Thermidor Gericiliği

Fransız Devrimi tarihyazımında Thermidor Gericiliği (Fransızca: Réaction thermidorienne veya Convention thermidorienne, "Thermidor Konvansiyonu"), 27 Temmuz 1794'te Maximilien Robespierre'in devrilmesi ile 2 Kasım 1795'te Fransız Yönetiminin göreve başlaması arasındaki dönem için kullanılan ortak terimdir.

"Thermidor Gericiliği" adını darbenin gerçekleştiği aydan almıştır ve Ulusal Konvansiyon'un Fransa'yı yönettiği son dönemdir. Bu döneme Terör Döneminin sona ermesi, yürütme yetkilerinin Kamu Güvenliği Komitesinden alınması ve Montagnard Konvansiyonunun radikal Jakoben politikalarından daha ılımlı pozisyonlara geçilmesi damgasını vurmuştur. Hayal kırıklığına uğrayan konvansiyon üyeleri tarafından, çoğunluğun onayını alacak daha istikrarlı bir siyasi düzeni tercih edildi, dinsizleştirme ve sert savaş önlemleri büyük ölçüde terk edildi. Thermidor dönemi Jakoben Kulübü'nün dağıtılmasına, sans-culottes'un dağıtılmasına ve Montagnard ideolojisinden vazgeçilmesine sahne oldu.

Kökeni ve tanımı

Thermidorian ismi, Fransız cumhuriyetçi takvimine göre Maximilien Robespierre ve diğer radikal devrimcilerin Ulusal Konvansiyon'da ortak saldırıya uğradığı tarih olan 9 Thermidor Yılı II (27 Temmuz 1794) ile ortaya çıkmıştır.^[2] Thermidor Gericiliği, Ulusal Konvansiyon'un yerini Direktuvarın almasına kadar geçen süreyi ifade eder; bu dönem bazen Thermidor Konvansiyonu dönemi olarak da adlandırılır.^[3] Thermidor'un önde gelen isimleri arasında Paul Barras, Jean-Lambert Tallien ve Joseph Fouché sayılabilir.

Arka plan

Jandarma Charles-André Merda, Maximilien Robespierre'e ateş ediyor

Kamu Güvenliği Komitesi'ne hakim olan Robespierre'e karşı isimler 9 Thermidor (27 Temmuz) 1794'te bir araya geldi. Ulusal Konvansiyon'un bir üyesi ve eski başkanı olan Jean-Lambert Tallien, Saint-Just'u suçladı ve ardından Robespierre'in tiranlığını kınadı. Saldırı Jacques Nicolas Billaud-Varenne tarafından üstlenildi. Saldırı anında "Kahrolsun tiran! Tutuklayın onu!"^[4] çığlıkları yükseldi. Robespierre bunun üzerine sağcı milletvekillerine sığındı ama başarısız oldu. Robespierre ve yandaşlarının tutuklanması için emir verildi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Robespierre'e sadık olan Paris Komünü birlikleri, onu ve diğer mahkûmları kurtarmak için geldi. Konvansiyon, Paul Barras komutasındaki kendi birliklerine karşı koyma emri vererek cevap verdi. Robespierreciler Hôtel de Ville'de barikat kurdular.^[5] Konvansiyon onları kanun kaçağı ilan etti, yani 24 saat içinde yargılanmadan idam edilebileceklerdi. Hôtel de Ville'deki Komün güçleri firar etti. Barras komutasındaki Konvansiyon birlikleri 28 Temmuz günü gece saat 2 civarında Hôtel'e yaklaştı.^[5] Muhtemelen kendi açtığı ateş sonucu çenesi kırılan Robespierre, destekçilerinin çoğuyla birlikte yakalandı.

Robespierre'in 28 Temmuz 1794'te idam edilmesi Terör Döneminin sonu oldu

Robespierre, aralarında Paris Ulusal Muhafızları eski komutanı François Hanriot, Paris Belediye Başkanı Jean-Baptiste Fleuriot-Lescot, Georges Couthon, Louis Antoine de Saint-Just ve Devrim Mahkemesi eski başkanı René-François Dumas'nın da bulunduğu yirmi bir yakın arkadaşıyla birlikte idam edildi.^[6]

Gericilik kavramıyla ilişkisi

9 Thermidor olayları devrimci süreçte bir dönüm noktası oldu. Bunu takip eden Thermidor rejimi, Robespierre ve müttefiklerinin yanı sıra Paris Komünü'nün yetmiş üyesiyle birlikte idam edilmesinin ardından pek çok isyanla karşı karşıya kalarak sevilmeyen bir rejim olduğunu kanıtladı; bu, Paris'te şimdiye kadar gerçekleşen en büyük toplu idamdı.^[7] Bu durum Fransa'da çok kırılgan bir duruma yol açtı.^[7]

