Boza
Boza, darı irmiği, su ve şekerden üretilen bir kış içeceğidir. Bilinen en eski Türk içeceklerinden biridir. Günümüzde eski Osmanlı coğrafyası ile Orta Asya coğrafyasının bazı kısımlarında yapılır. Balkan coğrafyasından Türkiye, Kosova, Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan, Romanya gibi ülkelerde ve Asya'dan Kazakistan, Kırgızistan kesimlerinde içilen bir içecektir.
Boza, genelde kış aylarında içilir. Bozanın mevsimi 15 Eylül - 15 Mayıs arasıdır. Uygun şartlarda muhafaza edilirse bozanın içilebilecek kıvamını koruduğu süre 6 ya da 7 gündür.
Tarihçe
değiştir
Türkiye'de genellikle darıdan yapılan boza, başka ülkelerde yapıldığı yerin başlıca ürününe göre mısır, arpa, çavdar, yulaf, buğday, kara buğday, arnavutdarısı, gernik gibi tahılların unu, bazen de pirinç ve ekmek, nadir olarak da kenevir unu ve karamuk mayalandırılarak yapılır.
Boza, Mısır ve Kuzey Afrika sahilleriyle Akdenizli tüccar gemiciler aracılığıyla batıya, Hazar Denizi güneyinden doğuya, Asya içlerine ve Çin'e; İran ve Afganistan’a, Kafkaslar’dan kuzeye, Volga havzasına doğru geniş bir coğrafyaya yayılır.
İbn Battuta isimli Arap gezgini, 14. yüzyıl başlarında yazdığı seyahatnamesinde Türklerin bulunduğu Deşt-i Kıpçak bölgesini anlatırken Türklerin içtiği bir şıra olan bozayı anlatmaktadır.
"Tattığında ekşilik hissettiğim için hemen bıraktım. Yemekten çıktığım zaman bunun ne olduğunu araştırdım, anlattılar; Duki (düğ = ince bulgur) tanelerinden yapılan bir nebizdir bu. Onlar Hanefi mezhebindendir ve nebiz onlar nezdinde helaldir. Buralılar dukiden yapılmış bu nebize buza (boza) adını veriyorlar."
Evliya Çelebi 17. yüzyıl ortalarında İstanbul'da 300'den fazla bozacı dükkânının bulunduğunu, bu dükkânlarda 1100 kadar bozacının çalıştığını aktarmıştır. Osmanlı'da fazla mayalandırılarak, içine afyon katılan bozahanelerin, 19. yüzyıla doğru ortadan kalktığı biliniyor.
Türkiye'de boza kültürü
değiştirBoza özellikle kış aylarında içimi tercih edilen bir içecektir. Özellikle kışa denk gelen Ramazan aylarında tüketimi oldukça yüksektir.
Boza, sokakta ve dükkânlarda bozacılar tarafından satılır. Eski yıllarda akşamları yeni hazırlanmış sıcak bozalar, sokaklarda bozacılar tarafından bağırılarak da satılırdı. 2000'li yılların başından itibaren ambalaj sanayiindeki gelişme ve hızlı tüketim alışkanlıklarına paralel olarak +8 °C'de 25 gün dayanan bozalar marketlerde satışa sunulmuştur.
Yörelere Göre Çeşitleri
değiştir| Boza | |
|---|---|
| Besin değeri | |
| Enerji 1000 kJ (240 kcal) | |
| Karbonhidrat | 57.5 g |
| Yağ | 0.5 g |
| Protein | 3.5 g |
| A vitamini | 6.9 μg (%1) |
| Tiyamin (Vit. B1) | 0.09 mg (%7) |
| Riboflavin (Vit. B2) | 0.05 mg (%3) |
| Niyasin (Vit. B3) | 1.16 mg (%8) |
| Kalsiyum | 29 mg (%3) |
| Demir | 1.3 mg (%10) |
| Fosfor | 97 mg (%14) |
| Sodyum | 1 mg (%0) |
| Çinko | 1 mg (%10) |
| Kolesterol=1 mg Oranlar yetişkinler için alınması önerilen oranlardır. | |
Velimeşe Bozası
değiştirTarihçesinde Çorlu ilçesinin Velimeşe Beldesinde üretilen Velimeşe Bozası, Edirne-İstanbul arasında işleyen trenlerde seyyar olarak satılmaya başlamasıyla, bu tren hattını kullanan yolcuların ilgisini çekmeye başlamıştır. Velimeşe Bozasına giderek artan talep karşısında, zamanla Ergene ve Çorlu ilçelerinde yaygın üretimi başlamıştır. Velimeşe Bozası, 1960'lı yıllardan günümüze kadar alışıla gelmiş adıyla Velimeşe Bozası olarak bilinir olmuş ve belirtilen coğrafi sınır ile Velimeşe Bozası arasında ün bağı oluşmuştur. Velimeşe Bozası Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[1][2]
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- Aykut, A. Sait (2000). "Deşt-i Kıpçak'a, Uzbek Han'ın ülkesine açılış". İbn Battuta Seyahatnamesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ss. 467.