Galiyye

Ghulat-i Şîʿa ya da Galiyye, Şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım Şiiler tarafından "aşırı" olarak tanımlanan ekstremist grupları (fırka) tanımlamakta kullanılan bir tâbirdir. Müellihe de denir.^[1] Daha sonraki dönemlerde 12 imamcılar, Zeydiler veya bazen de mutedil İsmaililer tarafından kabul edilmeyen Şii gruplar için kullanılmıştır.^[2] İmâmet i'tikadı konusunda aşırı görüşler besleyerek Şîʿa'ya bağlanan gruplar ve Müslüman görünüp Ali ve onun soyundan gelen imâmlara ilâhlık veya peygamberlik isnâdında bulunanlar için kullanılmıştır.^[3]

Kelimenin kökeni

"Galiyye" itidal çizgisini aşanlara verilen isimdir. Haddi aşmak mânasına elen "güluv" kökünden çoğul anlamında bir nisbet ismi olup "İtidal çizgisini aşanlar" anlamına gelmektedir.^[4] Bu kökten üretilen "Ghulât, eh’ûl-gulüv, ashâb’ûl-gulüv" terkipleri de aynı anlama gelmektedir.^[5]

İnançları

İmamiye ekstremizm için üç özellik belirlemiştir: Hulul, tenasüh ve ibaha.^[6]

Galiyye fırkaları

Kurulan ilk Ghulat mezhep, "ʿAbd Allâh İbn-i Sebe" isimli Yemenli bir Yahudi tarafından inşâ edilen Sebe’îyye'dir.^[7]

Ghulat Şîʿî fırkalar

Ghulat-i Şîʿa
- Sebeiyye (ʿAbd Allâh İbn-i Sebe)
- Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî)
  - Bezîgiyye
  - Hattâbîyyet-ûl Mutlâka
- Keysâniyye
  - Muhtâriyye/Keysâniyyetû'l-Hullas
    - Harbiyye
    - Muâviyye/Cennâhiyye
      - Hârisiyye
    - Beyâniyye
  - Râvendiyye
    - Rizâmiyye
      - Bû' Müslimiyye
        Sinbâdiyye
        
        Berkûkiyye
        
        Havâliyye
      - Muhammira
        Mukannaiyye
        
        Hûrremdîniyye
        Bâbekiyye
        
        Mazyâriyye
        
        Kûliyye
      - İshâk et-Türkiyye
    - Riyâhiyye
  - Kebriyye
- Ghulat İmamiyye
  - Mûgıriyye
  - Mansûriyye
  - Azâfire
  - Albâiyeyye (Ulyâniyye)
  - Zemmiyye
  - Ayniyye
  - Mimiyye
  - Sîniyye
  - Muhammise
  - Şûrayiyye
  - Gurâbiyye
  - Zübâbiyye
  - Nusayriyye
- Ghulat Zeydîyye
  - Cârûdiyye
  - Nâimiyye
  - Ya'kûbiyye
- Ghulat Bâtıniyye (Bâtınîler)
  - Keyyâliyye
  - Hâkimiyye (Dürzîler)
  - Sabbahiyye (Elemûtlar)

Kaynakça

^ Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.
^ Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". Encyclopaedia of Islam. 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.
^ Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173
^ "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
^ Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.
^ Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN 978-0-7486-1888-0.
^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.

[1] Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.

[EI2-2] Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". Encyclopaedia of Islam. 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.

[3] Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173

[4] "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.

[5] Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.

[6] Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN 978-0-7486-1888-0.

[7] Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]