Vikipedi

Kubrat

632-638 yılları arasında hüküm süren Büyük Bulgarya Hanı
Başlığın diğer anlamları için Kubrat (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kubrat ya da Kurt (Bulgarca: Кубрат) (d. 584 - ö. 638), 632-638 yılları arasında hüküm süren Büyük Bulgarya Hanı. Aynı zamanda Organa'nın yeğenidir.[2]

Kubrat
Кубрат
Kubrat (ortada) ve oğulları
Büyük Bulgarya Hanı
Hüküm süresi632-638
Önce gelenGostun
Sonra gelenBatbayan, Kotrak,
Asparuh, Alzek,
Kuber (muhtemel)
Doğum584
ÖlümMS 650-MS 665 arası[1]
Çocuk(lar)ıAsparuh, Kubertartışmalı, Alzek, Batbayan, Kotrak
HanedanTuğluk
İmza

Onogur boyunun Tuğluk ailesinden olan Kubrat Ogur boylarını birleştirip Büyük Bulgarya Hanlığı'nı kurmayı başarmıştır. Sınırları doğuda Kuban, batıda Dinyeper, kuzeyde Donetsk nehirleri ve güneyde Karadeniz ile Azak Denizi olan Büyük Bulgarya, Bizans'la dostane ilişkiler kurmuş ve hükümdarı Kubrat'a Bizans imparatoru Herakleios tarafından "Patrikios" unvanı verilmiştir.[3] Kubrat'ın ölümü üzerine Büyük Bulgarya, Hazar Kağanlığı'nın baskısı neticesinde dağılmış ve Kubrat'ın oğulları arasında paylaşılmıştır. Kubrat'ın büyük oğlu Batbayan, Hazarların hâkimiyetini kabul ederek Büyük Bulgarya topraklarında kalmıştır. Diğer oğlu Kotrak, bir grup Bulgar ile birlikte Don Nehri civarına gelmiş, Alzek adındaki bir başka oğlu da Panunya'ya yerleşerek Avar hâkimiyetini kabul etmiştir. Kubrat'ın üçüncü oğlu Asparuh liderliğindeki Bulgarlar ise Dinyeper ve Dinyester nehirlerini geçerek bugünkü güney Besarabya'ya, Bizans İmparatorluğu'na komşu olacak şekilde yerleşmiştir.[4] Onların yerleştiği bölge Bizans kaynaklarında "Onglos" ya da "Onklos" olarak geçmektedir.[5]

Sözcük kökeni

değiştir

Türkçede eskiden beri emir hâlindeki yalın fiiller insan ismi olarak kullanılmıştır. (Sev-al, Gün-gör vb.) Kubrat kelimesinin de eski Türkçedeki emir kipindeki yalın fiil köklerinden olan ve topla, bir araya getir anlamına gelen ḳubrat, ḳuwrat kelimesinden geldiği savunulmaktadır.[6][7]İsmin kökeni hakkında bir diğer görüş ise "kurt" kelimesinden geldiğidir. Bu da Kubrat Han'ın bazen "kurt" adıyla anılmasına ve Türk mitolojisinde kurdun önemli bir yere sahip olmasına dayandırılır.[8][9]

Yaşamı

değiştir
 
Kubrat yönetimindeki Büyük Bulgar Hanlığı (MS 650)

Kubrat, yaşamının ilk yıllarını İstanbul'daki Bizans İmparatorluğu sarayında geçirmiştir. 7. yüzyılda yaşayan Bizanslı tarihçi Ioánnis Nikíou, Kubrat hakkında şunları söylemektedir:

Bu bölüm, imparatorluk sarayına alınarak Hristiyan topluluğunun içerisinde büyüyüp İstanbul'da vaftiz edilen Organa'nın yeğeni ve Hunların başı Kubrat'la ilgilidir. Kubrat ve ondan daha büyük olan Herakleios arasında büyük bir muhabbet ve barış iklimi hâkimdi. Herakleios öldükten sonra, Kubrat onun oğullarına ve eşi İmparatoriçe Martina'ya büyük bir şefkat gösterdi. Böylece Herakleios'a olan nezaketini kanıtladı. O, kendisine yeni bir hayat bahşeden vaftizin kutsal erdemleri sayesinde barbarları ve kâfirleri dize getirdi. Şimdi, İstanbulluların karşı çıkmasına rağmen onun Herakleios'un oğlu İmparator Konstantinos'un haklarını savunduğu söyleniyor.[10]

Onun İstanbul'daki çocukluk ve gençlik dönemi hakkındaki bilgiler net değildir. İstanbul'da bulunduğu zaman dilimi bilinmemekle birlikte, Herakleios'un hükümdarlık yaptığı 610–641 yılları arasında İstanbul'da bulunduğu düşünülmektedir. Onun ve Organa'nın Hristiyanlığı kabulü MS 619 civarlarında meydana gelen bir hadisedir.[11][12] Kubrat'ın Bizans sarayına verilmesi, Organa ve Herakleios tarafından Avar ve Sasanilere karşı kurulacak bir ittifak için yetiştirilmesi amacıyla atılan bir adım olarak değerlendirilmektedir.[13] Ayrıca Herakleios'un diğer bozkırlardan gelen halklarla yaptığı ittifaklar dikkate alındığında, bu durum, İstanbul'un güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir adım olarak da gözükmektedir.[11][12]

Patrik I. Nikeforos'a göre, Kubrat 635'te, Onogur Bulgarlarının ilteberi olarak Herakleios ile yaptığı anlaşma çerçevesinde Avarlara karşı büyük bir ayaklanma başlatmıştır.[12] Böylece Büyük Bulgar Hanlığı (Büyük Bulgarya[12]) kurulmuştur. Kubrat, İmparator Konstantinos'un hükümdarlığı esnasınada (641–668) ölmüştür.[12]

