Vikipedi

Afrika Birliği

Afrika ülkelerinin oluşturduğu siyasi birlik

Afrika Birliği, (İngilizce: African Union) Afrika kıtasında yer alan Afrika ülkelerinin tek çatı altında toplandığı ve Afrika Birliği Örgütü'nün ardılı olarak 2002 yılında oluşturulan uluslararası kuruluştur. Afrika Birliği'nin en önemli kararları, üye devletlerin devlet ve hükûmet başkanlarının altı ayda bir yaptığı toplantı olan Afrika Birliği Meclisi tarafından alınır.

Afrika Birliği
  • الاتحاد الأفريقي (Arapça)
    Union africaine (Fransızca)
    African Union (İngilizce)
    Unión Africana (İspanyolca)
    União Africana (Portekizce)
    Umoja wa Afrika (Svahilice)
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
haritadaki konumu
BaşkentAddis Ababa, Etiyopya
En büyükKahire
Resmî dil(ler)Arapça, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Portekizce, Svahili[2]
Tanınan bölgesel dil(ler)Tüm Afrika dilleri
Hükûmet
• Başkan
Moritanya Muhammed Veled Gazvani
• Komisyon Başkanı
Çad Moussa Faki
• Pan Afrika Parlamentosu Başkanı
Zimbabve Fortune Z. Charumbira
Tarihçe 
• ABÖ olarak
25 Mayıs 1963
• Afrika Birliği olarak
9 Temmuz 2002
Yüzölçümü
• Kara
30.370.000 km2
Nüfus
• Tahminî
1.216.000.000
GSYİH (SAGP)tahminî
• Toplam
7,573 Trilyon
• Kişi başına
5,735 $
GSYİH (nominal)tahminî
• Toplam
2,587 Trilyon
• Kişi başına
1,958 $

Afrika Birliği, Habeşistan İmparatoru Haile Selassie'nin gayretleri ile 22-25 Mayıs 1963'te Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da bir araya gelen otuz iki bağımsız Afrika ülkesinin imzaladığı antlaşma ile Afrika Birliği Örgütü adıyla kuruldu. 9 Temmuz 2002 tarihinden itibaren Afrika Birliği adını alan örgütün temel amacı Afrika ülkeleri arasında dayanışma ve iş birliğini artırmaktır. Merkezi hâlen Addis Ababa'da bulunan bu birliğe Afrika'da bulunan tüm ülkeler üyedir.

Afrika Birliği'ndeki en büyük şehir Nijerya'nın Lagos şehridir; en büyük kentsel yığılma ise Mısır'ın Kahire kentindedir. Afrika Birliği 1,3 milyardan fazla insana ve yaklaşık 30 milyon km²'lik (12 milyon mil kare) bir alana sahiptir ve Sahra ve Nil gibi dünya simge yapılarını içermektedir..[3] Başlıca çalışma dilleri Arapça, İngilizce, Fransızca, Portekizce, İspanyolca ve Swahili'dir.[4] Afrika Birliği içerisinde Barış ve Güvenlik Konseyi ve Pan-Afrika Parlamentosu gibi resmi organlar bulunmaktadır.

Üye devletler

değiştir
 
Renkler ülkelerin öncel oluşum ABÖ'ye ya da ardılı Afrika Birliği'ne üyelik yılını göstermektedir

Ayrılıp tekrar dahil olan üye

değiştir
  •   Fas: 1984 yılında Batı Sahra'nın ilhakını Afrika Birliği'nin kabul etmemesi yüzünden bu birlikten ayrıldı. Fas, Temmuz 2016'da yaptığı açıklamada yeniden Afrika Birliği içerisinde yer almayı hedeflediğini açıklamıştır.[5] Ülke Aralık 2016'da yaptığı yeni üyelik başvurusu ile birlik içerisinde yeniden yer almak istediğini ifade etmiştir.[6] 30 Ocak 2017 tarihinde gerçekleştirilen 28. Afrika Birliği toplantısında Fas yeniden üyeliğe dahil edilmiştir.[7]

Üyelik talebi

değiştir
  •   Somaliland: 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesine rağmen uluslararası alanda Somali'nin bir parçası olarak görülen Somaliland, 2005 yılında Afrika Birliği'ne üye olmak için başvuru yapmıştır. Bu başvuru işleme alınmamıştır.[8]
  •   Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde eden Haiti, bu tarihten sonra Afrika Birliği'ne Afrika kıtası ülkesi olmamasına rağmen resmen ortak üye olabilmek için resmi başvuru yapmıştır.[9]

Gözlemci üyeler

değiştir
  •   Kazakistan: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[10]
  •   Letonya: Ülke 2012 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[11]
  •   Litvanya: Ülke 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[12]
  •   Filistin: 2013 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[13]
  •   Sırbistan: Gözlemci üye statüsüne sahip olan ülkede, ülke Dışişleri bakanları 2011, 2012 ve 2014 yıllarında gerçekleştirilen Afrika Birliği zirvelerine katılmışlardır.[14][15]
  •   Türkiye: 2005 yılında gözlemci üye, 2008 yılında stratejik ortak olmuştur.[16]
  •   Ukrayna: Ülke 2016 yılından bu yana gözlemci üye devlet konumundadır.[17]
  •   Haiti: 2 Şubat 2012 tarihinde Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsünü elde etti.

