Maip
Maip (anlamı: Tehuelche mitolojisindeki kötücül ruh) Geç Kretase döneminde bugünkü Patagonya'daki Santa Cruz ili içinde yer alan Chorrillo Oluşumundan bilinen büyük megaraptorid bir dinozor cinsidir. Cins, eksik ve dağınık bir iskeletten bilinen tek bir tür içerir ve Maip'in Güney Amerikalı en büyük megaraptorid olduğu düşünülmektedir.[1]
| Maip
| ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||
|
Keşif ve adlandırma değiştir
Maip'in fosillerinin bulunduğu Campanian-Maastrichtian yaşlı Chorrillo Oluşumu Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Santa Cruz ili içinde geniş yüzlekler vermektedir. Fosillerin bulunduğu bölgenin jeolojisi şöyle özetlenebilir. Yaşlıdan gence doğru kaya oluşumları şöyle sıralanabilir: La Anita, La Irene, Chorrillo ve Calafate Oluşumları. Dinozor kalıntılarınca varsıl olan Chorrillo oluşumu daha çok tepelerde yüzlek verir. Bu oluşumlar üst Campanian-erken Maastrichtian dönemindeki deniz çekilmesi olayıyla uyumlu bir stratigrafi gösterirler.[2]
Maip'in holotip iskeleti (MPM 21545) 2019'da Arjantin'in Santa Cruz ili El Calafate kentinin 30 km batısındaki La Anita çiftliğinde Alexis Rolando tarafından bulunmuştur. Bu fosil örneği; eksen, boyun ve sırt omurları, boyun ve sırt kaburgaları, gastralia (reptilia grubu içindeki canlıların karın kısmındaki kemik), sol korakoid, parçalı kürek kemiği, parçalı sağ pubis ve parçalı metatarsaldan oluşur ve bu kemiklerin kimisi 2019'da Novas ve ark. tarafından tanımlandı. Fosil numune dağınık bir şekilde 15 m2'lik bir alana yayılmıştı. Parçalı olsa da bu kemikler şu ana kadarki en eksiksiz megaraptorid kalıntısını oluşturmuştur.[1]
Maip ilk olarak 2021 yılındaki bir araştırmada duyuruldu, ancak çalışma bazı bilimsel noktaları karşılayamadığı için takson gayrı resmi halde adlandırılmış olarak değerlendirildi. 2022'de Rolando ve ark. bu fosil numuneyi resmen megaraptorid cins ve tür olarak tanımladı.[3]
Bu dinozorun cins adı Patagonya'nın yerli halkı olan Tehuelchelerin mitlerinde yer alan soğuk rüzgarlar öldüren kötücül ruh Maip'e işaret etmektedir. Tür adıysa Antik Yunanca büyük anlamına gelen macro ve Latince göğüs kafesi anlamına gelen thorax sözcüğünün birleştirilmesiyle oluşan macrothorax olarak verilmiştir. Tür adı, bu dinozorun oldukça geniş göğüs kafesine atıfta bulunmaktadır.[1][4]
Fiziksel özellikler değiştir
Maip yaklaşık 9-10 metre uzunluğa sahip olabilirdi, ki bu durum onu yakın zamanda bilinen en büyük megaraptorid yapıyor olabilir. Güçlü ve uzun kolları, geniş göğüs kafesi ile korkutucu bir yırtıcıydı.[4] Bir bütün olarak megaraptoridae ailesinin bütün üyeleri Güney Yarımküre’de carcharodontorauridlerin yok oluşunun ardından vücut büyüklerini artırmışlardır. Bu evrimsel durum, büyük tepe yırtıcıların yok oluşunun megaraptoridlere çeşitlenme ve boş avcı nişlerini doldurma şansı vermesiyle kazanılmış olarak hipotez edildi. Bugün bilinmektedir ki, Geç Kretase’nin sonlarına doğru megaraptoridler ekosistemlerinin abelisauridler ve unenlagiidlerle beraber tepe avcılarıdır.[5]
