Sarkis Çerkezyan

Sarkis Çerkezyan (15 Mayıs 1916 - 3 Ağustos 2009), Türkiye Ermenisi komünist, yazar. Sarkis Varbed (Usta), Marangoz Sarkis, Sarkis Çerkezoğlu ya da Çerkezyan olarak da bilinir.^[1]

Ailesi

Tokatlı Arusyak Hanım ile Talas doğumlu Gazaros Çerkesyan'ın oğludur. Annesi Gedikpaşa'da öğretmenlik yaptıktan sonra 1910'da Karaman'daki Ermeni okuluna tayin edilmiş, ordada Gazaros beyle tanışıp 1911'de evlenmiştir.

Çocukluğu ve gençliği

"Türkiye'nin en yaşlı komünisti" olarak bilinen Çerkezyan, 1916’da tehcir sırasında ailenin sürüldüğü Suriye'de Cabul yakınlarında bir deve ahırında doğdu.^[2] Adını 1909 Adana katliamında öldürülen Sarkis Amcasından alır. Arşaluys adında bir ablası, Meline adında kızkardeşi vardır. Savaşın bitiminde ailenin sağ kalanları, Ermenistan’a, Lübnan’a, Amerika’ya ve Türkiye’ye dağıldı. Çerkesyanlar Karaman'a döndü. Sonrasında Ermeni erkekler yeniden sürülünce babası dağa çıktı, hapse girdi, varlıkları satıldı ve Ereğli'ye sürgüne gönderildi, aile de yanına gitti.

1928'de üç kardeş anneleriyle birlikte İstanbul’a akrabalarının yanına giderken babaları Ereğli’de kaldı. İstanbul'da önce teyzesi Aznif Hanımla eşi Parseğ Şahrikyan'ın yanında daha sonra Gedikpaşa'da kiralık bir evde kaldılar. Nişantaşı'ndaki Bezciyan Okulunu bitirdi ve Getronagan Ermeni Lisesinde eğitimine devam etti. Annesi, kapıcılık, hizmetçilik, terzilik yaparak geçimlerini sağlamaya çalıştı. Ablası okuldan çıkartılarak tekstilde işçi oldu. Sarkis de parasızlıktan okulu bırakmak zorunda kaldı ve Ereğli’ye döndüler. Bir süre ressamlığı denedi, ardından Onnik ustanın yanında 1932'de marangozluk yapmaya başladı.^[3]

II. Dünya Savaşı yıllarında 10 Haziran 1941'de askere alındı ve 48 ay askerlik yaptı, Haziran 1942'de askerde iken babasını kaybetti. 1945'te Ereğli'ye döndü ve çeşitli işlerde çalıştı. 1946 sonbaharında marangoz aletlerini satarak İstanbul'a gitti, annesi ve kardeşi de arkasından geldi. Birkaç yıl Arnavutköy'de yaşadıktan sonra Kumkapı'ya taşındı ve ölene kadar orada oturdu.

1953 yılında Ağavni Güvercin ile evlendi. Eşini 2000 yılında kaybetti.

Partili yılları

1965 seçimlerinden önce Türkiye İşçi Partisi'ne girdi. 1973'te Sovyet vatandaşı oldu ancak Ermenistan'a gitmeyerek Türkiye'de kaldı. 6-7 Eylül Olayları'nda hedef alınanlar arasındaydı. Yıllarca Türkiye Komünist Partisi'nin yayın organı Atılım'ın, işletmekte olduğu marangoz atölyesinde gizlice baskısını yaptı.^[4] Çevirmenlik yaptı ve "Dünya Hepimize Yeter" adlı bir kitap yazdı.^[5]

Ölümü

3 Ağustos 2009'da Kumkapı’daki evinde yaşamını yitirdi. 5 Ağustos Çarşamba günü Kumkapı'daki Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi’nde düzenlenen törenin ardından Balıklı Ermeni Mezarlığı’nda toprağa verildi.^[6]

Hakkında

Yaşam Marangozu belgeseli - Deniz Koçak^[7]

Kaynakça

^ Sarkis Çerkezyan^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sarkis Çerkezyan 100 yaşında: 1 Mayıs 2016 – Ercüment Gürçay^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Çerkezyan: Sarkis Ustanın Anılarındaki Gizli Ayrıntılar". 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
^ "Sarkis Çerkezyan'ı kaybettik". 8 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
^ Dünya Hepimize Yeter PDF^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Sarkis Çerkezyan’ı Kaybettik^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ÇERKEZYAN BELGESELİ Yaşam Marangozu^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] Sarkis Çerkezyan^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Sarkis Çerkezyan 100 yaşında: 1 Mayıs 2016 – Ercüment Gürçay^{[ölü/kırık bağlantı]}

[3] "Çerkezyan: Sarkis Ustanın Anılarındaki Gizli Ayrıntılar". 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.

[4] "Sarkis Çerkezyan'ı kaybettik". 8 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.

[5] Dünya Hepimize Yeter PDF^{[ölü/kırık bağlantı]}

[6] Sarkis Çerkezyan’ı Kaybettik^{[ölü/kırık bağlantı]}

[7] ÇERKEZYAN BELGESELİ Yaşam Marangozu^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]