Basra Körfezi
Basra Körfezi, (Farsça: خليج فارس, Halîc-î Fars; Arapça: الخليج الفارسي, al-Halîc al-Farsî), Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.
| Basra Körfezi | |
|---|---|
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Ülkeler listesi |
| Konum | Arap Yarımadası, Asya |
| Koordinatlar | 26°K 52°D / 26°K 52°D |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Hint Okyanusu |
| Tür | Deniz |
| Akarsu (gelen) | Fırat nehri |
| Akarsu (giden) | Umman Körfezi |
| Uzunluk | 989 km (615 mi) |
| Ortalama derinlik | 50 m (160 ft) |
| En derin noktası | 90 m (300 ft) |
| Yüzölçümü | 251.000 km2 (97.000 sq mi) |
| Wikimedia Commons | |
 | |
Etimolojik kökeni
değiştirKörfezin bilinen en eski adı Fars Körfezi'dir.[1] Ancak körfez kıyılarının Arap fetihleriyle ele geçmesi ve Arap denizcilerin Asya kıtasında koloniler kurabilecek kadar gelişmesi sonucu aynı ismin Arapça telaffuzu olan Halic-î Fersî tanımı doğmuştur.
18'inci yüzyıldan itibaren körfezin Türkçe adı körfezin kıyısındaki en gelişmiş yerleşim yeri olan Basra kentinden dolayı Basra Körfezi olmuştur. İran, bölgenin Fars ismini korumak için 2010 yılından itibaren 30 Nisan gününü Millî Fars Körfezi Günü ilan etmiştir. Ancak özellikle körfeze kıyısı olan Arap ülkeleri tarafından bölge Arap Körfezi anlamına gelen el-Halîc'el-Arabî şeklinde adlandırılmaktadır.[2] Birleşmiş Milletler ise bölgenin tarihi isminden dolayı Fars Körfezi ismini tercih etmektedir.[3]
Coğrafî konumu
değiştirYüzölçümü 240.000 km²'ye varan bu iç denizin Irak kıyılarında Şattülarap'ın ağzından başlayarak Hürmüz Boğazı çıkışına kadar olan uzunluğu 975 km, en geniş yerinde eni ise 370 kilometredir. Genel olarak körfezin derinliği İran'a yakın taraflarda 90–110 m. arasında iken Arap kıyılarında ortalama 35 m. civarındadır. Esasen sığ olan körfez bölgesinde Fırat, Dicle ve diğer nehirlerin taşıdıkları kum ve çamurlar da gittikçe denizi doldurmakta ve özellikle kuzey kıyılar güneye doğru ilerlemektedir. Önceleri bu kıyıların çok daha yukarıda oldukları ve Fırat ile Dicle'nin ayrı yerlerden denize döküldükleri bilinmektedir. Nehir sularının azlığı ve aşırı buharlaşma dolayısıyla körfezin suyu oldukça tuzludur. Dünya petrol üretiminin üçte biri körfez bölgesinde gerçekleştirilirken yine dünya petrol rezervlerinin üçte ikisi de bu bölgede bulunmaktadır. Petrol zenginliğine ilave olarak Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkelerde bol miktarda doğal gaz da çıkmaktadır.[4]
Kıyısı olan ülkeler
değiştirTarihî önemi
değiştir1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda da temel olmuştur.
25 Mayıs 1981 tarihinde Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan 6 ülke, ekonomik, siyasal ve sosyal hedefleri olan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi kurmuştur.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ http://www.payvand.com/news/05/sep/1099.html 17 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Publication of Historical Maps of the Persian Gulf in Tehran
- ^ http://www.arabiangulfmaps.com/ 10 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Arap Körfezi Haritaları
- ^ http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/UNGEGN/docs/23-gegn/wp/gegn23wp61.pdf 3 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (en) Historical, Geographical and Legal Validity of the name 'Persian Gulf'
- ^ "İslam Ansiklopedisi, Mustafa L. Bilge". 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015.
- ^ "Tourism Australia Körfez Ülkelerine Olan Bağlantılarını Artırır". 6 Kasım 2005. 21 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2007.
Dış bağlantılar
değiştir- Persian Gulf Online18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1988 yılında Pers Körfezi üzerinde trajedi 30 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ABC Channel)
- Anglo-Ottoman confrontation in the Persian Gulf
 | Asya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Orta Doğu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |