Yakamoz
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Kasım 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yakamoz (Latince: Noctiluca scintillans, Rumca: diakamós), uyarıldığında ışık saçan tek hücreli bir deniz canlısıdır. Denizin ateş böceği olarak da düşünülebilir çünkü iki canlının da biyolojik olarak ışık saçması (biyolüminesans) onları farklı kılar. Normalde tek başlarına gözle görünebilir bir ışık saçamayacak bu canlılar birçoğunun bir araya gelmesi ve görünür bir ışık saçmasına da yakamoz denir. Yakamozun gözlemlenebilmesi için diğer ışık kaynaklarının (güneş, ay ve şehir ışıkları) yakamoz ışıklarını engellememesi gerekir. Yakamoz oluştuğunda denizde uzun floresan lambalar yanıyormuş gibi gözükür.
| Yakamoz (Noctiluca scintillans) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Noctiluca scintillans
|
Noctiluca scintillans balona benzer bir görünüme sahip bir ökaryottur. Tüm dünyada özellikle kıyı sularında çok yaygındır. Diğer ateş rengi alglerinki gibi sert bir zırha sahip değildir. İki kamçısından uzun ve yapışkan olanı ile deniz yüzeyine yakın seviyede avlanır. Rastgele hareketleri sonucu kamçısına yapışan diğer mikroskobik deniz canlılarıyla beslenir. Çapları 1–2 mm kadardır. İnce teller veya naylonlardan sık bir şekilde dokunan elek veya bir tül ile sudan ayrılıp büyük bir mercek ile incelenebilirler. Genelde eşeysiz olarak bölünme yoluyla çoğalan canlının, eşeyli olarak üreyebildiği de gözlenmiştir.
Yakamozu özel kılan ışıma olgusu, luciferin-luciferaz substrat-enzim çiftinin reaksiyonu sonucu oluşur. Bu kimyasallar sitoplazma içinde dağılmış halde bulunan binlerce küresel organelde saklanırlar.
Söz konusu canlıların ışık saçması bir savunma mekanizması olarak düşünülmektedir. Saldırı altında kalan tek hücreli ışık yayarak, daha büyük avcıların kendisine saldıranı fark etmesini sağlar. Bu özellik balıkçılar tarafından da kullanılır. Bazı balıkçı teknelerinde yüksek bir direk ve bu direğin ucunda oturmak için bir yer vardır. Gırgır motorlarının köprülerinin çok katlı ve en üst kattan bile kumanda edilebiliyor olmalarının bir sebebi de budur. Balıkçılardan biri buraya oturarak ay olmayan geceleri balıkların yakamoz yaparak geçtikleri yolları görüp dümenciyi yönlendirirler veya doğrudan kendileri tekneye kumanda ederler. Yine yakamoz ışığı dolayısıyla lüfer avlarken lüks ışığı kullanılır; bu ışık balıkların gelmesi için değil, misinanın değdiği yakamozların çıkardığı ışıktan lüferlerin korkmaması için kullanılır. Lüks ışığı yakamoz ışığını bastırdığından lüferin misinayı fark etmesini engeller.
KaynakçaDüzenle
- Yakamozun sudaki bakterilerden kaynaklandığını duydum. Bu doğru mu? – TÜBİTAK Bilim ve Teknik (arşivlenmiş)
- Eckert R, Reynolds GT (Mayıs 1967), The subcellular origin of bioluminescence in Noctiluca miliaris 3 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://micro.magnet.fsu.edu/featuredmicroscopist/vanegmond/noctilucadarkfieldsmall.html 7 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.