Afrika Birliği başkanları

değiştir
Ana madde: Afrika Birliği Başkanı
 
Afrika Birliği bölgeleri
 Kuzey  Güney  Doğu  Batı  Merkez 
Afrika Birliği başkanları
İsim Göreve başlama Görev bitişi Ülke
Thabo Mbeki 9 Temmuz 2002 10 Temmuz 2003  
Joaquim Chissano 10 Temmuz 2003 6 Temmuz 2004  
Olusegun Obasanjo 6 Temmuz 2004 24 Ocak 2006  
Denis Sassou Nguesso 24 Ocak 2006 24 Ocak 2007  
John Kufuor 30 Ocak 2007 31 Ocak 2008  
Jakaya Kikwete 31 Ocak 2008 2 Ocak 2009  
Muammer Kaddafi 2 Şubat 2009 31 Ocak 2010  
Bingu wa Mutharika[18][19] 31 Ocak 2010 31 Ocak 2011  
Teodoro Obiang Nguema Mbasogo[20] 31 Ocak 2011 29 Ocak 2012  
Yayi Boni 29 Ocak 2012 27 Ocak 2013  
Hailemariam Desalegn 27 Ocak 2013 30 Ocak 2014  
Mohamed Ould Abdel Aziz 30 Ocak 2014 30 Ocak 2015  
Robert Mugabe 30 Ocak 2015 30 Ocak 2016  
Idriss Déby 30 Ocak 2016 30 Ocak 2017  
Alpha Condé[21] 30 Ocak 2017 28 Ocak 2018  
Paul Kagame[22] 28 Ocak 2018 10 Şubat 2019  
Abdülfettah es-Sisi 10 Şubat 2019 10 Şubat 2020  
Cyril Ramaphosa 10 Şubat 2020 6 Şubat 2021  
Félix Tshisekedi 6 Şubat 2021 5 Şubat 2022  
Macky Sall 5 Şubat 2022 18 Şubat 2023  
Azali Assoumani 18 Şubat 2023 17 Şubat 2024  
Muhammed Veled Gazvani 17 Şubat 2024 Görevde  

Komisyon başkanları

değiştir
Görev dönemi Komisyon başkanı[23] Üye ülke
2002-2003 Amara Essy (Geçici)   Fildişi Sahili
2003-2008 Alpha Oumar Konaré   Mali
2008-2012 Jean Ping   Gabon
2012-2017 Nkosazana Dlamini-Zuma   Güney Afrika Cumhuriyeti
2017-günümüze Moussa Faki[24]   Çad

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011. 
  2. ^ "Official Languages "Art. 11 AU" Protocol on amendments to the constitutive act of the African Union" (PDF). 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2014. 
  3. ^ Manboah-Rockson, Joseph (23 Eylül 2016). Politics & the Struggle for Democracy in Ghana: An Introduction to Political Science. 
  4. ^ "AU Languages". African Union. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021. 
  5. ^ "Fas yeniden Afrika Birliği'ne dönmek istiyor". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  6. ^ "Fas yeniden üyelik başvurusunda bulundu". 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2016. 
  7. ^ "Fas tekrar Afrika Birliği üyeliğine kabul edildi". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017. 
  8. ^ "Somaliland'dan Afrika Birliği başvurusu". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  9. ^ "Haiti'den Afrika Birliği başvurusu". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  10. ^ "Kazakistan, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 31 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  11. ^ "Letonya, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 18 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  12. ^ "Litvanya, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  13. ^ "Filistin, Afrika Birliği'nde gözlemci üye oldu". 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  14. ^ "Sırbistan Dışişleri Bakanı, 2014 Afrika Birliği zirvesine katıldı". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  15. ^ "Sırbistan Dışişleri Bakanı, 2011 Afrika Birliği zirvesine katıldı". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  16. ^ "Türkiye 2005 yılında Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  17. ^ "Ukrayna, Afrika Birliği gözlemci üye statüsünü elde etti". 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  18. ^ Gaddafi fails in bid to remain African Union chair, Reuters, 31 January 2010 [ölü/kırık bağlantı]
  19. ^ Malawi president takes over as AU president 30 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AFP, 31 January 2010
  20. ^ According to the AU 6 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., his official style is Son Excellence Obiang Nguema Mbasogo, Président de la République, Chef de l'État et Président Fondateur du Parti Démocratique de Guinée Equatoriale (Fransızca). Retrieved 4 October 2011.
  21. ^ "Guinea President Alpha Conde elected AU chair succeeding Deby". The Star Kenya. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017. 
  22. ^ "President Paul Kagame, Elected as New Chairperson of the African Union for the year 2018 - African Union". au.int. 13 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020. 
  23. ^ "AU, in: rulers.org". 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016. 
  24. ^ "Afrika Birliği yeni komisyon başkanını seçti". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2017. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Afrika Birliği ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
 
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrika_Birliği&oldid=33508545" sayfasından alınmıştır