Google Street View

Google Street View, Google Maps ve Google Earth teknolojileri ile bütünleşik olarak dünyadaki birçok kamuya açık alanlardan caddeler boyunca panoramik görüntülerin izlenebilmesini sağlayan teknoloji servisine verilen isimdir. 2007 yılında ABD'nin çeşitli şehirlerinde başlamış ve o tarihten bu yana kırsal alanları da kapsayacak şekilde dünya genelinde sürekli olarak büyümüştür. Google Haritalar üzerinde Street View ile görüntülenmiş olan alanlar mavi çizgiler ile belirtilmektedir.

Google Street View
Google Sokak Görünümü
İngiltere'deki Manchester şehrinde bulunan bir kavşağın dokuz farklı açıdan görünümü.
İlk yayınlanma25 Mayıs 2007 (17 yıl önce) (2007-05-25)
Güncel sürüm188 (liste) / 31 Mart 2016 (8 yıl önce) (2016-03-31)
ErişilebilirlikÇok dilli
Resmî sitesihttps://www.google.com/streetview/

Google Street View panorama görüntülerini, çekilen fotoğrafların birleştirilmesi ile elde etmektedir. Çoğunlukla fotoğraflamada araçlar kullanılsa da, araçların giremediği bölgelerdeki görüntülemeler yaya trekkerlar, üç tekerlekli bisikletler, yürüyüşler, tekneler, kar motosikletleri, develer ve su altı aparatları ile yapılmaktadır. Bunun yanı sıra bireysel olarak akıllı telefon uygulamaları ya da yine akıllı telefonlarda bulunan ışık küre uygulamaları ile elde edilerek, Google Maps üzerine aktarılabilmektedir.

Tarihçe ve özellikleri

değiştir

Street View projesinin kökeni 2001 yılında başlayan ve Google sponsorluğundaki Stanford Üniversitesi'nin Stanford Cityblock Projesi'ne dayanmaktadır. Bu proje 2006 yılı Haziran ayında sona ermiş ve elde edilen teknoloji Street View içerisine dahil edilmiştir.[1]

  • 2007: 25 Mayıs tarihinde Amerika Birleşik Devletleri'nde Immersive Media teknolojisi kullanılarak başlatılmıştır.
  • 2008: Mayıs ayında Google Manhattan şehrinden elde ettiği sokak görünümlerinde bulunan yüzlerin bulanıklaştırılması için bir teknoloji geliştirdiğini ve uygulamaya başladığını duyurmuştur.[2] Teknoloji Google'ın resim veritabanıınında bulunan resimlerin içerisinde yüz ve plakaların tanınması için bir bilgisayar algoritması kullanarak, bulduğu bu görüntüleri bulanıklaştırmaktadır.[3] Sokak Görünümü Google Earth uygulamasının 4.3 sürümüne ve Apple iPhone'un haritalar uygulamasının üçüncü parti S60 platformuna dahil edilmiştir. Kasım ayında ise "pegman" tanıtıldı. Ekranın köşesinde küçük sarı insan şeklinde beliren simge, fare ile tutularak haritalarda bulunan mavi çizgili Street View üzerine getirildiğinde, ekranda Street View görüntüleri belirmektedir.
  • 2009: Tam ekran seçeneği tanıtıldı. Akıllı dolaşım (Smart Navigation) sayesinde kullanıcılar görüntülemek istedikleri bölgeye imleçlerini getirip, çift tıklayarak panorama gezinmelerini açabilmelerine olanak sağlandı.[4]
  • 2010: İşletmelerin kapalı manzaraları eklendi.[5] Google kendi cihazlarındaki Android Jelly Bean (Android 4.2) kullanıcılarına, cihazları ile panorama görüntüler çekip, bunları uygulama ile birleştirerek Google Haritalar'da sunabilmelerine olanak sağladı. Şirket ayrıca çekilen bu görüntülerin konumlarının yer aldığı yerleri vurgulayan ayrı bir web sitesi oluşturdu.[6]
  • 2013: İş yerlerinin iç görünümlerinin bulunabileceği alanlar küçük turuncu daireler şeklinde gösterilmeye başlandı. Bu tür işletme, tesis ve kafeler iç panoramik görüntülerinin çekilebilmesi amacıyla anlaşacakları fotoğrafçılar için ek bir işletme yazılımı sağladı.[7] Google tarafından Google Maps'e katkı sağlanması amacıyla araçlar ile girilemeyen yerlerde ödünç olarak verilen sırt çantalarında bulunan panoramik görüntüleme aparatlı çantalar ile seyyar olarak yaya çalışan Street View Trekker'larını çalıştırmaya başladı.[8]
  • 2014: Aynı bölgenin geçmişte çekilmiş sokak görünümleri bulunduğu takdirde, yazılımsal olarak bu geçmiş gösterilmeye başlandı.[9]
  • 2015: Street View ve çevre izleme şirketi Aclima arasında yapılan ortaklık açıklandı. Görüntüleyici otomobillere nitrojen dioksit, ozon ve kirletici partiküllerin algılanabilmesini sağlayacak sensörler eklendi.[10] Ekim ayında Google Cardboard desteği ile kullanıcıların 360 derece sanal gerçeklik ile görünümleri izleyebilmelerine olanak sağlandı.[11]

Uygulama

değiştir

Street View, Google Maps bileşenini kullanarak ortak bir web uygulaması ile Android ve iOS mobil işletim sistemleri için mobil uygulama şeklinde kullanıma sunulmuştur. Fakat başlangıçta Street View için Google Maps'e entegre halde Adobe Flash ile kullanım imkânı bulunuyordu.[12] Google Maps 2013 yılında yeni sürüme geçirilerek yenilendi. Uygulama programlama arayüzü olarak ise bu yeni sürümde JavaScript kullanılmaya başlandı.[13] Google Maps ve Street View eski sürüme göre bir miktar daha yavaştır.[14][15] Ancak kullanıcılar istedikleri takdide eski sürüme de geçiş yapabilmektedirler.[16][17]

Veri yakalama ekipmanları

değiştir
 
Kaliforniya'daki Google kampüsünde 2010 yılı Ekim ayında görücüye çıkan Google Maps Kamera aracı.
  • Kameralar: Street View görüntülerini çeken kameralar kurum içi şeklinde birkaç kuşaktır geliştirilmeye devam edilmektedir.[18] Kameralar deklanşör dahil hiçbir mekanik parça içermemektedir. Bunların yerine sistemde elektronik sarmal bir yapıda CMOS sensörleri kullanılmaktadır. Yaygın şekilde kullanılan sürümler ise şunlardır:
    • R2: en eski fotoğraflar, ticarî amaçlı fotoğrafçılıkta kullanılan ve geniş açılı objektife sahip 11-megapiksel CCD sensörler ile çekilmiştir.
    • R5: özel olarak üretilmiş ve düşük parlamaya sahip sekiz adet 5-megapiksel CMOS sensörlere sahip lensler ise binaların üst seviye görüntülerini yakalamak amacıyla kullanıldı.
    • R7: R5 sensörler ile aynı olup 15 adet fakat balık gözü olmayacak şekilde kullanıldı.
  • Konumlandırma: kaydedilen fotoğrafların kesin bir doğrulukta ilişkilendirilmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle çekilen resimlerde Küresel Konumlama Sistemi (GPS), araç hız sensörü (VSS) ve eylemsiz navigasyon sistemi sensör verileri kullanılmaktadır.[18]
  • Sick AG sensör üretici firması tarafından üretilen lazer aralığı tarayıcıları aracın önündeki 50 metreyi 180° tarayabilecek şekildedir.[19] Bunlar mekanların gerçek boyutlarının verilerinin kaydedilmesinde kullanılmıştır.
  • Araçlar: veri kayıt ekipmanları ve araçları genellikle otomobillerin tavanına monte edilmiştir. Stonehenge gibi UNESCO Dünya Mirası listesinde bulunan alanlarda ve yaya yollarında görüntüleme yapabilmesi için Trike (üç tekerlekli bisiklet) adı verilen bisikletlere de ekipmanlar ve araçlar dahil edilmiştir. 2010 Kış Olimpiyatları'nın gerçekleştirildiği alanların görüntülerinin elde edilebilmesi için kullanılan ekipmanlar kar araçlarına eklenmiştir.[18] El arabalarına yüklenmiş ekipmanlar ise özellikle müzelerin içlerini görüntülemekte, Venedik'in dar kanallarında sırt çantalarına yüklü ekipmanlar ve diğer kanallarda ve İstanbul Boğazı gibi yerlerde ise botlar görüntülemede kullanılmıştır.[20]

Pegman adı verilen küçük sarı ve insan şeklindeki simge Google Haritalar'da kullanılmadığı zamanlarda büyütme ve küçültme fonksiyonları ile yan yana bulunmaktadır.

