Vikipedi

Malisya

Malësia e Madhe (Arnavutça "Büyük Yaylalar" anlamına gelir), kısaca Türkçe telefuzla Malezya (Arnavutça: Malësia, Karadağ dilinde Malesija), Arnavutluk'taki Malësi e Madhe Bölgesi ve Karadağ'daki Tuzi Belediyesi'nin coğrafi alt bölümünün yaylalarına karşılık gelen kuzey Arnavutluk ve doğu Orta Karadağ'daki tarihi ve etnografik bir bölgedir. Bölgedeki en büyük yerleşim Tuzi kasabasıdır.

Bölgedeki dağların görünümü.

İsim değiştir

Malësia e Madhe Arnavutça "büyük yaylalar" anlamına gelir. [1] Basitçe Malësia veya yerel Gheg lehçesinde Malcía (Albanian pronunciation: [malza]). Elsie ayrıca bölgeyi Kuzey Arnavut Alpleri'nin bir parçası olarak tanımlıyor. [2] Kabilelere genellikle "dağlılar" denir, Albanian, Anglicized "Malissori" olarak[3] ya da "Malisors".[4] 1860'larda yabancı gezginler tarafından kullanılan arkaik bir terim "Malezyalılar" idi.[5]

Coğrafya değiştir

 
Arnavutluk'ta Cem vadisi.

Bölge, Prokletije sıradağlarının (Arnavutça Arnavutça: Bjeshkët e Nemuna "lanetli dağlar"olarak bilinir) ve, Cem nehrinin vadileri ile Scutari Gölü'nün hinterlandını içerir.

Arnavutluk'un kuzeyinde içindeki canlı ve Malësors (Arnavut Dağlı) tarihsel olarak Malësia e Madhe (büyük dağlık) dört (beş büyük kabileleri içeriyordu Hoti, Kelmendi, İşkrel, Kastrati) bir sahip Katolik çoğunluk ve Gruda aşireti ile birlikte Müslüman azınlığın olduğu iki dine mensup kişiler arasında bölünmüştü.[6] Malesia e Madhe'de yedi küçük kabile daha vardı.[6] Savaş ve birliklerin seferber edilmesi sırasında, Hoti'nin bajraktar (reisi), Osmanlı hükûmeti tarafından geç Osmanlı döneminde toplu olarak yaklaşık 6.200 tüfeğe sahip olan Malezya e Madhe kabilelerinin tüm güçlerinin lideri olarak tanındı.[6] 4 bajaraktarlı Shala, Shoshi, Toplana ve Nikaj gibi yedi Katolik kabileye sahip Malësia e Vogël (küçük yaylalar), savaş için seferber edilebilecek 2.500 kişilik bir toplu güce sahip yaklaşık 1.250 hane içeriyordu.[6] Shoshi, bölgede Lekë Dukagjini ile ilişkilendirilen efsanevi bir kayaya sahip olma konusunda bir ayrıcalığa sahipti.[6]

Tarih değiştir

Osmanlı döneminde, kuzey Arnavutluk İşkodra Sancağı'nın bir parçasıyken, Malezya'daki Arnavut kabileleri, Osmanlılarla savaşırken bazen Karadağlı kabilelerin yanında yer aldı. Bir örnek yedi kabileleri 1658, dan Kuki, Vasojevići, Bratonožići, Piperi, Kelmendi, Hoti ve Gruda ile ittifak Venedik Cumhuriyeti Osmanlılara karşı.[7] 1757'de Bushati ailesi sancağı, İşkodra'nın yarı özerk Paşalığına dönüştürdü. Bundan sonra Arnavut kabileleri Bushati'nin yanında yer aldı.

Dosya:Ded gjo luli.gif
Ded Gjo Luli .

Osmanlı İmparatorluğu, Karadağ-Osmanlı Savaşı'nı (1876-78) kaybettikten sonra, Plav ve Gusinje'nin Karadağ'a bırakılması, Osmanlı İmparatorluğu'nu desteklemek için bölgede milliyetçi Prizren Birliği tarafından düzenlenen Arnavut saldırılarına yol açtı.[8] Daha sonra, 20. yüzyılın başlarında, kuzey Arnavut kabileleri Osmanlı İmparatorluğu'na karşı taraf değiştirdiler ve 1910'da Sırp, 1911'de Karadağ'ın yardımı ile ayaklandılar. [9] Sonuncusu, Malezyalı kabile temsilcileri tarafından imzalanan ile başladı. [10]

Malezyalı kabileler Nisan 1911'de Deçiq'te bir zafer kazandılar. 1912 Arnavut isyanı, o yıl sonra Arnavut Bağımsızlık Bildirgesi'ne yol açtı. 26 Mayıs 1913'te Gruda, Hoti, Kelmendi, Kastrati ve İşkrel'in 130 lideri İşkodra'daki Cecil Burney'e topraklarının Karadağ'a dahil edilmesine karşı bir dilekçe gönderdi. [11] Gruda ve Hoti'nin bazı bölgeleri Karadağ egemenliğine girdi.

