Corpus separatum (Fiume)

Fiume
Fiume város és kerülete (Macarca)
Stadt Fiume mit Gebiet (Almanca)
Città di Fiume e dintorni (İtalyanca)
Grad Rijeka i okolica (Hırvatça)
City of Fiume and its District
Fiume Fiume város és kerülete (Macarca); Stadt Fiume mit Gebiet (Almanca); Città di Fiume e dintorni (İtalyanca); Grad Rijeka i okolica (Hırvatça) ; City of Fiume and its District
1779–1918
	Bayrak Arma
	Slogan; Indeficienter (Latince)
	1918'den önce corpus separatum bölgesi
Tür	Macaristan Krallığı'nın Corpus separatum; İlirya Cumhuriyeti'nin (1809–1816) ve İlirya Krallığı'nın (1816–1822) parçası; Hırvatistan Krallığı'nın (1849–1868) parçası
Başkent	Fiume (Rijeka)
Yaygın dil(ler)	İtalyanca; Hırvatça; Slovence; Macarca; Almanca;
Resmî din	Roma Katolik; Kalvinist; Lüteriyen; Rum Ortodoks; Yahudilik;
Vali
• 1779–1783
• 1779–1783	József Majláth
• 1917–1918	Zoltán Jekelfalussy
Tarihî dönem	Geç modern Avrupa; I. Dünya Savaşı;
• Kuruluş
• Kuruluş	23 Nisan 1779
• Fransız işgali	5 Nisan – 17 Ekim 1797
• Fransız işgali	3 Ekim 1805 – 1806
• Hırvatistan'a dahil olması	31 Ağustos 1848
• 1868 Uzlaşması	17 Kasım 1868
• Macar hükümdarlığının sona ermesi	29 Ekim 1918
• Trianon Antlaşması	4 Haziran 1920
Yüzölçümü
1869	19,57 km2
1880	19,57 km2
1890	19,57 km2
1900	21 km2
1910	21 km2
Nüfus
• 1869
• 1869	17.884
• 1880	20.981
• 1890	29.494
• 1900	38.057
• 1910	49.608
Para birimi	Gulden; (1779–1892); Kron; (1892–1918)
Öncüller	Ardıllar
	Hırvatistan Krallığı (Habsburg)
İtalyan Carnaro Krallığı
Günümüzdeki durumu	Hırvatistan

Corpus separatum "Ayrılmış vücut" anlamına gelen Latince bir terimdir, Fiume Şehri'nin (modern Rijeka, Hırvatistan ) statüsünü ifade ederken , Macaristan Krallığı yönetimi altındaki çevresinden farklı olarak özel bir hukuki ve siyasi statüye sahiptir. Resmi olarak Fiume Şehri ve Bölgesi (Macarca: Fiume város és kerülete^[6]) olarak bilinir, 1779 yılında İmparatoriçe Maria Theresia tarafından kurulmuş olup, 1918'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar Habsburg Monarşisi içinde Fiume'nin yarı özerk statüsünü belirlemiştir.

Kökenleri

Maria Theresa, 2 Ekim 1776'da aldığı egemenlik kararıyla, Habsburg'ların Kutsal Roma İmparatorluğu içindeki kalıtsal İç Avusturya tımarları ile uzun süre idare edilen Fiume'nin mülkiyetinden vazgeçerek aynı zamanda kraliçesi olduğu Macaristan Krallığı'na ticareti teşvik etmek amacıyla verdi. Macaristan'ın uygun uzunluğu yaklaşık 500 kilometre (310 mi) uzakta, şehir başlangıçta toprakları şehir surlarının doğusunda başlayan Habsburg Hırvatistan Krallığı'na ilhak edildi. Hırvatistan, 1102'den beri Macaristan ile kişisel birlik içinde yönetildi ve onunla birlikte Aziz Stephen Tacı Toprakları'nı oluşturdu.

