Sirvart Kalpakyan Karamanuk
Sirvart Kalpakyan Karamanuk (Ermenice: Սիրվարդ Գալբագեան Գարամանուկ, 1 Aralık 1912, Kostantiniyye – 20 Ekim 2008, İstanbul), Türkiye Ermenisi besteci, piyanist ve akademisyen.
| Sirvart Kalpakyan Karamanuk | |
|---|---|
 | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum | Sirvart Karamanuk 1 Aralık 1912 Üsküdar, Kostantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Ekim 2008 (95 yaşında) Zeytinburnu, İstanbul, Türkiye |
| Tarzlar | Klasik müzik |
| Meslekler | Piyanist, besteci |
| Çalgılar | Piyano |
| Etkin yıllar | 1918–2000 |
| Eş | Kevork Karamanukyan |
İlk yılları ve eğitimi
değiştirSirvart Kalpakyan Karamanuk, 1 Aralık 1912 tarihinde anne ve baba tarafı aslen Kayserili olan bir ailenin beş çocuğundan en küçüğü olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantiniyye'nin Üsküdar semtinde doğdu.[1] Henüz beş yaşında ablası Armine ile birlikte piyano dersleri almaya başladı. İlk öğrenimini Bakırköy'deki Dadyan Ermeni Okulunda, orta okulu ise Esayan Ermeni Okulunda tamamladı. Daha sonra Budapeşte ve Viyana’daki ağabeylerinin yanında tüm klasik müzik etkinliklerini, en usta müzisyenlerden dinleme fırsatı buldu.[2] Şimdiki adı İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı olan İstanbul Belediye Konservatuarından 1939 yılında mezun oldu.[3] Konservatuvarda; piyano, müzik teorisi, müzik tarihi gibi dersler aldı ve Stepan Papelyan, Liko Amar, Cemal Reşit Rey, Ahmet Adnan Saygun ve Ferdi Ştatzer'in de bulunduğu bir çok müzisyenle çalışma fırsatı buldu. Hocalarının tavsiyesi üzerine özel kompozisyon dersleri de aldı ve kısa süreliğine Lazare Lévy ve Fransız besteci Jean Roger-Ducasse ile çalıştı.[1]
Kariyeri
değiştirSirvant Karamanuk ilk bestesini 1940'da piyano için yazdı. Beste yazımı konusunda kendisini geliştiren sanatçı, bir çok şarkı, koral çalışmalar, koro ve orkestra için büyük boyutlu eserler besteledi. Bu eserler arasında ilk akla gelenler Ahtamar isimli senfonik şiir ile Ermeni şair Bedros Turyan'ın şiirlerinden bestelediği şarkılardır. Karamanuk tüm bu çalışmalarının yanında çocuklar için bir operet, çeşitli çocuk şarkıları ve yaylı çalgılar için çeşitli eserler besteledi. Ayrıca litürjik ilahilerin bazılarının aranjmanını yaptı. Karamanuk'un besteleri ve eserleri birçok ülkede seslendirildi ve seçkin solist ve topluluklar tarafından kaydedildi. 1999 yılında Ermenistan'ın başkenti Erivan'aki Aram Haçaturyan Evi-Müzesi ve Aram Haçaturyan Konser Salonunda tamamen onun bestelerine ayrılmış konserler düzenlendi. 2004 yılında, Karamanuk'un kendi adını taşıyan senfonik şiirine dayanan Ahtamar adlı bir film, Erivan Moskova Sineması'nda gösterime girdi. Sirvant Karamanuk'un bestelerinin partisyonları Charents Edebiyat ve Sanat Müzesi, Amerika Ermeni Hayırseverler Genel Birliği ve Türkiye Ermeni Öğretmenler Derneği tarafından yayımlandı.[1]
Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ülkeleri, Sovyetler Birliği ve Ermenistan’da sayısız konserler verdi, 200'ün üzerinde bestesi plak ve CD’lerde yayınlandı.[4] Bu konserler vasıtasıyla "Akh Tamar" adlı bestesini tüm dünyaya tanıtma şansını yakaladı.[2] Tüm Ermeniler Katolikosu I. Vazgen ve Kilikya Katalikosu I. Aram tarafından berat ile ödüllendirilen Karamanuk, ayrıca Türkiye Ermenileri Patriği II. Mesrob Mutafyan tarafından liyakat nişanı tevcih edildi.[5]
