Tevfik Okyay Kabakçıoğlu
Tevfik Okyay Kabakçıoğlu (1910, Uşak - 14 Kasım 1971, İstanbul), Türk astronom, matematikçi.
Tevfik Okyay Kabakçıoğlu | |
|---|---|
| Doğum | 1910 Uşak, Türkiye |
| Ölüm | 14 Kasım 1971 (61 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Mezun olduğu okul(lar) | Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi |
| Kariyeri | |
| Çalıştığı kurumlar | İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi İTÜ İnşaat Fakültesi |
| Tez | Über die mehrfachen Kommensurabilitaten im System Planetoid- Jupiter-Saturn (Gezegenimsi-Jüpiter-Satürn sisteminde eşölçülebilirlik üzerine) (1934) |
| Doktora danışmanı | Wilhelm Rabe, Oskar Perron[1] |
Astronomide doktora yapmış ilk Türk bilim insanıdır.[2][3] Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Enstitüsü’nü kurdu; İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nde on dokuz yıl önemli idari ve akademik görevler üstlendi. Türkiye'de Cumhuriyet döneminde yeni kuşak bilim insanlarının yetişmesinde önemli rol oynamıştır.[2]
Yaşamı değiştir
1910 yılında Uşak’ta doğdu. Uşak’ta İlk öğrenimini tamamladıktan sonra orta öğrenimini o yıllarda ülkedeki en iyi matematik öğretmenlerine sahip olan[4]İzmir Atatürk Lisesi’nde yaptı. 1929 yılında liseden mezun oldu ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak matematik alanında yüksek öğrenim görmek üzere Almanya’ya gönderildi. Yüksek öğrenimini Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde yaptıktan sonra 1934 yılında aynı üniversiteden astronomi alanında doktora derecesini aldı. Doktora tezinin başlığı; “Über die mehrfachen Kommensurabilitaten im System Planetoid- Jupiter-Saturn (Gezegenimsi-Jüpiter-Satürn sisteminde eşölçülebilirlik üzerine)”’dir.[5][3] Berlin Üniversitesi ile Potsdam Gözlemevi’nde astronomi stajı yaptı.
1935 yılında Türkiye dönen Kabakçıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Kürsüsü’nde çalışmaya başladı. O dönemde henüz enstitüde bağımsız astronomi lisans eğitimi başlamamıştı. Dersler, astronomiyi yan dal olarak seçen matematik lisans öğrencilerine verilmekteydi.[6] İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nün ve gözlemevinin kurucusu ve ilk direktörü Erwin Finlay Freundlich'in yardımcısı ile birlikte 1937 yılında ders kitabı olarak yayımladığı Astronomi adlı kapsamlı eserin tercümesinde yardımcı oldu.[6] 1939 yılında ek görevli olarak Yıldız Teknik Üniversitesi’nde matematik öğretmenliği yaptı. 1941’de astronomi bilim dalında doçentlik sınavını vererek İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde astronomi doçenti olarak görev yapmaya başladı. Gök Mekaniği dersini 1942-1944 yılları arasında Kabakçıoğlu verdi.[3]
1944’te Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne matematik profesörü olarak atanan Kabakçıoğlu,[7] bu fakültede Astronomi Enstitüsü’nü kurdu ve 1944-1952 yılları arasında enstitünün müdürlüğünü yaptı.[8] İleride Türkiye'de astrofiziğin öncüsü olacak ve bilime uluslararası katkılarda bulunacak Dilhan Eryurt, bu kurumda onun gönüllü asistanı oldu.[9] 1946’da astronomi profesörü unvanını alan Kabakçıoğlu, 1949-1951 yılları arasında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yaptı.
1952 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nde yeni kurulmuş olan Yüksek Matematik Kürsüsü’ne atandı. 1954 yılında Türk Astronomi Derneğinin kurucuları arasında yer aldı.[10] İTÜ İnşaat Fakültesi’nde on dokuz yıl boyunca çeşitli bilimsel ve idari görevler üstlenen Kabakçıoğlu, 1971 yılında İTÜ Temel Bilimler Fakültesi Nümerik ve Fonksiyonel Analiz Kürsüsü profesörlüğüne seçildi.[3] Üç ay sonra geçirdiği kalp krizi sonucunda 14 Kasım 1971 tarihinde vefat etti.
Bazı eserleri değiştir
- H. Rosenberg, Astrofizik Dersleri, Çeviren: Okyay Kabakçıoğlu, İstanbul 1946.
- Mangold-Knopp, Yüksek Matematiğe Giriş, Çevirenler: A. Nazmi İlker, T. Okyay Kabakçıoğlu, Berki Yurtsever, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, İstanbul 1962-1973.
- Aritmetik ve cebir (1944)
- Uzun Periyodlu Pertürbasyonların Hesabı (1948)
Kaynakça değiştir
- ^ Mathematics Genealogy Project'te Tevfik Okyay Kabakçıoğlu
- ^ a b "Astrofizik Anabilim Dalı". Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri bölümü web sitesi. 15 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ a b c d Bahadır, Osman. "Tevfik Okyay Kabakçıoğlu". Sarkac.org sitesi, 28 Mayıs 2019. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Yıldırım, Nuran. "Nazım Terzioğlu". Bilim Tarihi dergisi, Sayı 16, Şubat 1993. 10 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Menteşe, Hüseyin; Esenoğlu, Hasan; Çalışkan, Hülya (Aralık 2002). "Kuruluşundan Günümüze İstanbul Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 1933-2000" (PDF). İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü. s. 30. 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ a b Günergün, Feza; Kadıoğlu, Sevtap. "Bilim İnsanlarının Ülkelerarası Yolculuğu: İstanbul Üniversitesi'nde Dört Yabancı Astronom (1933-1958)". Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, Yıl 2011. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Nüzhet Gökdoğan (1973). "Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye'de Astronomi". Bilim ve Teknik Dergisi. Tübitak (11).
- ^ Unat, Yavuz; Kalaycıoğulları, İnan. "Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Astronomi Çalışmaları" (PDF). 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ "Prof. Dr. Dilhan Ezer Eryurt (1926 – 2012)". Fizikciler.info.tr. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Etker, Şeref. "Ord.Prof.Dr. Wolfgang Gleissberg'in Türk Astronomi Derneği Başkanlığı". Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt 14, Sayı 1, Yıl 2012. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Prof. Dr. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu (1910-1971) Anısına, İstanbul Teknik Üniversitesi Temel Bilimleri Fakültesi, 1982