Lütfi Kırdar
Mehmet Lütfi Kirdar[2] (15 Mart 1889,[1] Kerkük - 17 Şubat 1961, Yassıada), Türk hekim, devlet adamı, asker, Manisa ve İstanbul valisi, milletvekili ve sağlık bakanı.
| Lütfi Kırdar | |
|---|---|
| |
| Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı | |
| Görev süresi 26 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 | |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Nafiz Körez |
| Yerine gelen | Nusret Karasu |
| İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı | |
| Görev süresi 8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949 | |
| Yerine geldiği | Muhittin Üstündağ |
| Yerine gelen | Fahrettin Kerim Gökay |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 5., 8., 10. ve 11. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 14 Mayıs 1954 - 25 Mayıs 1960 | |
| Seçim bölgesi | 1954 – İstanbul 1957 – İstanbul |
| Görev süresi 5 Ağustos 1946 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1946 – Manisa |
| Görev süresi 1 Mart 1935 - 27 Aralık 1938 | |
| Seçim bölgesi | 1935 – Kütahya |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Mehmed Lütfi 15 Mart 1889[1] Kerkük, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Şubat 1961 (71 yaşında) Yassıada, Türkiye |
| Ölüm nedeni | Kalp krizi |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1935-1951) Demokrat Parti (1951-1960) |
| Çocuk(lar) | 2 |
| Bitirdiği okul | Tıp Fakültesi, İstanbul |
| Mesleği | Hekim, siyasetçi |
| Ödülleri | İstiklâl Madalyası |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Osmanlı Türkiye
|
| Hizmet yılları | 1912-1913, 1914-1923 |
| Rütbesi | Asteğmen |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı |
Gençliği
değiştir1889 yılında Kerkük'te doğdu.[1] Abdüssamed Bey ve Ayşe Hanım'ın oğludur.[3] 1925'te Hayrunnisa (1904-1960) Hanım'la evlendi.[3] Erdem (1927) ve Üner'in (1933) babasıdır.[3] İlk ve orta öğrenimini Kerkük'te, lise öğrenimini Bağdat'ta tamamlayarak, 1908'de İstanbul'a geldi ve Tıp Fakültesine girdi. Balkan Savaşı çıkınca gönüllü olarak savaşa katılan Kırdar, savaştan sonra Darülfünun Tıp Fakültesinden (1917) mezun oldu. Meslek hayatına Necef Belediyesi Tabibi olarak başlayan Lütfi Kırdar, I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla orduya katıldı.
Savaştan sonra Aşiretler ve Muhacirler Genel Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü yaparak, Erzurum Kongresinin toplandığı günlerde Kızılay Sağlık Heyeti Reisi olarak Atatürk'ün emrinde Erzurum'da görev aldı. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kızılay Sağlık ve Sıhhi İmdat Ekibi Başkanı olarak görev yaptı. Millî Mücadelenin her safhasına katıldı ve İstiklal Madalyası aldı.[4]
Cumhuriyet dönemindeki hizmetleri
değiştirTürk Kurtuluş Savaşından sonra 1923'te Viyana ve Münih'te göz hastalıkları ihtisası yaptı. 1924'te Türkiye'ye döndü ve İzmir Sıhhat Müdürlüğüne tayin edildi. Kendi isteğiyle 1933'te İzmir Memleket Hastanesi göz kliniğine atandı. 1935'te Kütahya'dan milletvekili oldu. 1935-1936 CHP Balıkesir İl başkanlığı yaptı.1936'da atandığı Manisa valiliğindeki görevi bittikten sonra Manisa Şehir Meclisi kararıyla fahri hemşehrilik unvanı verilerek ismi Turgutlu'daki bir caddeye konuldu.[5] 1938'de İstanbul valiliğine ve belediye başkanlığına atandı. Bu son görevi 12 yıl sürdürdü. İstanbul Harbiye'deki Spor ve Sergi Sarayı, Açıkhava Tiyatrosu, Dolmabahçe'deki İnönü Stadyumu, Taksim Meydanı, Taksim Gezisi ve Atatürk Bulvarı onun döneminde yapıldı. 1940 yılında ise Taksim Kışlası yıktırıldı.
1949'da İstanbul valiliği ve belediye başkanlığından alındı. Aynı yılın Aralık ayında yapılan ara seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Manisa Milletvekili olarak Meclise girdi (1949-1950). 14 Mayıs 1950'deki milletvekili seçiminde kaybetti. 1954 seçimlerinde Demokrat Parti'den İstanbul bağımsız milletvekili oldu. 1957'de yeniden milletvekili oldu. Son Adnan Menderes hükûmetinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı (1957-1960) olarak görev yaptı. 27 Mayıs Darbesine kadar bu görevde kaldı.
27 Mayıs'ta tutuklandı. Yargılandığı Yassıada'da 17 Şubat 1961’de geçirdiği bir kalp krizi sonucu öldü. 19 Şubat 1961'deki olaylı bir cenaze töreninden sonra Zincirlikuyu Mezarlığı'na gömüldü. Erdem Kırdar ve Üner Kırdar isimli iki oğlu vardır.
Adının yaşatıldığı yerler
değiştir- Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı. Şişli, İstanbul.
- Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi Kartal, İstanbul.
- Lütfi Kırdar Caddesi. Başakşehir, İstanbul.
- Dr. Lütfü Kırdar İlkokulu. Güngören, İstanbul.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c Lütfi Kırdar'ın Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri.
- ^ "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ a b c "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - V. DÖNEM 1935-1939 II. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Lütfi Kırdar Kimdir". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Turgutluların Bir Cemilesi" (PDF). Tan (gazete). 11 Aralık 1938. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2020.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Nafiz Körez |
Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı 26 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 |
Sonra gelen: Nusret Karasu |
| Önce gelen: Muhittin Üstündağ |
İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı 8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949 |
Sonra gelen: Fahrettin Kerim Gökay |