İşkodra Paşalığı
İşkodra Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku i Shkodrës), Arnavut Buşatlı ailesi tarafından günümüz Arnavutluk'undaki İşkodra şehri yöresini ve günümüz Karadağ'ının büyük bölümünü kapsayan bölgede eski İşkodra Sancağı yerine kurulan,1757-1831 arasında varlığını sürdüren özerk, de facto bağımsız bir paşalıktı.[1] Kara Mahmut Paşa yönetimindeki zirve yıllarında paşalık, Arnavutluk'un çoğunu, Kosova'nın çoğunu, batı Makedonya'yı, güneydoğu Sırbistan'ı ve Karadağ'ın çoğunu kapsıyordu. 1830'a kadar İşkodra Paşalığı, Güney Karadağ dahil yukarıda sayılan toprakların çoğunu yönetiyordu.[2][3]
İşkodra Paşalığı Pashallëku i Shkodrës | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1757-1831 | |||||||||||
 Kara Mahmut Paşa idaresindeki bayrağı | |||||||||||
| Tür | Özerk bölge | ||||||||||
| Başkent | İşkodra | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arnavutça, Osmanlı Türkçesi | ||||||||||
| Resmî din | Sünni İslam Roma Katolikliği Doğu Ortodoksluğu | ||||||||||
| Hükûmet | Paşalık | ||||||||||
| Paşa | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihî dönem | Erken modern dönem | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Arka planı değiştir
Osmanlı'da merkezi otoritenin ve tımar sisteminin çöküşü Osmanlı'nın Arnavut ağırlıklı bölgelerinde anarşiyi doğurdu. 18. yüzyılın sonlarında, iki Arnavut güç odağı belirdi: Buşatlıların yönettiği İşkodra ve Tepedelenli Ali Paşa'nın yönettiği Yanya. Her iki bölge de çıkarları gereği Bâb-ı Âli'yle hem işbirliği yaptı hem de ona karşı çıktı.[4]
Tarihi değiştir
1757'de Buşatlı Mehmed Paşa, iki rakip aileyi ortadan kaldırarak [5] ve İşkodra'nın Tabak esnafının manevi şeyhlerinin başını çekerek kendi kendini İşkodra paşası ilan etti. Arnavutlarca Yaşlı (Plaku) Mehmed olarak da bilinen Buşatlı Mehmed Paşa, 1479'da kurulan İşkodra Sancağı'nı yarı özerk bir İşkodra Paşalığı'na dönüştürdü. Arap ve Berberi korsanların Adriyatik'teki Venedik gemileri üzerinde terör estirdiği hükümranlıklarını sona erdirdiği için İstanbul tarafından methedildi.
Buşatlı Mehmed'in oğlu ve üçüncü halefi Kara Mahmud Paşa, savaşarak yayılma politikası izledi ve Toskerya ve Kosova'ya kadar kuzey Arnavutluk üzerinde hakimiyet sağladı. Tunus Beyi'nin intikamını almak için Karadağ'a iki defa (1785, 1796) ve Venedik'e bir defa saldırıda bulundu. Kontrolsüz davranışları sebebiyle ona boyun eğdirmek amacıyla üzerine gönderilen çok sayıda Osmanlı seferini dağıttı. Kara Mahmut Paşa, Karadağlı aşiretlere boyun eğdirdi ve Venediklileri kendisine haraç ödemeye zorladı. Hem Avusturya'ya hem de Rusya'ya yakınlaştı ve Viyana'dan, Bâb-ı Âli'ye karşı kendileriyle ittifak kurulması karşılığında onu tüm Arnavutluk'un efendisi olarak tanıyacaklarına dair bir söz aldı. Ancak Avusturyalılardan para aldıktan hemen sonra Viyana elçilerinin kellelerini kestirip İstanbul'a gönderterek padişaha bağlılık yemini etti.[6] Bunun karşılığında Osmanlılar, fiili olarak Kara Mahmut'u Venedik'e yönelik saldırılarından dolayı affetti ve onu yeniden İşkodra valisi olarak atadı.
