Vikipedi

Donald Crisp

İngiliz oyuncu ve film yönetmeni (1882-1974)

Donald William Crisp (27 Temmuz 1882 - 25 Mayıs 1974) bir İngiliz sinema oyuncusu ve yapımcı, yönetmen ve senaristtir. Kariyeri sessiz film döneminden 1960'lara kadar sürdü. How Green Was My Valley filmindeki performansıyla 1942'de En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü kazanmıştır.[1]

Donald Crisp
Shining Victory (1941) fragmanından
DoğumGeorge William Crisp
27 Temmuz 1882(1882-07-27)
Londra, İngiltere
Ölüm25 Mayıs 1974 (91 yaşında)
Los Angeles, Kaliforniya, ABD
MeslekOyuncu
yapımcı
yönetmen
senarist
Etkin yıllar1908–1963

İlk yılları

değiştir

Donald Crisp, 27 Temmuz 1882'de Londra'nın Bow semtinde George William Crisp ismiyle dünyaya geldi.[2] Elizabeth (doğum soyadı Christy) ve bir işçi olan James Crisp'ten doğan dört erkek ve altı kız on çocuğun en küçüğüdür. Yerel okulda eğitim gördü ve 1901'de ailesiyle birlikte yaşarken bir atlı aracın şoförü olarak çalışıyordu.[3]

Crisp, gençlik yılları hakkında ölümünden on yıllar sonra sahte olduğu kanıtlanan bir dizi iddiada bulundu. 1880'de İskoçya, Perthshire'daki Aberfeldy'de doğduğunu, hatta Hollywood'daki hayatı boyunca İskoç aksanı koruyacak kadar ileri gittiğini iddia etti.[4] Aslında, İskoçya ile hiçbir bağlantısı yoktu, ancak 1996'da, Crisp'in sözde memleketi Aberfeldy'de İskoç komedyen Jimmy Logan tarafından onu anmak için bir plaka açıldı.[5] Aynı şekilde, babasının bir sığır çiftçisi, bir taşra doktoru veya Kral VII. Edward için bir kraliyet doktoru olduğunu iddia etti. Ayrıca Eton ve Oxford'da eğitim gördüğünü[6][7] ve Boer Savaşı'nda 10. Hussars'ta asker olarak görev yaptığını iddia etti.[3][8]

Kariyer ilk yılları

değiştir
 
D.W. Griffith'in sessiz draması The Birth of a Nation'daki (1915) General Ulysses S. Grant rolüyle ABD Ordusu üniforması içinde Crisp'in görüntüsü.

Temmuz 1906'da SS Carmania ile Amerika Birleşik Devletleri'ne seyahat ederken, Crisp'in gemideki bir konser sırasında şarkı söylemedeki yeteneği, opera organizatörü John C. Fisher'ın dikkatini çekti ve kendisine hemen şirketinde bir iş teklif etti. Crisp ilk yılını New York'ta Grand Opera'da ve ertesi yıl sahne yönetmeni olarak geçirdi. Crisp ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri ve Küba'da şirket ile turneye çıktığında tiyatroya ilgi duymaya başladı.[9] 1910'a gelindiğinde, artık Donald adını kullanan Crisp (George'u ikinci isim olarak korudu) ünlü şovmen, besteci, oyun yazarı ve yönetmen George M. Cohan için sahne yöneticisi olarak çalışıyordu. Bu sırada film yönetmeni D.W. Griffith ile tanıştı ve arkadaş oldu. Griffith 1912'de Hollywood'da yeni iş imkanları için gittiğinde, Crisp ona eşlik etti.

Crisp, 1908'den 1930'a kadar düzinelerce filmi yönetmenin yanı sıra, çoğu küçük rollerde de olsa, neredeyse 100 sessiz filmde rol aldı. Dikkate değer bir istisna, Griffith'in 1915'te dönüm noktası filmi Bir Ulusun Doğuşu'nda General Ulysses S. Grant rolünü üstlenmesiydi. Diğeri, Griffith'in 1919 yapımı Broken Blossoms filmindeki, filmin kahraman Lucy Burrows'un acımasız ve istismarcı babası "Battling Burrows" rolüydü.[10]

