2023 İsrail yargı reformu
2023 İsrail yargı reformu, İsrail'deki yargı sistemi ve güçler ayrılığı için mevcut İsrail hükûmeti tarafından öne sürülen ve Başbakan Yardımcısı ve Adalet Bakanı Yariv Levin ile Knesset Anayasa, Hukuk ve Adalet Komitesi, Simcha Rothman Başkanı'nın öncülüğünde önerilen bir dizi değişikliktir. Yargıtay'ın adli inceleme yapma yetkisini sınırlayarak, hükûmete adli atamalar üzerinde kontrol sağlayarak ve hükûmetin hukuk müşavirlerinin yetkisini sınırlayarak yargının kanun yapma ve kamu düzeni üzerindeki etkisini dizginlemeyi amaçlamaktadır.[3] Reform kabul edilirse, Knesset'e Yüksek Mahkeme kararlarını basit çoğunlukla geçersiz kılma yetkisi verecek, mahkemenin mevzuat ve idari işlemler üzerinde yargısal denetim yapma yetkisini azaltacak, mahkemenin temel yasaların anayasaya uygunluğu hakkında karar vermesini yasaklayacak ve Adlı Seçim Komitesinin yapısını, üyelerinin çoğunluğunun hükûmet tarafından atanmasını sağlayacak şekilde değiştirmek.[4][5]
| 2023 İsrail yargı reformu | |
|---|---|
 İsrail'in arması | |
| Knesset | |
| Gündeme alan | 25. Knesset |
| Kabul eden | 25. Knesset[a] |
| Yasama geçmişi | |
| Birinci okuma | 10 Temmuz 2023[1][a] |
| İkinci okuma | 24 Temmuz 2023[2][a] |
| Üçüncü okuma | 24 Temmuz 2023[a] |
| İlgili mevzuat | |
| İsrail'in Temel Yasaları | |
| Durum: Henüz yürürlükte değil | |
Levin ve iktidar hükûmeti koalisyonu, yukarıdakilerin yargı reformlarının ilk adımı olduğunu[6] ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere ek adımların planlandığını belirttiler: abakanlıklara hukuk müşavirlerinin atanma sürecini bakanlar tarafından atanacak ve görevden alınacak şekilde değiştirmek; hukuki tavsiyelerini bakanlar için bağlayıcı olmaktan ziyade bir tavsiye haline getirmek; ve onları Adalet Bakanlığı'nın profesyonel gözetimi yerine doğrudan bakanlara tabi kılmak.[7] Reform, güveni kötüye kullanma, rüşvet alma ve dolandırıcılıkla suçlanan Başbakan Binyamin Netanyahu tarafından destekleniyor. Netanyahu, demokratik olarak seçilmiş milletvekilleri ile kendi üyelerini seçen ve kamu politikası üzerinde aşırı etkiye sahip olan aktivist bir yargı arasında bir denge kurulması gerektiğini savunuyor.[4][8]
Önerilen reform İsrail içinde ve dışında önemli tepkilere yol açtı. Muhalefet liderleri ve aktivistler, hükûmeti yerleşik kontrol ve denge normlarını baltalamakla ve mutlak gücü ele geçirmeye çalışmakla suçladılar, bazıları reformun rejim değişikliği girişimi anlamına geldiğini savundu.[9][10] İsrail Devlet Başkanı Isaac Herzog, daha geniş bir istişare sürecine izin vermek için reformların durdurulması çağrısında bulundu[11] ve İsrail Yüksek Mahkemesi Başkanı ve İsrail Başsavcısı, reformun yasa dışı olduğunu onayladı.[12][13]
İsrail'de reforma karşı protestolar, uluslararası toplumdan bazıları arasında önemli endişeler uyandırdığı gibi, uygulamaya konmasından kısa bir süre sonra patlak verdi.[10][14] 12 Şubat 2023'te Herzog, hükûmeti mevzuatı ilerletmeyi bırakmaya ve fikir birliğine varmak amacıyla muhalefetle diyalog ve koordineli reform yapmaya çağırdı.[11] Hükûmet bu teklifi reddetti ve reformları ilerleten yasa tasarıları ertesi gün, 13 Şubat 2023'te ilk okuma için kabul edildi.[15] Ancak protestolar 27 Mart'ta sebebiyle yasanın geçişi askıya alındı ve muhalefet ile konuşmalara başlandı.[16] Muhalefet ile görüşmeler bir sonuç vermeyince yasa olduğu gibi geçirilmeye planlandı. 24 Haziran'da ilk yasa tasarısı geçti[17] ama yasayı daha İsrail Devlet Başkanı Isaac Herzog imzalamadığı için yasa, yürürleğe geçmedi. İsrail'deki bazı kuruluşlar ve özel vatandaşlar, yasayı Yüksek Mahkemeye götürdü. 26 Temmuz'da Yüksek Mahkeme, Eylül'de yasayı inceleyeceğini ancak inceleme bitene kadar yasanın yürürlüğünü durdurulmayacağını duyurdu.[18]
Tepkiler değiştir
Yargı reformu İsrail'de büyük bir tepkiye sebep oldu. Reform çoğunlukla protestolara sebep olsa da bazı akademisyenler ve dindar siyonist hahamlar desteğini açıkladı. Reform uluslararası alanda bazı ekonomist, siyasetçi ve organizasyonların tepkisini çekti. ABD Devlet başkanı Joe Biden ve Almanya Dışişleri bakanı Annalena Baerbock yasa ile ilgili endişelerini dile getirdiler.