Özel hayatı ve ölümü
değiştirSirvart Karamanuk, M.S. 908–1021 yılları arasında Van çevresinde hüküm süren Ermeni Vaspurakan Krallığı'na hükmeden ve Akdamar Adasındaki Surp Haç Kilisesini yaptıran Kral Gagik Ardzruni'nin 36. kuşaktan torunudur.[1] İş insanı Kevork Karamanukyan ile evlenen Sirvant Karamanuk'un hiç çocuğu olmadı. Piyanist ve plak yapımcısı Şahan Arzruni'nin teyzesidir.[2] Yurtdışından aldığı tüm tekliflere karşın son yıllarını yaz aylarında Kınalıada'da geçirmeyi tercih etti. Felç geçiren Karamanuk, bir süre tedavi gördüğü Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi'nde 20 Ekim 2008 tarihinde 95 yaşında hayatını kaybetti. 25 Ekim'de Beyoğlu Üç Horan Ermeni Kilisesi'nde düzenlenen cenaze töreninin ardından Şişli Ermeni Mezarlığı'na defnedildi.[1]
2007 yılında Ermeni müzikolog Araksi Saryan-Harutunyan tarafından kaleme alınan "Müzik İçin Seçilmiş Bir Hayat, Sirvart Karamanuk'un Yaşamı ve Eserleri" adlı Ermenice-İngilizce biyografi kitabı yayımlandı.[6] 2015'te Artür Bağdasaryan'ın yazdığı ve Türkiye Ermenileri Patrikliği tarafından yayımlanan "Megheti (Melodi): Sözleri ve notalarıyla Ermenice şarkılar" adlı kitap, Ermeni alfabesinin bulunuşunun 1600. yılına ve Sirvart Karamanuk'un doğumunun 100. yılına adandı.[7]
Besteleri
değiştirVokal-orkestra
değiştir- Ախթամար • Akhtamar • (Akhtamar), 1969
- Գարնան առաւօտ • Karnan aravod • (Bir bahar sabahı), 1969
- Երգ Պետրոս Դուրեանի • Yerk Bedros Turyani • (Bedros Turyan'ın şarkısı), 1972
Vocal (solo)
değiştir- Տէ՛ր, ես քեզմէ ուզեցի • Der, yes kezme uzetsi • (I beseeched you, O Lord), 1946
- Եարճան • Yar, jan • (Beloved), 1946
- Նէ • Ne
- Ի՞նչ կ՚ըսեն • Inch gısen?
- Սիրերգ • Sirerk
- Այնքան շատ • Aynkan shad
- Սիրտ ունենք, սէր չունենք •Sird unenk, ser chunenk
- Հոգիս • Hokis
- Երեք կոչերը • Yerek gocherı
- Ինչ անեմ որ հաւատաս • Inch anem vor havadas
- Նամակ • Namag
- Օրօրոցի մօտ • Ororotsi mod
- Սիրտը • Sirdı
- Ես որ մեռնեմ • Yes vor mernem
- Անանուն • Ananun
- Սիրերգ • Sirerk
- Սէր • Ser
- Մի՛ մերձենար յիս • Mi mertsenar his
- Կոյսը • Guysı
- Ողջակէզ • Voghchagez
- Սաղմոս • Saghmos
- Օրօր • Oror
- Երջանկութիւն • Yerchangutyun
- Սպասում • Sbasum
- Սէր անայլայլ • Ser anaylayl
- Բանաստեղծութիւն • Panasdeghdzutyun
- Ներբող Դուրեանի • Nerpogh Turyani
- Երկնէր երկին և երկիր • Yergner yergin yev yergir
- Եկէսցէ • Yegestse
- Ես որ մեռնեմ • Yes vor mernem
- Վերջալոյսին դէմ • Verchaluysin tem
- Աշնանային • Ashnanayin
- Եթէ • Yete
- Անտուն գիշերներ • Andun kisherner
- Օտա՜ր, ամայի՜ • Odar, amayi
- Կ՚ուզես լինեմ վշտի ցօղեր • Guzes linem vshdi tsogher
- Փափաք • Papak
- Ես սիրեցի • Yes siretsi
- Մայիսեան վարդեր • Mayisyan varter
- Բարի երկինք (երգաշար) • Pari yergink
- Սիրել վերջին շունչով • Sirel verchin shunchov
- Ինչ աղուոր է • Inch aghvor e
- Գարուն • Karun
- Գարունն եմ ես • Karun n'em es
- Երեսդ վառի • Yerest vari
- Օրէ օր • Ore or
- Իրիկունը վերջին • Irigunı verchin
- Ամէն գիշեր • Amen kisher
- Խօսք առ բանաստեղծութիւն • Kosk ar panasdeghdzutyun
- Մայրամուտ • Mayramud
- Հեգնանք • Heknank
- Սուրբին աղօթքը • Surpin aghotkı
- Անգամ մը միայն • Ankam mı miayn
- Մայր • Mayr
- Սուտ կամ իրաւ • Sud gam irav
- Մի՛ դպիք • Mi tbik
- Վերյիշում • Verhishum
- Կապոյտ ու դալար • Gabuys u talar
- Սպասում • Sbasum
- Խաղը կեանքի • Khaghı gyanki
- Սկսիլ • Sgsil