Yönetmenlik kariyeri

değiştir

Crisp, birkaç yıl Griffith'in asistanı olarak çalıştı ve bu süre zarfında, filmlerini düzenlemede çapraz kesme gibi bir dizi erken tekniklerin ustası olan Griffith'ten çok şey öğrendi. Bu deneyim, Crisp'te de kendi başına bir yönetmen olma tutkusunu besledi. İlk yönetmenlik deneyimi 1914 filmi Little Country Mouse ile oldu. Birçok yönetmen (ve oyuncu) bir akım olarak kendilerini bu bir yılda bir düzine ya da daha fazla film çekerken bulacaktı. Sonraki on beş yıl boyunca Crisp, Buster Keaton ile The Navigator (1924) ve Douglas Fairbanks ile Don Q, Son of Zorro (1925) ile birlikte 70 civarında film çekti.[11]

Daha sonra bir röportajta kendisine neden yönetmenliği bırakıp tam zamanlı olarak oyunculuğa geri döndüğü sorulduğunda, Crisp, yönetmenliğin son derece yorucu hale geldiğini, çünkü zorlanmasa da sık sık filmlerinde stüdyo şeflerinin akrabalarını işe alarak iyilik yapmaya çağırıldığını söyledi.[12] Son yönetmenlik çalışması ise The Runaway Bride (1930) filmidir.[10]

Askeri kariyeri

değiştir

Griffith ve diğer yapımcılar için çalışmasının yanı sıra birçok oyunculuk rolü arasında Crisp, Birinci Dünya Savaşı sırasında (1914-1918) ordu istihbaratında görev yaptığı İngiltere'ye geri dönmeyi başardı. İkinci Dünya Savaşı sırasında (1939–1945), Crisp, oyunculuk kariyerinin zirvede olduğu bir zamanda görev çağrısına cevap verdi. Bu kez, albay rütbesine yükseldiği Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Rezervinde görev yaptı.[7][13]

Oyunculuğa dönüş

değiştir

Crisp, 1930'dan sonra yönetmenliği bıraktı ve kendini tamamen oyunculuğa adadı. Çok aranan bir karakter oyuncusu oldu. 1930'lar ve 1940'lar boyunca, Katharine Hepburn ile The Little Minister (1934) ve A Woman Rebels (1936), Charles Laughton ve Clark Gable ile Mutiny on the Bounty (1935), Bette Davis ve Henry Fonda ile That Certain Woman (1937) ve Jezebel (1938), Laurence Olivier ile Wuthering Heights (1939), Errol Flynn ile The Private Lives of Elizabeth and Essex (1939) ve The Sea Hawk (1940) ile Gregory Peck ile The Valley of Decision (1945) gibi dönemin en büyük yıldızlarından bazılarının yanında çok çeşitli rollerde yer aldı.[10]

Çok yönlü bir yardımcı oyuncu olan Crisp, iyi veya kötü rollerde eşit derecede başarılı rollerde yer aldı. Aynı dönemde National Velvet ve Lassie Come Home gibi klasik filmlerde sevgi dolu baba figürleri ya da büyüleyici eski karakterleri canlandırırken, Lewis Allen'ın The Uninvited (1944) filminde işkence gören küstah büyükbaba Commander Beach rolünde başarılı bir performans sergiledi. Ancak şüphesiz Crisp'in en unutulmaz rolü, John Ford'un yönettiği How Green Was My Valleyde (1941) sessiz ama sevgi dolu baba rolüydü. Film, 1942'de Crisp'in En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü dalında Oscar kazanmasıyla, En İyi Film de dahil olmak üzere beş ödül kazanarak on Oscar Ödülü adaylığı aldı.[10]

Hollywood'un güçlü karakteri

değiştir

Crisp, film endüstrisi ve dışarıdaki ticari çıkarlar arasında aktif ve önemli bir bağlantıydı. Bir prodüksiyon ve stüdyo yöneticisi olmak da dahil olmak üzere iş, ordu ve eğlence alanlarındaki kapsamlı deneyimi, bu göreve oldukça katkıda bulundu. Uzun yıllar boyunca film endüstrisi için önde gelen işletme sermayesi kaynaklarından biri olan Bank of America için, çok değerli bir danışman oldu. Crisp, uzun yıllar boyunca bankanın danışma kurulunda görev yaptı ve başkan olarak bir görev yaptı. Bu rolde, yönetim kurulu ile iletişimi sağladı ve 1930'lar ve 1940'larda banka tarafından finanse edilen filmlerin çoğu, en önemli onaylarını Crisp'ten aldı.[12]