3 Ağustos'ta Yahudi-Amerikan milyarder Arthur Dantchik, Reform'u destekleyen Kohelet Politika Forumu'na para bağışı yapmayı bırakacağını açıkladı.[19]
Notlar değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Carrie Keller-Lynn. "Bill to erase judicial 'reasonableness' test for politicians passes 1st reading". www.timesofisrael.com (İngilizce). 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
- ^ "Reasonableness standard bill approved in final readings in the Knesset Plenum". Knesset (İngilizce). 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.
- ^ Jeremy Sharon. "Levin unveils bills to remove nearly all High Court's tools for government oversight". www.timesofisrael.com (İngilizce). 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ a b "Netanyahu Surges Ahead With Judicial Overhaul, Prompting Fury in Israel", New York Times, 12 Ocak 2023, 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Ocak 2023
- ^ "יריב לוין הציג את הרפורמה של ממשלת נתניהו בתחום המשפטים". N12 (İbranice). 4 Ocak 2023. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ Carrie. "Ministry legal advisers are first target in coalition's plan to remake judiciary". www.timesofisrael.com (İngilizce). 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
- ^ Carrie. "Bill would allow ministry legal advisers to make only non-binding recommendations". www.timesofisrael.com (İngilizce). 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
- ^ "Netanyahu shrugs off protest, says millions of voters demanded judicial overhaul", The Times of Israel, 15 Ocak 2023, 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Ocak 2023
- ^ "Israel plan to curb Supreme Court's powers sparks outcry", BBC, 5 Ocak 2023, 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Ocak 2023
- ^ a b Isabel Kershner (14 Ocak 2023). "Thousands in Israel Protest Netanyahu's Plans to Limit Courts". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ a b "Judicial reform raises concern for future of Israeli democracy - Herzog". The Jerusalem Post | JPost.com (İngilizce). 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ Chen Maanit (12 Ocak 2023). "'A Mortal Wound to Democracy': Israel's Chief Justice Slams Netanyahu's Legal Overhaul". Haaretz (İngilizce). 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ Michael. "AG censures 'harmful' proposal to let ministers appoint own legal advisers". www.timesofisrael.com (İngilizce). 26 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023.
- ^ Lazar (30 Ocak 2023). "As Netanyahu talks Iran, Blinken makes US concerns over judicial shakeup clear". The Times of Israel (İngilizce). 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
- ^ "Israelis march against judicial reforms as president warns of 'legal collapse'". France 24 (İngilizce). 13 Şubat 2023. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
- ^ "İsrail'deki "yargı reformu" krizi binlerce İsrailliyi sokaklara döktü". Anadolu Ajansı. 27 Mart 2023. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
- ^ "İsrail'de yargının yetkilerini kısıtlayan ilk yasa tasarısı onaylandı, protestolar sürüyor". BBC News Türkçe. 24 Temmuz 2023. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2023.
- ^ "Israeli Supreme Court to review law that limits its power, setting up showdown with government". CNN World (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 26 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
- ^ David Segal. "Billionaire Parts With Group Behind Israel's Judicial Overhaul". The New York Times (İngilizce). 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2023.