Robespierre'e yönelik düşmanlık onun idam edilmesiyle ortadan kalkmadı. Bunun yerine halk, Robespierre ile herhangi bir şekilde ilişkisi olanları, yani Jakoben Kulübü'nün birçok üyesini, destekçilerini ve geçmişte devrimci olduklarından şüphelenilen kişileri suçlamaya karar verdi. Bu gruplara yönelik katliam "Beyaz Terör" olarak bilinir ve kısmen yeni hükûmet tarafından organize edilen Muscadin grubu tarafından gerçekleştirilir.^[7]

Hedef alınan bu grupların üyeleri genellikle hapishane katliamlarının kurbanı oldular ya da Terör Dönemi sırasında karşı devrimcilere sağlanan koşullara genel olarak benzer koşullarda, adil yargılama olmaksızın yargılandılar. Aynı zamanda ekonomi politikaları da yüksek enflasyonun önünü açtı. Nihayetinde iktidar, Kasım 1795'te (Fransız Devrim takviminin III. yılında) beş kişilik bir yürütme organına devredildi.^[8]^{[sayfa belirt]}

Thermidor rejimi, Robespierre ve Saint-Just'a karşı komplo kuran Montagnardların geri kalanını bile iktidardan dışladı. 1795'teki "Beyaz Terör", neredeyse tamamı siyasi solda yer alan çok sayıda kişinin hapse atılması ve birkaç yüz kişinin idam edilmesiyle sonuçlandı. Bu sayılar önemli olmakla birlikte, 40.000'den fazla kişinin ölümüne neden olan bir önceki Terör Rejimi ile ilişkili olanlardan oldukça küçüktü. Birçok infaz yargılama olmaksızın gerçekleşti.^[9]^{[sayfa belirt]}

29 Temmuz'da Thermidor'un galipleri Paris Komünü'nün yetmiş üyesini idama mahkûm etti; ardından Komün konvansiyona tabi oldu.^[7]

Fransız siyasetinin yeniden düzenlenmesinin bir parçası olarak, terör uygulayıcıları sicillerini savunmaya çağrıldı; Tallien, Barras, Fouché ve Fréron gibi bazıları liderliğe yeniden katıldı. Billaud-Varenne, Collot d'Herbois, Barère ve Vadier gibi diğerleri Güney Amerika'da sürgün cezasına çarptırıldı, ancak son ikisi tutuklanmaktan kurtulmayı başardı. Birçok Jakoben kulübü kapatıldı. İbadet özgürlüğü önce Vendée'ye, daha sonra da tüm Fransa'ya genişletildi. 24 Aralık 1794'te Maksimum (fiyatlar ve ücretler üzerindeki kontroller) kaldırıldı. Hükûmet daha fazla karar çıkararak bu enflasyonist hareketi şiddetlendirdi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nisan ve Mayıs 1795'te radikalleri destekleyen protestolar ve ayaklanmalar patlak verdi ve 20 Mayıs'ta ayaklanmacı bir grubun kongreyi işgal etmesiyle sonuçlandı. Kongre 22 Mayıs'ta Pichegru komutasındaki birliklerin Faubourg St-Antoine'ı kuşatması ve silahlı isyancıları teslim olmaya zorlamasıyla karşılık verdi. Mayıs ve Haziran 1795'te, Jakobenlerin kurban olduğu ve yargıçların "Ilımlılar" olduğu bir "Beyaz Terör" dönemi hüküm sürdü.^[10] Fransa genelinde Eylül Katliamları tekrarlandı; ancak bu kez kurbanlar Terör'ün hapisteki görevlileriydi. Paris'te Kralcı duygulara açıkça müsamaha gösteriliyordu.