İki buçuk yıl sonra, Maria Theresa, Macaristan Kraliçesi sıfatıyla, 23 Nisan 1779 tarihli bir kraliyet fermanı ile Fiume Şehri'ni, bir Latince: corpus separatum olarak doğrudan Macar Kraliyetine tabi kıldı (yani, Macaristan ile kişisel birlik içinde olan Hırvatistan'ın bir parçası olarak değil). Fiume'nin Macaristan için, Özgür İmparatorluk Şehri Trieste'nin Habsburg toprakları için yaptığına benzer bir işlev görmesi gerektiğinden, Macar mülkleri (ve muhtemelen Kraliçe), Şehre Trieste'nin zaten sahip olduğu kurumsal özerkliğe benzer derecede bir kurumsal özerklik vermek istedi. Maria Theresa'nın fermanına göre Fiume bir Latince: corpus separatum yaratıldı - yani, Özgür bir imparatorluk şehrinden veya bir Macar kontluğundan daha fazla özerkliğe sahip bir siyasi organ ve diğer Latince: partes adnexae karşılaştırılabilir bir bölge Aziz Stephen Tacı'nı oluşturur. Dolayısıyla şehrin konumu Latince: regna karşılaştırılabilir nitelikteydi: Trieste'nin Avusturya'nın kalıtsal topraklarının kraliyet ülkesi olduğu düşünüldüğü için (Almanca: Erblande), bu nedenle Fiume taca bir Latince: pars adnexa olarak kabul edildi.

23 Nisan 1779 tarihli kraliyet fermanının ardından, Fiume'de bir buçuk asırdan fazla bir süre boyunca yaşanacak tüm siyasi çatışmalara sahne hazırlandı. Bir bakıma bundan sonraki tüm tarihin, 1776 ve 1779 tarihli iki eylemin nasıl yorumlanacağına dair uzun bir dipnot olduğu söylenebilir. Kanun, Macar anayasal uygulaması için bir emsal teşkil ediyordu, çünkü Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir kısmı (ve Habsburg'ların kalıtsal bir tımarı) ilk kez Macar-Hırvat krallığına verildi. Bu nedenle, Hırvat ve Macar zümrelerinin Fiume konusunda oldukça farklı çıkarları olduğundan, fermana ilişkin çok farklı yorumlar ürettiler. Hırvatlar belgenin Macarca okunmasını kabul etmeyi reddettiler. Şehrin zaten bir topluluk çerçevesinde çerçevelenmiş olan çevredeki bölgeden dışlanmış olabileceğini reddettiler.

Napolyon Savaşları sırasında şehir, kısa süreliğine İlirya Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuş ve bu durum, Latince: corpus separatum statüsüne son vermiştir Fiume 1822'de Macar Kraliyetine dönmüş; 1848 Devrimi ve Avusturya Mart Anayasası'nın yürürlüğe girmesinden sonra şehir, bir Latince: comitatus merkezi olarak özel bir özerkliğe sahip olmadan Hırvat krallığına dahil edilmiştir.

Hırvat-Macaristan Anlaşması

1868'de, 1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması'nın ardından, Hırvatistan'ın Macaristan ile kendi anlaşmasını müzakere etmesine izin verilmiştir. Nihai Hırvat-Macar Uzlaşması Hırvatça versiyonunda göründüğü gibi 66. maddeye göre gelecekteki müzakereleri bekleyen Fiume'nin mülkiyetini belirsiz bırakmış, Macar versiyonunda ise Fiume, Aziz Stephen Tacı Toprakları'na doğrudan bağlı bir Corpus separatum ilan edilmiştir. Stephen ve dolayısıyla krallık içindeki Hırvat özerkliğinin alanına girmiyor, ancak ortak Macar parlamentosu ve hükûmetinin alanına giriyordu. Anlaşılır bir şekilde, her parlamento kendi anlaşmasını imzaladı, ancak iki versiyon imzalanmak üzere İmparator Franz Joseph'e gittiğinde, Hırvat versiyonunun üzerine Macarca'nın Fiume'ye yönelik iddiasının Hırvatça tercümesini içeren bir kağıt parçası (Kriptic) yapıştırılmıştı.^[7] Uzlaşma geçici olarak tanımlandı. Kesin bir çözüm için Macaristan, Hırvatistan ve Fiume arasında bir anlaşma gerekliydi ve Ekim 1918'de Avusturya-Macaristan'ın dağılmasına kadar bu anlaşma asla sağlanamamıştır.

Corpus separatum (1870-1918)

Corpus separatum'un idaresi, Macaristan İçişleri Bakanı'nın 17 Nisan 1872'de verdiği Statü ile belirlendi. Fiume ve bölgesinin başında Macaristan başbakanının teklifi üzerine doğrudan Kral tarafından atanan bir Vali vardı. Fiume Valisi, Kodamanlar Meclisi'ne üye olma hakkına sahipti. Belediyenin özyönetim görevi bir İtalyanca: Rappresentanza devredildi. Görev süresi 6 yıl süren 56 üyeden oluşuyor. Vatandaşlar Temsilciler Meclisi'nde kendi temsilcilerini seçme hakkına sahipti. 1896'dan itibaren Macar Hükûmeti, 1913'te fiilen sona eren belediye özerkliğinin kapsamını daralttı.

