Halvetîlik

Tarikat
(Halvetilik sayfasından yönlendirildi)

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan bir tarîkattır. Tarikat 14. yüzyılda yaşamış olan Ömer el-Halvetî'ye nisbet edilir. Pîr Ömer Halvetî'nin bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine tarikat bu isimle anılmaya başlamıştır.

Halvet’îyye Tarîkatı

değiştir

Halvet'îyye yolu Pîr Ömer Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. Halvet gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.

Özellikle Osmanlı döneminde Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika'da geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Kıbrıs'ta Gazimagosa'ya Kutub Osman Efendi gitmiştir. Kurucusu Türk olan Halveti tarikatı, Azerbaycan'ın Şah İsmail tarafından Şiileştirilmeden önce Şirvanşahlar devletinde yaygındı. Merkezi bugünkü Bakü şehrinde bulunan Şirvanşahlar devletinin son hükümdarları Halveti şeyhlerine büyük saygı göstermişler, zaviyelerini saray binasının yanıbaşına açmalarına müsaade etmişlerdir. "Pîr-i Sâni" olarak anılan Seyyid Yahya Şirvanî tarîkatın 15-16 yüzyıllarda Osmanlı coğrafyasında yayılmasını sağlayan en önemli sîmâlarından biridir. Günümüzde de Halveti mensupları tarafından okunan Vird-i Settar ismiyle anılan eser Yahya Şirvani'ye aittir. Yahya Şirvani tarafından yetiştirilen dervişlerin Anadolu'ya halife olarak gönderilmeleri tarikatın Anadolu'da yayılmasında etkili olmuştur.

Kol ve şubeleri

değiştir

Halvetilik'nin en yaygın kolu Şâbânîlik koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pîr Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu mevcuttur.

İki ana kola ayrılan tarîkatın bazı önemli şubeleri aşağıda belirtilmiştir.

Şubeleri

değiştir
  • Pîr İlyas Amâsî kolu
  • Seyyîd Yâhyâ-yı Şirvânî kolu
    • Molla Hâbib Karamanî şubesi
    • Cemâli’îyye şubesi (Çelebi Hâlife Cemâl-i Halvetî’ye atfedilen)
      • Sünbül'îyye
      • Assâl'îyye
      • Bahş'îyye
      • Şâbân'îyye
        • Karabaş'îyye
          • Bekr'îyye
            • Kemal'îyye
            • Hufn'îyye
              • Tecân'îyye
              • Dırdîr'îyye
              • Sâv'îyye
            • Semmân'îyye
              • Feyz'îyye
          • Nasûh'îyye
            • Çerkeş'îyye
              • İbrahim'îyye/Kuşadav'îyye
            • Halîl'îyye
    • Ahmed’îyye şubesi (Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn bin Îsâ Marmarâvî’ye atfedilen)
    • Rûşen’îyye şubesi (Dede Ömer-i Rûşenî’ye atfedilen)
      • Gülşen'îyye
        • Sezâ'îyye
        • Hâlet'îyye
      • Demirtâş'îyye
    • Şems’îyye şubesi (Şemseddîn Ahmed Sivâsî’ye atfedilen)

Halvetiyye-i Cemâl’îyye/Şâbân’îyye Silsilesi

değiştir
  1. Muhammed
  2. Ali
  3. Hasan Basrî
  4. Habib Acemî
  5. Dâvud et-Taî
  6. Marûf el-Kerhî
  7. Serî es-Sekatî
  8. Cüneyd-i Bağdâdî
  9. Mimşâd Dîneverî
  10. Muhammed el-Bekrî
  11. Kadı Vecîhüddîn Ömer el-Bekrî
  12. Ebu'n-Necib Sühreverdî
  13. Kutbeddîn el-Ebherî
  14. Rükneddîn Necaşî
  15. Şehâbeddîn Tebrîzî
  16. Hâce Cemâleddîn Şirazî
  17. Sultân-ul Halvetî[1] Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî
  18. Ahî Muhammed el-Halvetî
  19. Pîr Umar (Ömer) el-Halvetî (Halveti Tarîkatı Şeyh Ebû Abdullah Sirac’ed-Dîn Ömer bin Ekmel’ud-Dîn-i Lahicî tarafından Herat'ta kuruldu).
  20. Ahî Mîrim el Halvetî
  21. Sadreddîn Hayyamî
  22. Pîr-i Sânî Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî (Yetiştirdiği şeyhler aracılığıyle Halveti Tarîkatını Anadolu'ya yaydı).
  23. Muhammed Bahaeddîn-i Erzincanî
  24. Çelebi Hâlife Cemâl el-Halvetî
  25. Hayreddîn Tokadî
  26. Şabân-i Veli Kastamônî
  27. Pir-i Sani Mustafa Çerkeşi
  28. Mehmet Hilmi Efendi (Hacı Baba)
  29. Kutbu'l Cihan İbrahim Hakkı
  30. Hasan Muştak Efendi
  31. Hacı Cemal Efendi
  32. Hacı Nuri Efendi
  33. İlyas Efendi El-Kastamonî

Türk tasavvufundaki yeri

değiştir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İslâm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şiilik
 
 
 
Tasavvuf
 
 
 
Sünniler
 
 
 
Hariciler
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hanefi
 
 
Maliki
 
 
Şafi'i
 
 
Hanbeli
 
Zahiri
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Z'ûl-Nûn el-Mısrî
 
İbrahim ibn Edhem
 
 
Ebû’l Hasan Şazeli
 
 
Ebû’n Necib Sühreverdi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ebâ Yezîd-i Bistâmî
 
 
Şazel’îyye
 
 
Sühreverd’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ebû’l Hasan Harakânî
 
 
Ebû Hafs Ömer es-Sühreverdî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sehl el-Tüsterî
 
 
Arslan Baba
 
 
Yusuf Hemedanî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hallâc-ı Mansûr
 
 
Ahmed Yesevî
 
Abdulhâlık Gucdevanî
 
 
Abdülkâdir Geylânî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yesev’îyye Tarikat
 
Nakşibend’îyye Tarikat
 
 
Kadir’îyye Tarikat
 
 
Şeyh’ūl`Ekber İbn ʿArabî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gâl’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zahid Gilani
 
Ekber’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yunus Emre
 
 
 
 
 
Halvet’îyye
 
Vahdet-i Vücud
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yâhyâ-yı Şirvânî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şabân-î Veli
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Abdülbaki Gölpınarlı, Türkiye'de Mezhepler ve Tarîkatlar, İnkılâp Yayınevi, 1997.