Gamerli
Gamerli (Gürcüce კამარლო(Kamarlo)), Azerice Qəmərli, Rusca Камарло), Gürcistan Cumhuriyeti'nin Kvemo-Kartli bölgesinde yer alan[1] Dmanisi (Başkeçit) şehri belediyesine bağlı, tamamı Türk nüfuslu Gamerli kırsal bölge biriminin idari merkezi olan bir köydür.[2] Gürcistan'ın güneydoğu kesiminde, tarihi Borçalı bölgesinde yer almaktadır.
| Gamerli კამარლო | |
|---|---|
Köy | |
  Gamerli | |
Koordinatlar: 41°20′55″K 44°08′16″D / 41.34861°K 44.13778°D | |
| Ülkeler listesi |  Gürcistan |
| Bölge | Dmanisi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 3.5 km² |
| Rakım | 1390 m |
| Nüfus (2014) | |
| • Toplam | 655 |
| Zaman dilimi | |
| Gürcistan | +4 |
Etimoloji değiştir
Köyün adı ve etnik kökeni hakkında bir görüşe göre; Oğuz Türklerinin Boz-oklar boyunun Ay-han oğulları[3] tarafından kurulduğu, bu nedenle köy adının eski Türkçede Ay-Hanlığı anlamına gelen ''Kamerli'' veya ''Gamerli''[4] olduğu düşünülmektedir. Diğer bir görüşe göre ise; Güney Kafkasya'ya kuzey bölgelerden gelen Türklerin Kimmer (Azerb. "Kimmer") adlı kabilesinin adıyla ilişkilendirilmiştir. Daha sonra ise "Kimmerli" adı "Gamerli"ye dönüştüğü görüşü benimsenmiştir.[5][6]
Tarihi Borçalı bölgesinde olduğu gibi Gamerli köyünde kullanılan dil genellikle güneybatı (Oğuz) grubuna ait dillerle aynı karakteristik özellikleri taşımaktadır.[7] Bölgede Türkçe konuşan İslam dinine mensup Sünni halk etnik olarak Terekeme veya Karapapak[8] olanak adlandırılmıştır.
Baskakov'a göre[9] "terekeme" kavramı Persler tarafından kendilerine verilen toplu bir isimdir. Arapça "Türk" (تركي) kelimesi ile aynı anlama gelmektedir. Arapça çoğul (تر ﻛـمـه) Türkler anlamına gelmektedir. Buna karşılık "karapapak" ise siyah şapka anlamına gelmektedir. Geleneksel kıyafetlerinin karakteristik özelliğine uygun olarak Türkler tarafından kendi içlerinde, yaylacılık yapan ve göçebe hayatı yaşayan kabilelere verilen bir ad olduğu düşünülmektedir.[10]
Oğuzlar’ın Kuzey İran, Güney Kafkasya ve Anadolu’yu ele geçirmelerini anlatan Dede Korkut hikâyelerinde,[11] XI. yüzyılda göçebe hayatı yaşadıkları anlaşılmaktadır.[12] Gelenek ve göreneklerine bağlılıkları ile bilinen Gamerli de yaşayan terekemeler ata soyuna oldukça önem verdikleri ve yaşamlarını kendi içlerinde kabileler halinde sürdükleri, Gamerli mezarlığında eski mezar taşları yazıtlarından anlaşılmaktadır. 16. Yüzyıla kadar eskiye uzanan mezar taşlarının üzerinde ‘’Aşır öyü’’, ‘’Hasan öyü’’, ‘’Molla öyü’’ gibi (‘’Aşır kabilesinden’’), (‘’Molla kabilesinden’’) anlamlarına gelen kabile isimleri ile ölen kişinin isimlerinin birlikte yazıldığı görülmektedir. ‘Öy’’ kelimesi eski Türkçede ‘’ev’’ ‘’ocak’’, ‘’soy’’ ‘’kabile’’[13][14][15][16] gibi anlamlar taşımaktadır. Terekemeler’in bu geleneği günümüze kadar sürdürmüştür. 1920-1921 yıllarından sonra Güney Kafkasya’nın kalıcı olarak Osmanlı toprağından kopması sonucunda Borçalı bölgesinden Kars, Ardahan bölgesine yoğun göç yaşanmış, Gamerli köyünden Kars, Ardahan bölgesine yerleşen ailelerin aynı kabile isimleri ile gruplar halinde köylere yerleştikleri anlaşılmaktadır. Ağırlıklı olarak Arpaçay, Alagöz, Yiğtkonağı, Uğurtaşı, Yenidemirkapı, Baştoklu, Büyüksütlüce köylerine yerleşen ailelerin günümüze kadar aynı kabile isimlerini kullanmaya devam etmişlerdir.
Coğrafya değiştir
Köy, Dmanisi'nin bölgesel merkezine 7 km uzaklıkta, deniz seviyesinden 1390 metre yükseklikte Başkeçit platosunda yer almaktadır. Şahmarlı (Shahmarlo), Çopurallar (Kariani), Yakuplu (Yakublo), Dağarıklı (Dagarykhlo), Armudlu (Pantiani), Bezekli (Bezaklo), Söğütlü (Söğütlo), Sugala (Mtisdziri), Karakilise (Vake), Saca (saja) Cavak (Javakhi), Dağkızılhaçlı (Kyzyladzhlo) Kızılkilise (Tslebiikhani ), Hüseyinkend (Useinkendi), Memişler (Mamishlari), Salammelik (Zamo Salamaleyki), Seferli (Safarlo), Memişli (Mamislo), Hamamlı (Amamlo) Gödekdağ (Gedağı) köyleri ile komşudur.
Ekonomi değiştir
Köy geçimini tarım ve hayvancılık ile temin etmektedir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yanı sıra meyve sebze yetiştiriciliği ile uğraşmaktadır.
29 Ağustos 2013 tarihinde başlatılan, Gürcistan'ın gazlaştırma programına uygun olarak Azerbaycan SOCAR devlet petrol şirketi tarafından kurulan SOCAR Georgia Gaz şirketi doğalgaz boru hattı çalışması kapsamında Gamerli köyünde 280 haneye gaz sağlanması planlanmıştır.
Kaynakça değiştir
- ^ "Gürcistan'dan Türk göçleri" (PDF). 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "დმანისი". 15 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Oğuz boyları tablosu, II Reşid UD ve Yazıcıoğlu bilgilerinden tablolaştırılmıştır". 30 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2021.
- ^ "PROF. DR. YUSUF SEYİDOV VE AZERBAYCAN EDEBÎ DİLİ TARİHİ". 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Prof. Dr. Şuredddin MEMMEDLİ Gürcistan Azerbaycanlıları (PDF). 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2021.
- ^ "Turkic languages". 2 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Карапапахи". 8 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Baskakov, Nikolay Alexandrovich". 12 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Баскаков Н. А. Карапапахи, или терекеме, и изучение их языка (из материалов по азербайджанским диалектам Армении) // Краткие сообщения Института народов Азии. Вып. 65. — М.: «Наука», 1964. — С. 27.
- ^ "DEDE KORKUT" (PDF). 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Kitâb-ı Dedem Korkut Alâ Lisan-ı Tâife-i Oğuzân/Begik oglı emrenüñ boyını beyân eder". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "Öy". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ocak". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kabile". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "soy". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