Bu dönemde Fransız orduları Hollanda'yı istila ederek Batavya Cumhuriyetini kurdu, Ren'in bir bölümünü işgal etti ve İspanya, Prusya ve bazı Alman Devletlerini teslim olmak zorunda bırakarak konvansiyonun prestijini arttırdı. III. Yıl Anayasası olarak adlandırılan yeni bir anayasa 22 Ağustos 1795'te hazırlandı ve 1793 anayasasının bazı demokratik unsurlarını hafifleterek, memurların seçimi için bir seçim kurulu, iki meclisli bir yasama organı ve mevcut iktidar sahiplerini korumak için tasarlanmış diğer hükümler oluşturdu. 5 Ekim'de (13 Vendémiaire) Kraliyet yanlılarının başını çektiği bir isyan kongreye meydan okudu. İsyani General Napolyon Bonapart liderliğindeki birlikler tarafından bastırıldı. 25 Ekim'de Konvansiyon kendini feshettiğini ilan etti ve 2 Kasım 1795'te yerini Direktuvara bıraktı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Terimin diğer kullanımları

Devrimci hareketlerin tarihçileri için Thermidor terimi, bazı devrimlerde iktidarın asıl devrimci liderliğin elinden kaydığı ve radikal bir rejimin yerini daha muhafazakar bir rejime bıraktığı, bazen de siyasi sarkacın devrim öncesi duruma benzer bir noktaya doğru geri dönebildiği aşamayı ifade etmektedir.^[11]

Rus Devrimi hakkında

İhanete Uğrayan Devrim adlı kitabında Leon Troçki, Joseph Stalin'in iktidara gelmesinin ardından kapitalizm restore edilmediği için bu dönemin Sovyet Thermidor'u olduğunu, tıpkı Fransa'daki Thermidor'un monarşiyi restore etmediği, ancak devrimci kazanımları tersine çevirdiği gibi SSCB rejimi içinde de karşıdevrimci bir gerileme olduğunu iddia eder;^[12]

Bazı Marksist-Leninistler Nikita Kruşçev'in Rusya'da iktidara gelmesinin ve uyguladığı ekonomi politikalarının Sovyetler Birliği içinde bir tür Thermidor olduğunu savunmaktadır.^[13] Bir CIA belgesinde Kruşçev'in Stalin'i eleştirmesinin Rus Devrimi'nin "Thermidor "unu işaret etmiş olabileceği düşünülmüştür.^[14]

Kaynakça

^ After Robespierre THE THERMIDORIAN REACTION By ALBERT MATHIEZ, p. 23 Translated from the French by Catherine Alison Phillips
^ Abbott, John Stevens Cabot (1887). The French Revolution of 1789 As Viewed in the Light of Republican Institutions. II. New York: Harper & Brothers. s. 379. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ Thermidor Gericiliği döneminin Robespierre'in ölümünü takip eden 15 aylık dönem olarak tanımlanması için bkz: Mason, Laura (2012). "The Thermidorian Reaction". McPhee, Peter (Ed.). A Companion to the French Revolution. Oxford: Wiley-Blackwell. s. 311. doi:10.1002/9781118316399.ch19. ISBN 9781118316399. ; Andress, David, (Ed.) (2015). The Oxford Handbook of the French Revolution. Oxford University Press. ss. 522-523. ; Mona Ozouf, François Furet (ed.), A Critical Dictionary of the French Revolution. Harvard University Press (1989). p. 400.
^ de Maillane, Durand; Lanjuinais, Jean-Denis (1825). Histoire de la Convention Nationale (Fransızca). Paris: Baudouin Freres. s. 200.
^ ^a ^b Merriman, John (2004). "Thermidor". A history of modern Europe: from the Renaissance to the present. 2nd. W.W. Norton & Company. s. 507. ISBN 0-393-92495-5.
^ Beauchesne, Alcide; Dupanloup, Félix (1868). Louis XVII, sa vie, son agonie, sa mort: captivité de la famille royale au Temple. H. Plon. ss. 218-9.
^ ^a ^b ^c ^d Durant & Durant 1975, s. 83.
^ Sutherland 2003, ch. 8.
^ Brown 2010.
^ Durant & Durant 1975, s. 84.
^ "Definition of THERMIDOR". www.merriam-webster.com. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
^ Trotsky, Leon (2004) [1937]. "The Soviet Thermidor: Why Stalin Triumphed". The Revolution Betrayed. Dover. Eastman, Max tarafından çevrildi. Doubleday, Doran & Co. ss. 66-87. Kitleler nezdinde ve devrim olaylarında ikincil bir figür olan Stalin, kendisini Thermidorcu bürokrasinin tartışılmaz lideri olarak, onun ortasında ilk kez ortaya koydu.
^ Buttafava, Ubaldo (1997). Khrushchev's Thermidor - A contribution to the critical analysis concerning the USSR's return to capitalism (PDF). 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
^ Anonymous CIA agent. "Latest developments of the "anti-Stalin" trend in international Communism, interpretation and possible exploitation" (PDF). CIA. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

Alıntı yapılan çalışmalar

Brown, Howard G. (2010). "Robespierre's Tail: The Possibilities of Justice after the Terror". Canadian Journal of History. 45 (3): 503-536. doi:10.3138/cjh.45.3.503.
Durant, Will; Durant, Ariel (1975). The Age of Napoleon. New York: Simon & Schuster.
Sutherland, D.M.G. (2003). The French Revolution and Empire: The Quest for a Civic Order.