Gizlilik endişeleri

değiştir

Google Street View otomatik olarak bilgisayar programı vasıtasıyla elde ettiği görüntülerde bulunan plaka ve yüzlerin bulanıklaştırılmasını yapmaktadır. Fakat bulanıklaştırma yapılmamış bir kişi yüzü ya da plaka tespit edildiği takdirde kullanıcılar tarafından yapılacak bildirimler ile bulanıklaştırma işlemi gerçekleştirilmektedir.[21] Gizlilik savunucuları erkekler için striptiz kulüpleri, kürtaj klinikleri ve bikinili şekilde güneşlenenler gibi kamuya açık alanlarda görülebilen materyallerin açık bir şekilde görüntülenebilmesinden dolayı Google Street View'e itiraz etmişlerdir.[22] Bir başka sorun ise Japonya'da[23] ve İsviçre'de[24] kameraların araçların üzerinde çok yüksekte bulunmasından dolayı, ev çitlerinin üzerinden evlerin içlerini göstermesine yönelik olmuştur. Google bu doğrultuda kameraları çit yüksekliklerini aşmayacak şekilde yeniden düzenlemiştir. Google ayrıca görüntülere bayrak ekleyerek, kullanıcıların görüntülere uyarı ekleyebilmesini ve bu doğrultuda uygunsuz görüntülerin kaldırılabileceği bir şikayet mekanizması oluşturarak, uygunsuz görüntüleri sistemden kaldırma çalışmalarına da devam etmektedir.[25] İskoçya Polisi 2012 yılında Google Street View aracının geldiğini gören ve şaka amaçlı bir cinayet gösterisi sunan kişi hakkında ihbarlar aldığında, polisleri gereksiz yere meşgul etmiş fakat şakayı gerçekleştiren işletme sahibi daha sonra polislerden ve Google'dan özür dilemiştir.[26] 2010 yılı Mayıs ayında Street View'in şifrelenmemiş halde bulunan Wi-Fi bağlantılarından veriler topladığı ve sakladığı ortaya çıkmıştır.[27] Alman yetkililer bu konuda gerekli engellemenin yapılabilmesi için ellerinden geleni yapacaklarını açıklamışlardır. Avusturya polisine de bu konuda soruşturma talimatı verilmiştir.[28]

Gizlilik konusundaki endişeler Google'ın bu hizmetinin belirli ülkelerde askıya alınmasına yol açmıştır.

  • Avustralya: 2010 yılında, Google Street View Avustralya'daki yetkililerin soruşturmalarını tamamlamalarının ardından Avustralya'da faaliyetlerini durdurmuştur.[29] Ancak bu durdurma, Google tarafından 4 Mayıs 2011 tarihinde faaliyetlere devam edeceğini duyurması ile birlikte sona erdi.[30] 27 Temmuz 2011 tarihinden itibaren Avustralya'daki bazı kasaba ve şehirler için güncelleştirilmiş Street View görüntüleri eklenmeye başladı.[31]
  • Almanya: 2011 yılında Google Almanya için Street View görüntülemeyi durdurdu.[32]
  • Hindistan: 2011 yılında Google yetkilileri yerel yetkililerden mektup aldıktan sonra Hindistan'da görüntüleme yapmayı durdurdu.[33]
  • Kanada: 2007 yılı Eylül ayında Kanada Hükûmeti Street View araçlarının Montréal'de gizlilik konusundaki yetkilerin yasalara eklenmesini belirlemek amacıyla bir süre durdurmuştur.