 
Prek Cali .

İkinci Dünya Savaşı sırasında, kuzey Arnavut kabileleri işbirlikçi ve anti-komünistti. Prek Cali, Kelmendi aşiretini yönetiyordu. Bazı liderler yeni Komünist rejim tarafından zulüm gördü.[12]

Demografi değiştir

Bölgede Katoliklik ve İslam arasında bölünmüş bir Arnavut çoğunluk yaşarken, bazı köylerde küçük bir Sırp-Karadağ topluluğu vardır. Arnavut nüfusu etnografik olarak Ghegs grubuna aittir.

Karadağ'da:

Kültür değiştir

 
Selce köyünün tepelerinde Katolik kilisesi.

Zengin kültürü nedeniyle, yayla bölgesi, antropologlar, sanatçılar, yazarlar ve akademisyenler tarafından Arnavut nüfuslu diğer tüm bölgelerden daha fazla ilgi gördü. Arnavut halkının ulusal destanı olarak kabul edilen Lahuta e Malcís'i (The Highland Lute) üreten Malezya'dır. Yazar ve Fransisken rahip Gjergj Fishta, etnik Arnavut kültürel deneyiminin (örneğin düğünler, cenaze törenleri, tarihi savaşlar, mitoloji, soykütük ve kabile hukuku) tüm yelpazesini kronikleştiren bu destansı şiiri bestelemek için 35 yıl harcadı. Modern okuyucular için muhteşem bir şiir olduğu kadar antropolojik bir belge olarak da ilgi çekicidir.

Arnavutluk'un en seçkin Hristiyan filozofu Anton Harapi, başlangıçta "Cemi Nehri Boyunca Bilge Adamlar" olarak adlandırılan başyapıtı "Ândrra e Pretashit" (Pretash'ın Rüyası) Malcía halkına adadı.

En eski Arnavut kitabı Malësor Katolik rahip Gjon Buzuku tarafından yazılmıştır.[kaynak belirtilmeli]

Etnografya değiştir

1908'de antropolog Edith Durham, Malezya bölgesini ziyaret etti ve bulgularını yaklaşık bir yüzyıl boyunca Arnavut dağlıları hakkında en güvenilir bilgi kaynağı olan etnografik çalışması "Yüksek Arnavutluk"ta katalogladı. Arnavut antropolog Kolë Berisha, diğer kitapların yanı sıra, 1900 ve 1945 yılları arasında yazılan "Malcía e Madhe" başlıklı dört ciltlik etnografiyi yazdı.

Aşiretler değiştir

 
Arnavut bayrakları (bajrak-sancakları) (1918).

Robert Elsie eserlerinde Arnavutluk aşiretlerini bölgelere göre ayırmıştır. Kuzey Arnavut Alpleri'nde Malësia e Madhe'ye ait on kabile vardı. [2][13][14][15]

İlgili klanların (ve dolayısıyla tüm bölgenin) tarihleri, sözlü aktarım yoluyla aktarılan hem tarihi olayların hem de soy kütüklerinin bir karışımıdır.

Din değiştir

  • %84 - Roma Katolik
  • %13 - Müslüman
  • %3 - Doğu Ortodoks

Önemli insanlar değiştir

  • Prek Cali, Kelmendi reisi
  • Ded Gjo Luli (1840-1915), Hoti reisi
  • Sokol Baci (1837-1920), Gruda reisi
  • Baca Kurti (1807-1881), Gruda reisi
  • Tringe Smajli (1880-1917), Gruda üyesi
  • Kelmendili Nora
  • Elseid Hysaj
  • Bekim Balaj
  • Armando Broja
  • Rudi Vata

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Elsie 2010.
  2. ^ a b c d e f g h Elsie 2015.
  3. ^ Treadway 1998, Pearson 2004
  4. ^ Gawrych 2006
  5. ^ The Turks, the Greeks and the Slavons. Travels in the Slavonic Provinces of Turkey-in-Europe (İngilizce). Bell & Daldy. 1867. s. 681. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019. the Malesians. 
  6. ^ a b c d e The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. Londra: IB Tauris. 2006. ss. 31-32. ISBN 9781845112875. 
  7. ^ Mitološki zbornik. Centar za mitološki studije Srbije. 2004. ss. 24, 41-45. 
  8. ^ Memoari vojvode Gavra Vukovića. Obod. 1996. ISBN 978-86-305-0260-6. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  9. ^ Vickers 1999.
  10. ^ Treadway 1983.
  11. ^ Pearson 2004.
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". Shqiptarja. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  13. ^ Recherches albanologiques: Folklore et ethnologie (Fransızca). Pristina: Instituti Albanologijik i Prishtinës. 1982. 
  14. ^ Prek Cali, Kelmendi Dhe Kelmendasit. Camaj-Pipaj. 2005. ISBN 9994334077. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015. 
  15. ^ "History of Albania". Lonely Planet. 28 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2012. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Malisya&oldid=32566218" sayfasından alınmıştır