Bilinen megaraptoridler üzerine yapılan bir çözümlemede Güney Yarımküre karalarında yaşan cinslerin Erken Kretase’de 4.5 metre boyunda, Geç Kretase başlarında (Turonian) 5-6 metre kadardılar, Turonian-Coniacian dönemindeyse 7 metreye civarındayken sonunda Santonian-Maastrichtian arasında yine daha büyük formlar oluşturdular (7-10 metre).[1] Fosil örneğin kaburgaları üzerindeki izler, araştırmacılar tarafından, bağ dokunun tutunma noktaları olarak yorumlandı ve bu hipotezden yola çıkılarak “Maip”’in yaşayan diğer reptilianlar olan timsahlardansa kuşlarla karşılaştırılabilir bir solunum sistemine sahip olabileceği düşünülmektedir.[1]
Sınıflandırma değiştir
Maip’in filogenetik analizleri yapılmıştır, Rolando ve arkadaşları Maip’i diğer Arjantinli megaraptoridlerle beraber bir politomiden türemiş megaraptorid olarak değerlendirmiştir. Onlar aynı zamanda iki önemli kladı kaydetmişlerdir. Klad A (aşağıda gösterilmiştir) Fukuiraptor ve Australovenator hariç tüm megaraptoridleri kapsarken, daha özel bir klad olan klad B’de (aşağıda gösterilmiştir) daha büyük ve Güney Amerikalı megaraptoridleri kapsar. Diğer araştırmacıların yaptığı analizler gibi, Megaraptora Tyrannosauroidea’ya kardeş takson olarak Coelurosauria içine yerleştirilirler. Rolando ve arkadaşları tarafından yapılan kladogram aşağıda gösterilmiştir.[1]
| Megaraptora |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleoekoloji değiştir
Maip, Arjantin’in Patagonya bölgesindeki Maastrichtian yaşlı Chorrillo formasyonundan bilinmektedir. Bu formasyondan bilinen diğer dinozorlar Isasicursor ve Nullotitan’dır. Ayrıca ankylosaurlara, hadrosauridlere ve noasauridlere ait olduğu düşünülen bazı belirsiz kalıntılar vardır. Bunların yanında deniz sürüngenleri, balıklar, yılanlar, kaplumbağalar ve amfibiler de aynı formasyondan bilinmektedir.[6] Bir sırt omuru gövdesi ve dişlerden oluşan çok parçalı bir megaraptorin fosil örneği de bulunmuştur, ancak Maip veya herhangi bir taksona atanmamıştır.[1]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g Rolando, Alexis; ve diğerleri. "A large Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) from Upper Cretaceous (Maastrichtian) of Patagonia, Argentina". www.ncbi.nlm.nih.gov/. national library of medicine. 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Novas, Fernando. "Paleontological discoveries in the Chorrillo Formation (upper Campanian-lower Maastrichtian, Upper Cretaceous), Santa Cruz Province, Patagonia, Argentina". www.researchgate.com. Researchgate. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rolando, Alexis; ve diğerleri. "The Biggest Megaraptoridae (Theropoda: Coelurosauria) of South America" (PDF). www.researchsquare.com/. Researchsquare. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Irving, Michael. "Megaraptor: Largest known raptor dinosaur uncovered in South America". New Atlas. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.
- ^ Meso, J. G.; ve diğerleri. "Testing the persistence of Carcharodontosauridae (Theropoda) in the Upper Cretaceous of Patagonia based on dental evidence". www.sciencedirect.com/. Sciencedirect. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rozadilla, Sebastián; ve diğerleri. "Ornithischian remains from the Chorrillo Formation (Upper Cretaceous), southern Patagonia, Argentina, and their implications on ornithischian paleobiogeography in the Southern Hemisphere". www.sciencedirect.com. Sciencedirect. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.