- Քառասմբակ սէրերով • Karasmpag sererov
- Գայլին մահը • Kaylin mahı
- Հայաստան ասելիս • Hayasdan aselis
- Վոգալիզ • Vokaliz
- Երազներ իմ կորած • Yerazner im goradz
Vocal (düet)
değiştir- Կոյսի հոգի • Guysi hoki (Bakirenin ruhu)
- Հովուերգութիւն • Hovverkutyun
- Խարխափում • Kharkhapum
- Առաւօտ • Aravod (Sabah)
Koro (dinsel)
değiştir- Սուրբ Աստուած • Surp Asdvadz • (Kutsal Tanrı)
- Ճաշու շարական (ԱՁ, ԲՁ, ԳՁ, ԴՁ, ԱԿ, ԲԿ, ԳԿ, ԴԿ) • Jashu sharagan • (Sekiz Synaxis İlahisi), 1968
- Ի Սբ. կոյսն Հռիփսիմէ • I Surp guysn Hripsime • (Kutsal Bakire Rhipsime'ye), 1973
- Պագնեմ զքո լայն ճակատ • Baknem zko layn jagad • (Temiz Alnınızı Öpmeme İzin Verin), 1956
- Գարուն-Պարերգ • Karun/Barerk
- Հունձք կը ժողվեմ • Huntsk gı zhoghvem • (Hasat), 1961
- Անի • Ani • (Ani)
- Դժար տարի • Tzhar dari • (Zor yıl), 1969
- Ճան իմ յա՜ր • Jan im yar
- Սի՛րտս երկինք է • Sirds yergink e • (Kalbim Gökyüzü Kadar Geniş), 1975
- Բինկէօլ • Bingoel • (Bingöl), 1975
- Արեւի պէս սիրուն • Arevi bes sirun (Güneş kadar güzel)
- Ծամերդ հուսել • Dzamert husel
- Ճան իմ եար • Jan im yar
- Արամ Խաչատրեան • Aram Khachadryan
- Մի՛ երկնչիր, հօտ փոքրիկ • Mi yergnchir hod pokrig • (Korkma, Küçük Sürü), 1989
- Սիրոյ աղջիկ • Siro aghchig
- Սուրբ Գեղարդ • Surp Keghart • (Kutsal Geghard), 1993
- Երեսդ վառի • Yerest vari • 1997
- Սուրբ Մեսրոպ • Surp Mesrob • 2003
Koro (seçme parçalar)
değiştir- Էսաեանի քայլերգ • Esayani kaylerk
- Գարակէօզեանի քայլերգ • Karagoezyani kaylerk
- Կոմիտասի քայլերգ • Gomidasi kaylerk
- Է.Ս.Մ. 25-ամեակի քայլերգ • Esayan sanuts miutyan 25-amyagi kaylerk •
- Դպրեվանքի քայլերգ • Tbrevanki kaylerk • 1987
- Ձօն՝ Դպրոցասէրցի մանուկներուն • Tson Tbrotsasertsi manugnerun • 1994
- Վիէննայի քայլերգ • Viennayi kaylerk • 1995
- Զուարթնոցի քայլերգ • Zvartnotsi kaylerk • 1996
- Թարգմանչաց վարժարանի քայլերգ • Tarkmanchats varzharani kaylerk • 2006
- Ձօներգ՝ Հայկ և Անժէլ Արսլանեաններուն • Tsonerk Hayg yev Anzhel Arslanyannerun • 2007
- Ազգային հիւանդանոցի քայլերգ • Azkayin hivantanotsi kaylerk • 2007
- Սուրբ Յակոբ հիւանդանոցի քայլերգ • Surp Hagop hivantanotsi kaylerk • 2008
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e "'Ermeni müziğinin büyükannesi'ne veda". T24. 23 Ekim 2008. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ a b c "Sirvart Karamanuk". adalilar.adalarmuzesi.org. Adalar Müzesi. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ International Who's who in Music and Musicians' Directory (İngilizce). Melrose Press. 1981. s. 461. ISBN 978-0-900332-77-7. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ Onur, Hüdavendigar (1999). Ermeni portreleri. Burak Yayınevi. s. 96. ISBN 9789754515763. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ "Sirvart Karamanuk u kaybettik - Haber Arşivi 2001-2011". www.bolsohays.com. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ "A Life Perceived In Music, The Life And Work Of Sirvart Karamanuk / Müzik İçin Seçilmiş Bir Hayat, Sirvart Karamanuk'un Yaşamı ve Eserleri - ARAKSI SARYAN | Nadir Kitap". NadirKitap. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ Maral Dink (30 Aralık 2015). "Sözleri ve notalarıyla Ermenice şarkılar". Agos. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- ^ "Sirvart Karamanuk: Choral and Orchestral Music [electronic resource]". Stanford Üniversitesi. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.