I. Nikeforos'a göre, Kubrat'ın beş oğlu vardır. Bunlar Batbayan, Kotrak, İşbara ve adı bu eserde anılmayan ancak Kubrat'ın oğlu olduğu düşünülen Kuber ve Alzek'tir.[11] Kubart'ın oğullarına yaptığı: "Asla birbirinizden ve bu topraklardan ayrılmayın, ancak bu şekilde uyumlu kalabilirseniz, gücünüze sahip çıkabilir ve egemenliğinizi güçlendirebilirsiniz." [12][11] vasiyetine rağmen; doğudan gelen Hazar Kağanlığı'nın ve iç baskıların neticesinde, Kubrat'ın ailesi o öldükten sonra tamamen dağılmıştır.[11][12]

 
Kubrat'ın ölümünden sonra çocuklarının egemenlik sahaları.

Ölümü

değiştir

1912'de Ukraynalı çiftçiler tarafından Poltava'ya yakın bir köy olan Pereşçipina'da keşefedilen Pereşçipina Hazineleri konu hakkında birçok ipucu barındırmaktadır.[14][15] Bu hazine, Kavimler Göçü'nden kalan toplamda 50 kg'nin üzerinde altın ve gümüş materyal barındırmaktadır. Kubrat'ın mezarının belirlenebilmesi için ipuçları sakladığına inanılan bir yüzük de buna dâhildir.[14][15] Yüzüğün üzerinde eski Yunanca "Chouvr(á)tou patr(i)k(íou)" yazmaktadır. Bu Bizans tarafından kendisine verilen patrici onurunu göstermektedir.[16] Bu hazine Bizans ve Ön Bulgarlar arasındaki ilişkilerin gelişmiş olduğunu göstermektedir. Gömüdeki bileziklerin tarzına bakıldığında bu bileziklerin ya Bizanslı kuyumcular tarafından yapıldığı ya da Bizanslı kuyumculuk sanatlarından etkilenildiği anlaşılmaktadır.[17] Yapılan araştırmalarda hazinedeki en eski sikkelerin Herakleios tarafından MS 629'dan sonra basıldığı anlaşılmıştır. Hazinedeki en yeni sikkeler ise MS'de, İmparator Konstantinos tarafından basılan paralardır. Bu durumun yaklaşmakta olan Hazar istilasıyla ilişkili olabileceği düşünülmektedir.[14]

Bulgar Hanlarının Esamesi adlı eserdeki bilgilere göre, Kubrat 12 hayvanlı takvime göre öküz yılında doğmuştur ve 60 yıl kadar yaşamıştır.[1] Bu da onun MS 653 veya MS 665'te öldüğünü göstermektedir.[1] Nitekim, Kubrat'ın ölüm tarihi arkeolojik ve tarihi araştırmalarda MS 650-MS 665 arasına tarihlendirilmektedir.[1]

 
Kubrat Tepeciği
 
Kubrat'a ait olduğu iddia edilen mezar.

Kalıtı

değiştir

Antarktika'daki Livingston Adası'nda yer alan Kubrat Tepeciği, Kubrat'ın adıyla anılmaktadır.[18]

1981'de Aszparuh adıyla Bulgar yönetmen Ludmil Staikov tarafından çekilen tarihî drama filminde Kubrat'ı Vassil Mihajlov canlandırmıştır.[19]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d Somogyi 2008, s. 104.
  2. ^ Златарски, Васил Николов (1970). История на българската държава през Средните векове
  3. ^ Georg Ostrogorsky (1999). 'Bizans Devleti Tarihi'. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. s. 97. ISBN 975-16-0348-X. 
  4. ^ Vasil Gjuzelev (1986). 'Forschungen zur Geschichte Bulgariens im Mittelalter' (Almanca). Viyana: Türk Dil Kurumu Yay. ss. sf. 3-24. 
  5. ^ Talat Tekin (1987). 'Tuna Bulgarları ve Dilleri'. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. ss. sf. 1. 
  6. ^ Golden 1992, s. 244.
  7. ^ Golden 2011, s. 144.
  8. ^ Stratos, Andreas N.; Hionides, Harry T. (1975). Byzantium in the seventh century. 3: 642 - 668 / transl. by Harry T. Hionides. Amsterdam: Hakkert. ISBN 978-90-256-0748-7. 
  9. ^ Kim, Hyun Jin (18 Nisan 2013). The Huns, Rome and the Birth of Europe (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-06722-6. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2024. 
  10. ^ Nikiû Piskoposu İoannis (1916). "The Chronicle of John, Bishop of Nikiu". Translated by Robert Charles. Londra: Williams and Norgate. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. 
  11. ^ a b c d e Golden 1992, s. 245.
  12. ^ a b c d e f g Golden 2011, s. 145.
  13. ^ Golden 1992, s. 244–245.
  14. ^ a b c Somogyi 2008, s. 128.
  15. ^ a b Fiedler 2008, s. 152.
  16. ^ Vachkova 2008, s. 343.
  17. ^ Lippitz-Deppert, Barbara (1993). "A Group of Late Antique Jewelry in the Getty Museum". Studia Varia from the J. Paul Getty Museum. Getty Publications. ss. 119-120. ISBN 9780892362035. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. 
  18. ^ "Kubrat Knoll". 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. 
  19. ^ Khan Asparuh (1981) Full Cast & Crew - IMDB

Dış bağlantılar

değiştir
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Gostun 		Büyük Bulgarya Hanı
632 - 638 		Sonra gelen:
Batbayan
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kubrat&oldid=33599104" sayfasından alınmıştır