Görüntülerin üçüncü taraflarca kullanımı

değiştir

Güzel sanatlar fotoğrafçıları kendi çalışmalarında kullanmak üzere görüntüler seçtiler.[34] Seçilen bu fotoğraflardaki renkler bulanık piksellere sahip olmalarına ve perspektif açıdan çarpık olmalarına rağmen kitap haline getirilmiş ve isanat galerilerinde yayınlanmıştır.[35] Michael Wolf Google Street View ile yaptığı bazı çalışmalar nedeniyle 2011 yılındaki World Press Photo (Dünya Basın Fotoğrafı) yarışmasının Günlük Yaşam bölümünde mansiyon kazandı.[36] Mishka Henner ise kırsal kesimlerde yol kenarlarındaki sek işçilerini tasvir etmek amacıyla yaptığı No Man's Land adlı seriyle, 2012 yılı Kasım ayında yapılan 2013 yılı Deutsche Börse Photography Prize (Alman Börse Fotoğrafçılık Ödülü)'ın kısa listesine dahil edildi.[37]

İsveçli programlamacı Anton Wallén geliştirdiği GeoGuessr adlı oyunda, Google Street View içerisinde konumlandırılan kullanıcıların yerlerinin tahmin edilmesine dayanan bir yazılım geliştirdi.[38]

 
  Çoğunlukla tam kapsamaya sahip olan ülkeler
  Kısmi kapsama alanına sahip ülkeler
  Planlanan (resmî) tam veya kısmi kapsamaya sahip ülkeler
  Planlanan (gayriresmî) tam veya kısmi kapsamaya sahip ülkeler
  Yalnızca turistik manzaralar veya seçilen işletmelerin kapsama alanında olduğu ülkeler
  Hiçbir geçerli ya da planlanan kapsamaya sahip olmayan ülkeler

2012 yılı Haziran ayında Google, 5 milyon mil yol, 39 ülke ve yaklaşık 3.000 şehri kapsayan fotoğrafları içeren 20 petabayt boyutunda Sokak Görünümü verilerinin bulunduğunu duyurdu.[39] Bu görüntülerin kapsama alanı Cambridge Bay, Nunavut'tan Half Moon Island ve Güney Shetland Adaları'nı kapsayan bir genişliğe ulaşıyordu.[40] Haritalar ayrıca Batı Nusa Tenggara'daki su altı panoramik manzaralara sahip olduğu gibi Büyük Kanyon'daki müzeleri ve Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki deve turlarını da kapsamaktadır.[41] Ayrıca dağcı Apa Sherpa tarafından Khumbu, Nepal'in yanı sıra Everest Dağları, Sherpa topluluğunca buralarda bulunan manastır ve okullar da projeye dahil edilmiştir.[42]

Google ayrıca 9 Eylül 2014 sürümünden itibaren Mısır ve buradaki Gize Nekropolü, Kahire Kalesi, Sakkara, Aziz Mina Manastırı ve Kayıtbay Kalesi gibi alanları da dahil etmiştir.

Birçok yerde ise hala sınırlı kapsamdadır ya da hiçbir şekilde kapsama alanında bulunmamaktadır:

Resim galerisi

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "The Stanford CityBlock Project: multi-perspective panoramas of city blocks". 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014. 
  2. ^ Frome, Andrea (12 Mayıs 2008). "Google's LatLong Blog". Google-latlong.blogspot.com. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010. 
  3. ^ Shankland, Stephen. "CNet article "Google begins blurring faces in Street View"". News.cnet.com. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010. 
  4. ^ "PC World article "Google Street View Gets Smart Navigation"". Pcworld.com. 5 Haziran 2009. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010. 
  5. ^ Nalawadi, Shailesh (18 Eylül 2012). "An easier way to find panoramic interior imagery in Google Maps". Google-latlong.blogspot.co.il. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2013. 
  6. ^ "Contribuiți – Street View – Hărţi Google". Google.ro. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013. 
  7. ^ Smith, Mark (3 Mayıs 2013). "Google Street View gets peek inside Sheffield university buildings | Technology | guardian.co.uk". Londra: Guardian. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  8. ^ "Treks". Google. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
  9. ^ "Google introduces 'time machine' feature in Street View". The Guardian. 23 Nisan 2014. 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014. 
  10. ^ Gershgorn, Dave (30 Temmuz 2015). "Google Will Start Mapping Pollution The Same Way They Map Streets". Popular Science. 31 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015. 
  11. ^ Lopez, Napier (12 Ekim 2015). "Google Street View adds virtual reality support". NextWeb. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2015. 
  12. ^ Arthur, Charles (20 Mart 2009). "Where the Streets All Have Google's Name". The Guardian.com (US bas.). 2 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2015. 
  13. ^ Jones, Robert (17 Ocak 2014). "Google Street View Image API". Web Apprentice. Craic Computing LLC. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2014. 
  14. ^ The new Street View on Google Maps is very slow 3 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Google Maps Help Forum, 26 Ocak 2014)
  15. ^ Tired of new, slow Google Maps? This is how you can switch to the old version! 19 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Geoawesomeness, 12 Haziran 2014)
  16. ^ "Switch back to the classic version of Maps". Google. 14 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2014. 
  17. ^ Switching Back to the Old Google Maps 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Netvantage Marketing, 2 Ocak 2014)
  18. ^ a b c "Google Street View: Capturing the world at street level". Computer. 43 (6). Haziran 2010. ss. 32-38. doi:10.1109/mc.2010.170. 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014. 
  19. ^ Cummins, Mark. "Google Street View – Soon in 3D?". Educating Silicon. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2012. 
  20. ^ "Google Street View takes Venice by foot". The Guardian. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014. 
  21. ^ "Mansion Map: a guide to rich people's houses, until Google blurs them out". The Guardian. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2014. 
  22. ^ MacDonald, Calum (4 Haziran 2007). "Google's Street View site raises alarm over privacy". The Herald. 13 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2009. 
  23. ^ Wenkart, Michael (10 Nisan 2014). You are the target !: Or do you believe your government is always watching the others?. BoD – Books on Demand. s. 171. ISBN 9783735793553. 17 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2014. 
  24. ^ O'Brien, Kevin (8 Haziran 2012). "Swiss Court Orders Modifications to Google Street View". New York Times. New York, NY. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2014. 
  25. ^ Mills, Elinor (3 Haziran 2007). "Google's street-level maps raising privacy concerns". USA Today. 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2009. 
  26. ^ "Garage owner fakes Google 'murder' in Edinburgh street". BBC News. 2 Haziran 2014. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  27. ^ "Google admits it sniffed out people's data". TechEye. 17 Mayıs 2010. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2015. 
  28. ^ "Google accused of criminal intent over StreetView data". BBC Online. 9 Haziran 2010. 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2010. 
  29. ^ "Google street view cars no longer operational in Australia – Computer world.com – 9 Kasım 2010". Computer world.com. 29 Ekim 2010. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2010. 
  30. ^ Eustace, Alan. "Privacy Impact Assessment for Street View in Australia". Google Inc. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2011. 
  31. ^ Foster, Andrew. "Updates to Street View in Australia". Google Inc. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2011. 
  32. ^ McCracken, Harry (11 Nisan 2011). "Alas, There Will Be No More Google Street View in Germany". Techland.time.com. 18 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2011. 
  33. ^ "India IT hub orders Google to suspend Street View service – International Business Times". Hken.ibtimes.com. 21 Haziran 2011. 14 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2011. 
  34. ^ Rickard, Doug (2010). A New American Picture. Köln: White Press. OCLC 727797183. 
  35. ^ "The street views Google wasn't expecting you to see – in pictures". The Guardian. Londra. 20 Şubat 2012. 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2012. 
  36. ^ Laurent, Olivier (11 Şubat 2011). "World Press Photo: Is Google Street View Photojournalism?". British Journal of Photography. 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2015. 
  37. ^ Deutsche Börse Photography Prize 13 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 15 Mart 2013
  38. ^ Hartnett, Kevin (17 Mayıs 2013). "If dropped randomly on earth, would you know where you were?". The Boston Globe. Boston. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013. 
  39. ^ Farber, Dan. "Google takes Street View off-road with backpack rig". CNET. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2012. 
  40. ^ "BBC News – Google Street View hits Antarctic". BBC. 1 Ekim 2010. 20 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2011. 
  41. ^ Adi Kurniawan (9 Ekim 2014). "Pakai Unta, Google Petakan Padang Pasir". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2015. 
  42. ^ Apa Sherpa. "Growing up in the shadow of Everest". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2015. 

Dış bağlantılar

değiştir