Yangtze
Yangtze Nehri (okunuşu: Yangdzı; anlamı: Uzun Irmak), Yangzi Jiang veya Gök Irmak; Asya'nın en uzun, dünyanın Nil ve Amazon'dan sonra üçüncü en uzun nehridir. Uzunluğu 6.370 km olup Çin'in batısından Doğu Çin Denizi'ne akar. Çincede anlamı "uzun nehir"dir. Dünyada sadece bir ülkeyi sulayan en büyük nehirdir. Tibet Platosu'ndan Min adıyla doğar, Yibin'de Jinsha nehriyle birleşerek Yangtze adını alır. Çongçing, Wuhan, Nankin ve Şanghay'dan geçerek Yangtze Deltası'ndan Doğu Çin Denizi'ne dökülür. Nehir, denge profiline ulaşmış olup ulaşım için elverişlidir. Yolcu ve yük taşımacılığı yapılır. Özellikle delta bölgesine çok yakında bulunan ve dünyanın en büyük limanlarından olan Şanghay Limanı nehir üzerinde en yoğun gemi trafiğinin yaşandığı yerdir.
| Yangtze | |
|---|---|
 | |
| Köken | Tibet, Çin |
| Döküldüğü yer | Doğu Çin Denizi |
| Geçtiği ülkeler | Çin |
| Uzunluk | 6.370 km |
| Kaynaktaki irtifa | 5042 m |
| Su miktarı | 31.900 m³/sn |
| Havzası | 1.800.000 km² |
Coğrafya değiştir
Nehir, Tibet Platosu'nun doğu kesimindeki birkaç koldan kaynaklanır. Geleneksel olarak Çin hükûmeti, kaynağın Tanggula Dağları'ndaki Geladandong dağı'nın batısında uzanan buzulun tabanındaki Tuotuo kolu olduğunu kabul etmiştir.
Bu kaynak 33°25′44″K 91°10′57″D / 33.42889°K 91.18250°D konumundadır ve Yangtze'nin en uzak kaynağı olmasa da deniz seviyesinden 5.342 m (17.526 ft) yükseklikteki en yüksek kaynağıdır. Hidrolojik olarak denizden en uzak nehir mesafeli Yangtze'nin gerçek kaynağı, Geladandong'un yaklaşık 325 km (202 mi) güneydoğusundaki Dam Qu kolunun başındaki Jari tepesindedir.[1] Bu kaynak yalnızca 20. yüzyılın sonlarında keşfedildi ve Qinghai, Yushu Eyaleti, Zadoi İlçesi'deki Chadan kasabasının hemen güneydoğusunda 32°36′14″K 94°30′44″D / 32.60389°K 94.51222°D’da ve deniz seviyesinin 5.170 m (16.960 ft) üzerindeki sulak alanlardadır.[2] Yangtze'nin tarihsel manevi Geladandong kaynağı, Jari tepesi kaynağının keşfinden bu yana hala Yangtze'nin kaynağı olarak anılır.[1]
Bu kollar birleşir ve nehir Yunnan'a ulaşmak için Sichuan (Szechwan) ve Tibet sınırındaki derin bir vadiden güneye doğru dönerek Qinghai (Tsinghai) boyunca doğuya doğru akar. Bu vadi boyunca nehrin yüksekliği 5.000 m (16.000 ft)'dan 1.000 m (3.300 ft) altına düşer.
Yibin'de Sichuan havzasına girer. Sichuan havzasındayken suyunun hacmini artıran birkaç güçlü kolu alır. Daha sonra ünlü Üç Boğaz'ı oluşturmak için Chongqing ve Hubei sınırındaki Wushan dağı ile kesişir. Üç Boğaz'ın doğusundaki Yichang, Yangtze Ovası üzerindeki ilk şehirdir.
Hubei eyaletine girdikten sonra Yangtze, birkaç gölden su alır. Bu göllerin en büyüğü, Hunan ve Hubei eyaletlerinin sınırındaki ve Hunan'daki nehirlerin çoğunun çıkış noktası Dongting Gölü'dür. Wuhan'da en büyük kolu Han Nehri'ni alarak kuzey havzasından Shaanxi'ye kadar sularını getirir.
Jiangxi eyaletinin kuzey ucunda, Çin'in en büyük tatlı su gölü olan Poyang Gölü nehirle birleşir. Nehir daha sonra Anhui ve Jiangsu'dan geçerek sayısız küçük göl ve nehirden daha çok su alır ve sonunda Şanghay'da Doğu Çin Denizi'ne ulaşır.
Çin'in beş ana tatlı su gölünden dördü sularını Yangtze nehrine boşaltır. Geleneksel olarak Yangtze nehrinin memba kısmı Yibin'den Yichang'a, orta kısım Poyang Gölü'nün nehirle birleştiği Yichang'dan Hukou İlçesi'ne ve aşağı kısmı Hukou'dan Şanghay'a kadardır.
Yangtze Nehri'nin kökeni bazı jeologlarca Eosen'de yaklaşık 45 milyon yıl öncesine tarihlenir,[3] ancak bu tarihleme tartışmalıdır.[4][5]
Ayrıca bakınız değiştir
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Yangtze ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b Winchester, Simon (1996). The River at the Center of the World. Henry Holt. ISBN 978-0-8050-3888-0.
- ^ Wong How Man (2005) New and longer Yangtze source discovered. Ekim 28, 2010[Tarih uyuşmuyor], tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Richardson, N.J.; Densmore, A.L.; Seward, D. Wipf M. Yong L. (2010). "Did incision of the Three Gorges begin in the Eocene?" (PDF). Geology. 38 (6): 551-554. Bibcode:2010Geo....38..551R. doi:10.1130/G30527.1. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Temmuz 2019.
- ^ Wang, JT; Li, CA; Yong, Y; Lei, S (2010). "Detrital Zircon Geochronology and Provenance of Core Sediments in Zhoulao Town, Jianghan Plain, China". Journal of Earth Science. 21 (3): 257-271. doi:10.1007/s12583-010-0090-4.
- ^ Jietao, Wang. "Geomorphological Evolution of the Hengshixi Anticline of The Three Gorges Area Through Isobases: A Model of Yangtze River Capture" (PDF). International Journal of Simulation: Systems, Science and Technology. 17 (4): 17.1-7. 30 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2017.