Acheiropoietos Kilisesi
Acheiropoietos Kilisesi (Yunanca: [Παναγία] Ἀχειροποίητος), Panagia Theotokos Kilisesi, Eskicuma Camii veya Eski Camii, Yunanistan'ın kuzeyindeki Orta Makedonya bölgesinde yer alan Selanik şehrinde bulunan 5. yüzyıla ait bir Bizans kilisesidir. Kilise, şehrin merkezindeki Agias Sofias Caddesi'nde, Makedonomachon Meydanı'nın karşısında yer almaktadır.[1] Kilise, erken Bizans mimarisinin önde gelen örneklerinden biri olması nedeniyle 1988 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne, Selanik'in diğer Erken Hristiyan ve Bizans anıtları ile birlikte dahil edilmiştir.[2]
| Acheiropoietos Kilisesi | |
|---|---|
| [Παναγία] Ἀχειροποίητος | |
_(46896510045).jpg) Acheiropoietos Kilisesi | |
 | |
| Konum | Selanik, Orta Makedonya |
| Ülke | Yunanistan |
| Koordinatlar | 40°38′06″K 22°56′52″D / 40.63500°K 22.94778°D |
| Mezhep | Rum Ortodoks |
| Eski ad(lar) | Panagia Theotokos |
| İthaf | Meryem |
| Mimarî tarz | Bizans mimarisi |
| Tamamlanma | 5. yüzyıl |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iv |
| Belirleme | 1988 (12. oturum) |
| Referans no. | 456-003 |
| Ülke |  Yunanistan |
| Bölge | Güney Avrupa |
Tarih ve Tanım
değiştirAcheiropoietos Kilisesi, tuğla düzeni ve içindeki mozaiklerden yola çıkarak 450-470 yıllarına tarihlendirildiğinden şehrin günümüze ulaşan en eski kiliselerinden biridir. Kilise, 7. yüzyılda, 14. yüzyılda ve 15. yüzyılda olmak üzere birkaç kez değişiklik geçirmiştir. Bizans döneminde Panagia Theotokos olarak isimlendirilen yapı Meryem Ana'ya adanmıştır. Günümüzdeki adıyla kiliseden ilk olarak 1320 yılında bahsedilmektedir ve muhtemelen burada bulunan bir acheiropoietos ("elle yapılmamış") Panagia Odigitria ikonasından sonra bu ismi aldığı düşünülmektedir.[1][3][4] Bizans kaynakları, şehrin koruyucu azizi olan Aziz Dimitrios'a yapılan ibadetlerin de burada gerçekleştirildiğini belirtmektedir.[4]
Yapı, yaklaşık 28 metre genişliğinde ve 36,5 metre uzunluğunda, ahşap çatılı üç nefli bazilikal plandadır. Doğu kenarı yarım daire şeklinde bir tonozla sonlanırken, batı tarafında kulelerle çevrili bir narteks ve dış narteksin izleri görünmektedir. Üç nef sütunlarla ayrılmıştır ve iki yan nefin üzerinde galeriler bulunmaktadır. Kuzey yan nefin doğu ucuna, Orta Bizans dönemine ait Azize İrini'ye adanmış bir şapel eklenmiştir. Bazilikanın kuzeybatı köşesinde, galerilere çıkan merdivenler korunmuştur. Günümüzde kullanılan giriş, narteksi ana nef ile bağlayan üç kemerli bir açıklık (tribelon) ile sağlanmaktadır. Güney tarafında ise muhtemelen kiliseyi şehrin Bizans dönemi ana caddesiyle bağlayan büyük bir giriş yolu bulunmaktadır. Güney tarafında bulunan küçük ek binanın kilisenin vaftizhanesi olduğu ifade edilmiştir.[1][3] Günümüzdeki çatı, özgün halinden daha alçaktır ve merkezi nefin üzerindeki bölüm, ışığın içeri girmesine izin vermek için yükseltilmiştir.[5]
Kiliseye ait zengin özgün iç süslemelerden günümüze ulaşan kısımları arasında özellikle 5. yüzyıldan kalma, Konstantinopolisli bir atölyeden gelen zarif İyon başlıkları, tribelonun yeşil Teselya mermeri sütunları, merkezi nefin özgün Prokonesos mermeri döşemesi ve 5. yüzyıldan kalma dekoratif mozaiklerin parçaları yer almaktadır. Güney tarafında Sebasteli Kırk Şehitler Olayı'nı tasvir eden ince ama hasar görmüş erken 13. yüzyıl freskleri bulunmaktadır. Kuzey nefinin mevcut döşemesinin altında, daha önceki Roma dönemine ait bir hamamdan kalma üç katmanlı zemin mozaikleri ortaya çıkarılmıştır.[1][6]
Şehrin 1430 yılında Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Acheiropoietos Kilisesi, Sultan II. Murad tarafından camiye çevrilen ilk kilise olmuş ve ilk cuma namazı da burada kılındığı için Eskicuma Camii olarak adlandırılmıştır.[7] Osmanlı dönemi boyunca kentin ana camisi olarak kullanılan yapı ayrıca Eski Camii adıyla da anılmaktadır. Yapı içerisinde kuzey sütun dizisinde, doğudan sekizinci sütunda bulunan Osmanlı Türkçesi ile yazılmış kitabesinde "Fetih Sultan Murad Han - Şehr-i Selanik - 833" (Miladi 1430) ibaresi geçmektedir.[1][4]
Yapı, Sultan II. Bayezid döneminde Hicri 894 (Miladi 1489) tarihinde tamir görmüştür.[7]
Galeri
değiştir- Acheiropoietos Kilisesi
-
Yapının arkadan görünümü. -
Roma dönemi zemini. -
İç mekanı. -
Mozaik. -
İç mekanı.
.jpg)
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e Αχειροποίητος, Hellenic Ministry of Culture (Yunanca), erişim tarihi: 23 Nisan 2010
- ^ "Paleochristian and Byzantine monuments of Thessaloniki". UNESCO World Heritage Convention. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022.
- ^ a b Kazhdan, Alexander, (Ed.) (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, s. 12, ISBN 978-0-19-504652-6
- ^ a b c Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A. (1997), Wandering in Byzantine Thessaloniki, Kapon Editions, s. 185, ISBN 960-7254-47-3
- ^ Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A. (1997), Wandering in Byzantine Thessaloniki, Kapon Editions, ss. 185-191, ISBN 960-7254-47-3
- ^ Kazhdan, Alexander, (Ed.) (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, s. 13, ISBN 978-0-19-504652-6
- ^ a b TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Eskicuma Camii
Bibliyografya
değiştir- Fourlas, Benjamin (2012). Die Mosaiken der Acheiropoietos-Basilika in Thessaloniki. Eine vergleichende Analyse dekorativer Mosaiken des 5. und 6. Jahrhunderts. Berlin: Walter de Gruyter, 9783110278385.
- Weitzmann, Kurt, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 587, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York, 9780870991790
Dış bağlantılar
değiştir
Wikimedia Commons'ta Acheiropoietos Kilisesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