Fiume ve bölge bir Latince: corpus separatum olarak yönetiliyor, toplam 21 kilometrekare (8,1 sq mi) ve Şehri ve üç köyü kapsıyordu:

İtalyanca: Cosala veya Hırvatça: Kozala
Drenova (İtalyanca ve Hırvatça)
İtalyanca: Plasse veya Hırvatça: Plase

1918'den sonra

I. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Fiume bölgesi, çeşitli askeri işgallerin ardından (en uzun ömürlüsü, Carnaro'nun İtalyan Naibi olarak da adlandırılan Gabriele D'Annunzio liderliğindeki işgaldi) bir dizi olaya karışmıştır. Fiume Özgür Devleti'nde geçici bir halef varlığın yaratılışına tanık oldu

Özgür Devlet, askeri olarak işgal edilmeden ve sonunda 1924'te Fiume Eyaleti'nin bir parçası olarak İtalya Krallığı'na ilhak edilmeden önce resmi olarak 4 yıl boyunca varlığını sürdürmüştür; bu ilhak, tarihi Fiuman özerkliğinin sonunu getirmiştir.

Nufüs

1900 yılında corpus separatum'un nüfusu 38.955 iken, 1910'da nüfus 49.608'e çıktı. İtalyan Fiume Ulusal Konseyi tarafından yapılan nüfus sayımına göre Aralık 1918'de İtalyan ordusunun Fiume şehrini ele geçirmesinden sonra, I. Dünya Savaşı'nın ardından nüfus 45.885'e düştü. Dilsel topluluklarla ilişkilendirilerek tanımlanan aşağıdaki bileşime sahipti:^[8]^[9]^[10]

Corpus separatum'un dilsel olarak belirlenmiş bileşimi
Ethnicity	1900	1910	1918
İtalyanca*	N/A	23,283 (46.94%)	28,911 (62.5%)
Hırvatça**	7,497 (19.3%)	15,731 (31.71%)	9,092 (19.6%)
Slovence*	N/A	3,973 (7.94%)	1,674 (3.6%)
Macarca	2,842 (7.3%)	3,619 (7.29%)	4,431 (9.6%)
Almanca	1,945 (5.0%)	2,476 (4.99%)	1,616 (3.5%)
İngilizce*	N/A	202 (0.41%)	N/A
Çekçe-Moravian*	N/A	185 (0.37%)	N/A
Sırpça	55 (0.1%)	70 (0.14%)	N/A
Fransızca*	N/A	40 (0.08%)	N/A
Lehçe*	N/A	36 (0.07%)	N/A
Rumence	23 (0.0%)	29 (0.06%)	N/A
Slovakça	29 (0.0%)	N/A	N/A
Diğer*	26,564 (68.2%)	N/A	N/A
1900 nüfus sayımı, özellikle yıldız işaretiyle işaretlenmiş dil gruplarını tanımlamaz *1910 nüfus sayımı, grubu Hırvat-İliryalılar olarak tanımlıyor

1900 nüfus sayımına göre ilçe aşağıdaki dini topluluklardan oluşuyordu:^[11]

Toplam:

Roma Katolik : 36.104 (%92,7)
Yahudi : 1.172 (%3,0)
Rum Ortodoks : 703 (%1,8)
Kalvinist : 423 (%1,1)
Lüteriyen : 261 (%0,7)
Yunan Katolik : 73 (%0,2)
Üniteryen : 11 (%0,0)
Diğer veya bilinmiyor: 208 (%0,5)

1910 nüfus sayımına göre ilçe aşağıdaki dini topluluklardan oluşuyordu:^[11]

Toplam:

Roma Katolik : 45.130 (%90,61)
Yahudi : 1.696 (%3,41)
Kalvinist : 1.123 (%2,25)
Rum Ortodoks : 995 (%2,0)
Yunan Katolik : 467 (%0,94)
Lüteriyen : 311 (%0,62)
Üniteryen : 16 (%0,03)
Diğer veya bilinmiyor: 68 (%0,14)