1796'da Karadağlı Piperi ve Bjelopavlići aşiretleri, Krusi Savaşı'nda İşkodralı Müslümanların kendilerine karşı başlattığı bir seferi bozguna uğrattı ve Kara Mahmut Paşa'nın kellesini kesti.[6] Kara Mahmut Paşa'nın kafatası halen Çetine'deki manastırda sergilenmektedir. Onun ölümü, paşalık için özerklikte çöküşe işaret etti.[1] Kara Mahmut'un halefi Buşatlı İbrahim Paşa, 1810'daki ölümüne dek Osmanlı İmparatorluğu'yla işbirliği yaptı. Rumeli Beylerbeyliği'ne atandı ve Belgrad'a çıkarttığı askeri seferlerle Sırplara boyun eğdirdi.[6]
Buşatlı hanedanının iktidarı, 1831'de Reşid Mehmed Paşa komutasındaki bir Osmanlı ordusunun İşkodra'daki Fatih Kalesi'ni kuşatarak padişaha karşı isyan eden son paşa Buşatlı Mustafa'yı teslim olmaya zorlamasıyla sona erdi.[6] Bu yenilgi, aynı şekilde özerklik arayan Boşnaklarla Arnavutlar arasında planlanan ittifakı sona erdirmekle kalmadı,[6] paşalığın da sonunu getirdi.
Ardından değiştir
1867'de İşkodra Sancağı, Üsküp Sancağıyla birleştirilerek İşkodra Vilayeti'ne dönüştürüldü. Vilayet daha sonra üç sancağa bölündü: İşkodra, Prizren ve Debre. 1877'de Prizren Sancağı, Kosova Vilayeti'ne, Dibra Sancağı'ysa Manastır Vilayeti'ne bağlandı. Toprak nakillerinin ardından İşkodra Sancağı iki ayrı sancağa bölündü: İşkodra Sancağı ve Dıraç Sancağı.
Paşalar değiştir
- Buşatlı Mehmed Paşa (1757-1774)
- Buşatlı Mustafa Paşa (1774-1778)
- Kara Mahmud Paşa (1778-1796)
- Buşatlı İbrahim Paşa (1796-1810)
- Mustafa Şerifi [7] (1810-1831)
Ayrıca bakınız değiştir
Literatür değiştir
- Encyclopaedia of Muslim World. New Delhi: Anmol Publications Pvt. Ltd. 2003. ISBN 978-81-261-1419-1.[ölü/kırık bağlantı]978-81-261-1419-1
- The Albanian Pashalik of Shkodra under Bushatlis 1757 – 1831. Kuala Lumpur: IIUM. 2002. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Histoire de l'Albanie et des albanais. N.p.: Editions Armeline. 2002. ISBN 978-2-910878-20-7.978-2-910878-20-7
- Albanian literature: a short history. Londra: I. B. Tauris in association with The Centre for Albanian Studies. 2005. ISBN 978-1-84511-031-4. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.978-1-84511-031-4
- History of the Balkans: Eighteenth and nineteenth centuries. Cambridge: Cambridge University Press. 1999 [1983]. ISBN 978-0-521-27458-6. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.978-0-521-27458-6
- The Albanians: a modern history. New York: I. B. Tauris. 1999. ISBN 978-1-86064-541-9. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.978-1-86064-541-9
- Albania: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for Library of Congress. 1994. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris. 1999. ISBN 9781860645419. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2013.9781860645419
- La question nationale en Europe du Sud-Est: genèse, émergence et développement de l'identité nationale albanaise au Kosovo et en Macédoine. Peter Lang. 2008. ISBN 9783039113200. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2013.9783039113200
- Robert Elsie, Arnavut Tarihinin Biyografik Sözlüğü 27 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. , IB Tauris, Londra-New York: 2012, Arnavut Araştırmaları Merkezi ile birlikte.978-1-78076-431-3ISBN'si 978-1-78076-431-3 .
Kaynakça değiştir
- ^ a b Elsie 2005: 65
- ^ Vickers 1999
- ^ Iseni 2008
- ^ Zickel and Iwaskiw 1994: 19
- ^ Castellan 2002: 37: ayant éliminé deux familles rivales
- ^ a b c d e Olsi Jazexhi 2002: 48
- ^ A Biographical Dictionary of Albanian History (İngilizce). I.B.Tauris. 24 Aralık 2012. ISBN 9781780764313. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
42°04′K 19°30′D / 42.067°K 19.500°D,42°04′K 19°30′D / 42.067°K 19.500°D