Pars
Pars (Panthera pardus) veya leopar kedigiller (Felidae) familyasından Panthera cinsinin 4 büyük kedi türünden biridir. Önceleri parsın, aslan ve panterin melezi olduğu düşünülüyordu. Leopar ismi de Latince Leo (aslan) ile panter manasında kullanılan Pard kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. İlk doğa bilimciler leopar ve panterleri renkleriyle değil de panterin daha uzun olan kuyruğunu dikkate alarak kuyruk uzunluklarıyla ayırmışlardır.
| Panthera pardus | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Pars | |||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||
 Hassas (IUCN 3.1)[3] | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Panthera pardus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||||||||
Özellikleri
değiştirPars; aslan, kaplan ve jaguardan sonra en büyük cüsseye sahip dördüncü büyük kedi türüdür. Erkek parsın boyu yaşadığı bölgeye göre değişmekle birlikte ortalama 90 santimetre olan kuyruk da dahil 2,40 metreye kadar olabilir. Ağırlığı 90 kiloya erişebilir. Erkekler dişilerden %20-%40 kadar daha büyük olabilir. Diğer büyük kedilere kıyasla uzun gövdesine göre daha kısa bacaklara sahiptir. Büyük kedilerin içinde en iyi ağaca tırmanabilen türdür. Geniş pençelerinde sivri ve keskin tırnakları, kısa ve toparlak kulakları, göz alıcı parlaklıkta kısa tüylü postu vardır. Post rengi ve tüy uzunluğu yaşam alanına göre değişmekle beraber, parlak sarımsı kahverengiden koyu sarımsı pas rengine kadar farklılık gösterebilir. Üstünde siyah benekler bulunur.
Birçok kişi parsı jaguar ile karıştırır. Jaguardan farklı olarak beneklerinin içlerinde siyahlık bulunmaz. Çene ve kafa yapıları da jaguara göre daha küçüktür. Boğazlarının altında siyah noktalardan oluşan kolye benzeri çizgi vardır. Alt kısımları beyazdır. Gövdesinin üçte ikisi kadar da kuyrukları vardır. Postlarının üstündeki siyah benekleri, yapraklar arasında daha kolay kamufle olarak sezdirmeden avına yaklaşmasını sağlar. Postunun üstündeki benekler, insanların parmak izi gibi her bireyde farklılık gösterir. Parslarda melanistik siyah renkli olanlara da rastlanır. Siyah renkli olanlarına panter denildiği de olur. Bilim adamları önceleri siyah renkli parsları farklı bir tür olarak tanımlamalarına rağmen, sonradan farklı bir tür olmadığına karar vermişlerdir. Siyah renkli parsların postlarına bakıldığında belirsiz de olsa benekler görülebilir. Kardeş yavrulardan biri normal renkte olurken diğeri siyah olabilir. Çekingen ve ihtiyatlıdır. Duyuları çok kuvvetlidir. Bu özelliklerinin yanında avladıkları avları bazen sırtlan sürülerine kaptırırlar.
Taksonomi
değiştirPanthera pardus türüne bağlı alttürler (2024):
- Panthera pardus adersi
- Panthera pardus adusta
- Panthera pardus bedfordi
- Panthera pardus brockmani
- Panthera pardus delacouri
- Panthera pardus fusca
- Panthera pardus iturensis
- Panthera pardus japonensis
- Panthera pardus jarvisi
- Panthera pardus kotiya
- Panthera pardus melas
- Panthera pardus millardi
- Panthera pardus nimr
- Panthera pardus orientalis
- Panthera pardus pardus
- Panthera pardus saxicolor
- Panthera pardus shortridgei
- Panthera pardus sindica
Yaşam şekli
değiştirGizlenmekteki mahareti yüzünden parsı bulmak aslan veya çitayı bulmaktan daha zordur. Parslar, bulundukları yere çok iyi uyum sağlar. Gündüz tehlike sezdiğinden gece avlanmayı tercih eder. Gündüz öğle sıcağında sık otların veya bir ağacın dalında uyumayı tercih ederler. Bu nedenle sabahın erken veya akşam saatlerinde aktif olurlar. İnsanlara görünmemeyi tercih eder. Ağaca çıkmada çok ustadırlar. Cüssesine göre çok güçlü olduğu için yakaladığı geyik ve domuz gibi ağır avları bile ağaca çıkarabilir. Sesi güçlü bir homurtuya, gıcırtılı bir kükremeye benzer. Her zaman benzer eşle yaşamadığı gibi bazıları aynı eşle yaşar.