Daha fazlası için

Baczko, Bronislaw (1989), Comment sortir de la Terreur (Fransızca), Gallimard
Barthou, Louis (1926), Le neuf Thermidor (Fransızca), Hachette
Héricault, C. d' (1876) (Fransızca), La Révolution de Thermidor, Didier
Linton, Marisa (August 2006). "Robespierre and the Terror". History Today. 56 (8): 23-29. 13 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Mathiez, Albert (1965) [1931]. After Robespierre: The Thermidorian Reaction (PDF). Phillips, Catherine Alison tarafından çevrildi. Grosset & Dunlap. Translation of Mathiez, Albert (1929). La Reaction Thermidorienne (Fransızca).
Madelin, Louis (2002), Fouché, de la Révolution à l'Empire, Reedition (Fransızca), 1, Nouveau Monde Editions
Koekkoek, René (2020). The Citizenship Experiment Contesting the Limits of Civic Equality and Participation in the Age of Revolutions (PDF). Studies in the History of Political Thought. 15. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-22570-1. ISSN 1873-6548.
Neely, Sylvia (2008), A Concise History of the French Revolution
Palmer, Robert Roswell (1941). Twelve Who Ruled: The Year of Terror in the French Revolution. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05119-2. A study of the Committee of Public Safety.
Saurel, Louis (1962), Le Jour où finit la Terreur (Fransızca), Robert Laffont
Schama, Simon (1989). Citizens: A Chronicle of the French Revolution. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-394-55948-3.

[1] After Robespierre THE THERMIDORIAN REACTION By ALBERT MATHIEZ, p. 23 Translated from the French by Catherine Alison Phillips

[2] Abbott, John Stevens Cabot (1887). The French Revolution of 1789 As Viewed in the Light of Republican Institutions. II. New York: Harper & Brothers. s. 379. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[3] Thermidor Gericiliği döneminin Robespierre'in ölümünü takip eden 15 aylık dönem olarak tanımlanması için bkz: Mason, Laura (2012). "The Thermidorian Reaction". McPhee, Peter (Ed.). A Companion to the French Revolution. Oxford: Wiley-Blackwell. s. 311. doi:10.1002/9781118316399.ch19. ISBN 9781118316399. ; Andress, David, (Ed.) (2015). The Oxford Handbook of the French Revolution. Oxford University Press. ss. 522-523. ; Mona Ozouf, François Furet (ed.), A Critical Dictionary of the French Revolution. Harvard University Press (1989). p. 400.

[4] Maillane, Durand; Lanjuinais, Jean-Denis (1825). Histoire de la Convention Nationale (Fransızca). Paris: Baudouin Freres. s. 200.

[Merriman,_John_2004_p_5072-5] Merriman, John (2004). "Thermidor". A history of modern Europe: from the Renaissance to the present. 2nd. W.W. Norton & Company. s. 507. ISBN 0-393-92495-5.

[6] Beauchesne, Alcide; Dupanloup, Félix (1868). Louis XVII, sa vie, son agonie, sa mort: captivité de la famille royale au Temple. H. Plon. ss. 218-9.

[FOOTNOTEDurantDurant197583-7] Durant & Durant 1975, s. 83.

[FOOTNOTESutherland2003ch._8-8] Sutherland 2003, ch. 8.

[FOOTNOTEBrown2010-9] Brown 2010.

[FOOTNOTEDurantDurant197584-10] Durant & Durant 1975, s. 84.

[11] "Definition of THERMIDOR". www.merriam-webster.com. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.

[Trotsky372-12] Trotsky, Leon (2004) [1937]. "The Soviet Thermidor: Why Stalin Triumphed". The Revolution Betrayed. Dover. Eastman, Max tarafından çevrildi. Doubleday, Doran & Co. ss. 66-87. Kitleler nezdinde ve devrim olaylarında ikincil bir figür olan Stalin, kendisini Thermidorcu bürokrasinin tartışılmaz lideri olarak, onun ortasında ilk kez ortaya koydu.

[13] Buttafava, Ubaldo (1997). Khrushchev's Thermidor - A contribution to the critical analysis concerning the USSR's return to capitalism (PDF). 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[14] Anonymous CIA agent. "Latest developments of the "anti-Stalin" trend in international Communism, interpretation and possible exploitation" (PDF). CIA. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]