Uğurtaşı, Göle
Uğurtaşı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
| Uğurtaşı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Uğurtaşı Uğurtaşı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2556 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 225 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Tarihçe değiştir
Uğurtaşı köyünün bilinen en eski adı Dört Kilise'dir. Dört Kilisa adı, eskiden köyde var olan dört adet kiliseden gelir.[3] Nitekim 1854 tarihli Kiepert haritasında "Dörtkilissa" olarak geçer.[4] 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde de Dort-Kilisa (Дорт-Килиса), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Dört Kilisa (درت كلیسا) olarak kaydedilmiştir.[5][6] Gürcü coğrafyacı Vahuşti Kola bölgesinde Türkçe Dört Kilise denilen yerleşimin adının Dadeşi (დადეში) olduğunu yazmıştır.[7]
Dört Kilise, ortaçağda Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin "Ardahan-i Küçük" şeklinde adlandırdığı bölge, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletini oluşturan sancaklardan biriydi. Köye adını veren kiliseler bu dönemden kalmıştır.[3] Öte yandan köyün bugünkü sınırları içinde bulunan megalit yapı kalıntıları, buranın çok eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[8]
Dört Kilisa köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Dort-Kilisa (Дорт-Килиса) şeklinde kaydedilen köy, 1886 nüfus tespitinde Ardahan sancağının Göle kazasına bağlı "Yunan nahiyesi"nin 13 köyünden biriydi. Köydeki 24 hanede, 94'ü erkek ve 76'sı kadın olmak üzere, 170 kişi yaşıyordu. Hem köyün hem de nahiyenin nüfusunun tamamı Ruamlardan oluşuyordu.[5] Dört Kilise köyünün nüfusu 1896 yılında 237 kişi, 1906 yılında 337 kişi olarak tespit edilmiştir.[9] Yirmi yılda nüfusun neredeyse iki katına çıkması, bu süre içinde köye yeni insanların yerleştirildiğini göstermektedir. Nitekim 1907 yılında Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Göle bölgesinde göç nedeniyle boşalmış köylere yeni nüfus yerleştirildiğini yazmıştır.[10]
Rusya yönetimi altındayken 1907 yılında Dört Kilise’yi gezen Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili köydeki kiliseler hakkında bilgi vermiştir. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, köyde gerçekten de dört kilise bulunuyordu. Bunlardan biri köyün merkezinde yer alıyordu ve yıkık durumdaydı. Diğer üç kilise ise, büyük ölçüde zarar görmüştü.[11]
Dört Kilise köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Dört Kilise Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Dört Kilise köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Göle kazasının Okam olarak bilinen merkez nahiyesine bağlıydı.[13] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 481 kişiden oluşuyordu.[14] Dört Kilise köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Uğurtaşı olarak değiştirilmiştir.[15] 1965 genel nüfus sayımında Uğurtaşı köyünün nüfusu 955 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 353 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
Bugünkü Uğurtaş köyünün sınırları içinde, Dörtkilise Kilisesi ve Dörtkilise Çifte Kilisesi dışında da kilse kalıntıları bulunmaktadır. Köyün merkezinde bulunan kilisenin yerinde sonradan cami inşa edilmiştir. 1907 yılında ise bu yapı temellerine kadar yıkık haldeydi. Küçük bir yapı olan bu kliseden geriye, caminin bahçesinde bulunan bir sütun kaidesi kalmıştır. Köyün 3 kilometre batısında, ortadan kalkmış olan bir yerleşime ait tek nefli ve apsisli kiliseden (7,2×4 m) geriye batı duvarının önemli bir kısmı, apsisi kuzeydoğu köşesiyle birlikte kuzey duvarının bir kısmı ve apsisin güneydoğu köşesi kalmıştır. Köyün 3,8 kilometre kuzeydoğusunda bulunan tek nefli kilise de ortadan kalkmış olan başka bir yerleşimde bulunuyordu. Bu kiliseden geriye apsisin kuzeydoğu ve güneydoğu köşeleri kalmıştır.[17][18]
Uğurtaşı köyü sınırları içinde üç adet de kale kalıntısı günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri köyün merkezinin 9,5 km uzağında köyün mezrasında yer alır. 48 × 32 m ebatlarındaki kalenin bazı kısımları günümüze ulaşmıştır. İkinci kale harç kullanılmadan inşa edilmiştir ve köyün merkezinin 700 m batısında yer alır. Harç kullanılmadan inşa edilmiş olan üçüncü kale köyün 7,2 km kuzeybatısındadır ve ormanın içinde yer alan bu kaleden de geriye yıkıntılar kalmıştır.[19]
Coğrafya değiştir
Uğurtaşı köyü, Ardahan il merkezine 41 km, Göle ilçe merkezine 24 km uzaklıktadır.[20]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 225[2] |
| 2021 | 218[2] |
| 2020 | 227[2] |
| 2019 | 207[2] |
| 2018 | 231[2] |
| 2017 | 234[2] |
| 2016 | 223[2] |
| 2015 | 213[2] |
| 2014 | 223[2] |
| 2013 | 235[2] |
| 2012 | 249[2] |
| 2011 | 284[2] |
| 2010 | 309[2] |
| 2009 | 316[2] |
| 2008 | 301[2] |
| 2007 | 310[2] |
| 2000 | 366[20] |
| 1990 | 810[21] |
| 1985 | 1.011[22] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Ugurtasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Uğurtaşı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 12". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ 1854 Kiepert Map of the Caucasus, Armenia, Kurdistan, and Azerbaijan
- ^ a b "'Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 457". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 422". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 165 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 10". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2021.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 12-13". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 352.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 644". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 12". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 163-165. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 324, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b "Uğurtaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