Dağılımı
değiştirAfrika'nın sıcak bozkırlarından Hindistan ve Malezya yarım adasının yağmur ormanları ve Çin'in karla kaplı soğuk dağlıklarına kadar olan ormanlarda, çalılıklarda, fundalıklarda, yarı çöl ortamda ya da kayalık dağ yamaçlarında yaşayabilirler. Siyah bireylere Afrika'da rastlanmazken Hindistan ve uzak doğunun orman alanlarında yaşayan popülasyonlarda rastlanabilir.
Türkiye'deki varlığı
değiştirTürkiye'deki varlığı ile ilgili son resmî kayıt 17 Ocak 1974 tarihinde Ankara'nın Beypazarı ilçesinin 5 km batısında bulunan Bağözü köyünde Havva Köksal'a saldırması sonrasında vurularak öldürülmesiyle gerçekleşti.[4] 2001 yılında Doğu Akdeniz Bölgesi Dandi mevkiinde ve Doğu Karadeniz Bölgesi Müsikli Deresi'nde, 2004 yılında da Doğu Karadeniz Bölgesi Pokut Yaylası'nda görüldüğü iddia edilmiştir.
2010 yılında Siirt'te Gabar Dağı yakınlarında öldürülen pars fotoğrafı, 1974 yılından beri Türkiye'de parsla ilgili ele geçen ilk somut kanıt niteliğindedir. Ayrıca parsın cesedinin fotoğrafla belgelenmesi Türkiye'de hala popülasyonunun devam ettiği yönündeki iddiaları yeniden canlandırmıştır.[5] 2013 yılının Kasım ayında Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde görülmüş ve nesli tükenmekte olan pars av tüfeğiyle vurularak öldürülmüştür.[6]
18 Temmuz 2015 tarihinde Tunceli'nin Pülümür ilçesine bağlı Boğalı köyü Karagöz Deresi'nde, uzun süre su içerisinde kalmış ölü bir hayvan olduğu ihbarı üzerine Doğa Koruma ve Milli Parklar ekiplerince gen tespiti ve DNA analizleri için TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'ne gönderilmesinin ardından yapılan açıklamada yavru hayvanın Anadolu parsı olduğu ispatlanmıştır.[7][8][9] Şırnak ilindeki biyoçeşitliliğin araştırıldığı bir çalışmada kullanılan fotokapanlarla 2018 Temmuz ve Aralık aylarında ve son olarak 2019 Kasım ayında olmak üzere aynı bireye ait olduğu düşünülen 3 ayrı fotoğrafı çekilmiştir (Araştırma makalesi 05.05.2021 tarihinde yayımlanmıştır).[10][11]
Kaynakça
değiştir- ^ "The remarkable Panthera pardus (Felidae, Mammalia) record from Equi (Massa, Italy): taphonomy, morphology, and paleoecology". Quaternary Science Reviews (İngilizce). 110: 131-151. 15 Şubat 2015. doi:10.1016/j.quascirev.2014.12.020. ISSN 0277-3791. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ Stein, A.B.; Athreya, V.; Gerngross, P.; Balme, G.; Henschel, P.; Karanth, U.; Miquelle, D.; Rostro-Garcia, S.; Kamler, J. F.; Laguardia, A.; Khorozyan, I.; Ghoddousi, A. (2020). "Panthera pardus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2020: e.T15954A163991139.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Diyarbakır'ı sallayan leopar saldırısı!". Samanyolu Haber. 4 Kasım 2013. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.
- ^ Karataş, Ahmet; Bulut, Şafak; Akbaba, Burak (5 Mayıs 2021). "Camera trap records confirm the survival of the Leopard (Panthera pardus L., 1758) in eastern Turkey (Mammalia: Felidae)". Zoology in the Middle East. 0 (0): 1-8. doi:10.1080/09397140.2021.1924419. ISSN 0939-7140.
- ^ "Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana)". Evrim Ağacı. 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
değiştir- Habertürk 12.09.201316 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.