Sonraki yıllar ve geleceğe miras

değiştir

Crisp kariyerinin sonunda film endüstrisinin en zengin üyelerinden biri oldu. "Bir bankacı olmanın getirdiği ayıklık", önemli bağlantıları ve düşünce netliği, özellikle emlak piyasasında iyi yatırımlar yapmasına izin verdi. 1950'lerde ve 1960'ların başlarında filmlerde rol almaya devam etti. Bir oyuncu olarak yarım yüzyıldan fazla bir süre boyunca, kısa film ve uzun metrajlı 400'den fazla yapımda yer aldı. 500'den fazla filmi olan John Carradine, 2018'de yayınlanan bir Gilbert Gottfried podcastinde ondan daha fazla filmde yalnızca Donald Crisp'in yer aldığını açıkladı. Crisp'in son rolü, 1963 yapımı Spencer's Mountain filminde Henry Fonda ve Maureen O'Hara ile birlikte Büyükbaba Spencer oldu. Earl Hamner, Jr.'ın romanından uyarlanan bu film, 1970'lerin televizyon dizisi The Waltons'un temelini oluşturdu.[10]

Crisp, oyunculuğu tamamen seksenli yaşlarda bıraktı, ancak finansal olarak gerekli olmasa da çalışmaya devam ediyordu. Üç kez evlendi. 1912'de aktris Helen Pease ile evlendi ve ertesi yıl onun ölümüne kadar birlikte kaldılar. 1917'de 1920'de boşandığı ve Marie Crisp olarak sessiz filmlerde rol alan Marie Stark ile evlendi. 1932'de, 1944'te boşandığı film senaristi Jane Murfin ile evlendi. 1974'te, 92. doğum gününden birkaç ay kısa bir süre önce, bir dizi felçten kaynaklanan komplikasyonlar nedeniyle öldü. Döneminin önde gelen karakter oyuncularından biri olmasının yanı sıra, arkasında elli yıldan fazla bir süredir tanıtımını yapmak için çalıştığı film endüstrisine kapsamlı bir katkı listesi bıraktı. Glendale, Kaliforniya'deki Forest Lawn Memorial Park Mezarlığı'na gömüldü.[14][15]

1944'te Thomas Dewey için kampanya yürüten sadık bir Cumhuriyetçi Parti destekçisidir.[16]

8 Şubat 1960'ta Crisp, 1628 Vine Street'te sinema sektörüne yaptığı katkılardan dolayı Hollywood Walk of Fame'de bir yıldız aldı.[17][18]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Obituary, Variety, 29 Mayıs 1974.
  2. ^ "Master Index of Births registered in England & Wales in July, August, September, 1882". www.freebmd.org (FreeBMD). ONS. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2015. George William Crisp: Poplar Londra. Folio 1 c. Sayfa 594 
  3. ^ a b Lisle Foote (19 Kasım 2014). Buster Keaton's Crew: The Team Behind His Silent Films. ISBN 9781476618067. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018. 
  4. ^ "Scots actor Justice outed as Londoner". Scotland on Sunday. 21 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018. 
  5. ^ "Home-town honour for film pioneer Crisp". Sunday Herald. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018. 
  6. ^ "Donald Crisp". www.nndb.com. 27 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016. 
  7. ^ a b "Donald Crisp". IMDb. 10 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016. 
  8. ^ Jewell, Ruth. "Donald Crisp". IMDb. 10 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2015. 
  9. ^ IBDB'de Donald Crisp.
  10. ^ a b c d e IMDb'de Donald Crisp
  11. ^ Employment contract with the Douglas Fairbanks Pictures Corporation 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., animationguild.org; 9 Temmuz 2014'te erişildi.
  12. ^ a b Donald Crisp Profili, The New York Times; 9 Temmuz 2014'te erişildi.
  13. ^ "Soldiers of the Queen – Errol Flynn and Donald Crisp in The Charge of the Light Brigade 1936". www.soldiersofthequeen.com. 31 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016. 
  14. ^ Literature on Donald Crisp 7 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., virtual-history.com; accessed 9 July 2014.
  15. ^ Foote, Lisle (23 Ekim 2014). Buster Keaton's Crew: The Team Behind His Silent Films. McFarland. ISBN 9780786496839. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021 – Google Books vasıtasıyla. 
  16. ^ Critchlow, Donald T. (21 Ekim 2013). When Hollywood Was Right: How Movie Stars, Studio Moguls, and Big Business Remade American Politics. Cambridge University Press. ISBN 9781107650282. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2021 – Google Books vasıtasıyla. 
  17. ^ "Donald Crisp | Hollywood Walk of Fame". www.walkoffame.com. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016. 
  18. ^ "Donald Crisp". latimes.com. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Donald Crisp ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Donald_Crisp&oldid=30957956" sayfasından alınmıştır