 8 Aralık 2011. (Arşiv: WebCite®)
- ^ FAHAMEDDİN BAŞAR, "MALKOÇOĞULLARI", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/malkocogullari 23 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (25.03.2020).
- ^ Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, 1932, sayfa, 159
- ^ Kaçar Mücahit. IV. Murâd Dönemine ait Manzum ve Minyatürlü Bir Gazâ-nâme: Tulûî\'nin Paşanâme İsimli Eseri. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. 2011-12-07. URL:http://www.iudergi.com/tr/index.php/turkiyat/article/viewFile/1859/pdf 8 Aralık 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi. Accessed: 2011-12-07. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63laFQeIS 25 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)