Galeri

Smith & Meynier Kağıt Fabrikası y. 1880
Aynı fabrika y. 1900
Adria Sarayı, Adria Kraliyet Macar Deniz Navigasyon Şirketi'nin genel merkezi y. 1900
Fiume'deki Karnaval y. 1900
1909'da Fiume Limanı
Macar Kraliyet Denizcilik Akademisi y. 1900
1910'da Beyaz kafalı torpidosu
Szapáry İskelesi ve Adria Sarayı'nı tasvir eden kartpostal
1910'da Adamich İskelesi
1910'da Fiume Limanı

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Croatia – Fiume". worldstatesmen.org. 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2012.
^ ^a ^b Magyar statistikai évkönyv (Macarca). Budapeşte: Országos Magyar Királyi Statistikai Hivatal. 1893. s. 17.
^ Jekelfalussy, József (1892). A Magyar Korona Országainak Helységnévtára (Macarca). Budapeşte: Országos Magyar Királyi Statisztikai Hivatal. s. 1126.
^ Magyar statisztikai évkönyv (Macarca). Budapeşte: Magyar Királyi Központi Statisztikai Hivatal. 1900. s. 12.
^ A Magyar Szent Korona Országainak Helységnévtára (Macarca). Budapeşte: Magyar Királyi Központi Statisztikai Hivatal. 1913. s. 584.
^ See for example Act XIX of 1836 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act XXX of 1868 17 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act IX of 1901 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act XVII of 1911 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Statistical Yearbooks of Hungary (1885–1910)^{[ölü/kırık bağlantı]}, "1910 Census of the Lands of the Crown of Saint Stephen". 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2012.
^ Michael Arthur Ledeen, D'Annunzio: the first duce, p. 19.
^ "KlimoTheca :: Könyvtár". Kt.lib.pte.hu. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2012.
^ A.J.P. Taylor: The Habsburg Monarchy, 1809–1918, University of Chicago Press, Paperback edition, 1976, 0-226-79145-9, page 269
^ Patafta, Daniel (2004). "Promjene u nacionalnoj strukturi stanovništva grada Rijeke od 1918. do 1924. godine" [Changes in the National Structure of the Population of the City of Rijeka from 1918 to 1924]. Journal of Contemporary History (Hırvatça). 36 (2). Zagreb, Croatia: Hrvatski institut za povijest. ss. 683-700. ISSN 0590-9597. 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024.
^ ^a ^b "KlimoTheca: Könyvtár". Kt.lib.pte.hu. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2012.

[worldstatesmen-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Croatia – Fiume". worldstatesmen.org. 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2012.

[stat6980-2] Magyar statistikai évkönyv (Macarca). Budapeşte: Országos Magyar Királyi Statistikai Hivatal. 1893. s. 17.

[3] Jekelfalussy, József (1892). A Magyar Korona Országainak Helységnévtára (Macarca). Budapeşte: Országos Magyar Királyi Statisztikai Hivatal. s. 1126.

[4] Magyar statisztikai évkönyv (Macarca). Budapeşte: Magyar Királyi Központi Statisztikai Hivatal. 1900. s. 12.

[5] A Magyar Szent Korona Országainak Helységnévtára (Macarca). Budapeşte: Magyar Királyi Központi Statisztikai Hivatal. 1913. s. 584.

[6] See for example Act XIX of 1836 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act XXX of 1868 17 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act IX of 1901 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Act XVII of 1911 31 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Statistical Yearbooks of Hungary (1885–1910)^{[ölü/kırık bağlantı]}, "1910 Census of the Lands of the Crown of Saint Stephen". 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2012.

[7] Michael Arthur Ledeen, D'Annunzio: the first duce, p. 19.

[8] "KlimoTheca :: Könyvtár". Kt.lib.pte.hu. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2012.

[9] A.J.P. Taylor: The Habsburg Monarchy, 1809–1918, University of Chicago Press, Paperback edition, 1976, 0-226-79145-9, page 269

[10] Patafta, Daniel (2004). "Promjene u nacionalnoj strukturi stanovništva grada Rijeke od 1918. do 1924. godine" [Changes in the National Structure of the Population of the City of Rijeka from 1918 to 1924]. Journal of Contemporary History (Hırvatça). 36 (2). Zagreb, Croatia: Hrvatski institut za povijest. ss. 683-700. ISSN 0590-9597. 5 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024.

[KlimoTheca:_Könyvtár-11] "KlimoTheca: Könyvtár". Kt.lib.pte.hu. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2012.

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]