Polonya Yahudilerinin zaman çizelgesi

Polonya Yahudileri'nin zaman çizelgesi aşağıdaki gibidir.

Yahudiler Batı Avrupa'dan (İngiltere, Fransa, Almanya ve İspanya) topluca kovulmalarının ardından Lehistan-Litvanya Birliği'nde mülteciler için ayrılmış topraklara yerleştirildiler. Jagiellon Hanedanlığı döneminde Polonya Avrupa'nın en kalabalık Yahudi nüfusuna ev sahipliği yaptı. 1348-1349'da gerçekleşen Büyük Veba Salgını nedeniyle Yahudilerin suçlandığı Avrupa'da Polonya kraliyeti Yahudilere güvenlik ve dini özgürlük sundu. Veba salgını Polonya'yı diğer Avrupa ülkeleri gibi ağır etkilemedi; Yahudilerin buraya göçü önemli ölçüde insan gücü ve yetenek getirdi. Yahudi nüfusundaki en büyük artış 18. yüzyılda gerçekleşip Yahudi nüfusu toplam nüfusun %7'sini oluşturdu.

  • 1500 - İspanya ve Portekiz'den kovulan Yahudilerin bazıları ve Almanya'dan kovulan Yahudilerin çoğu Polonya'ya taşındı. 16. yüzyılın ortalarında dünyadaki Yahudilerin %80'inden fazlası Polonya'da yaşıyordu,[1] ve bu oran birkaç asır boyunca bozulmadı.
  • 1501 - Kral Alexander Jagiellon Yahudileri Litvanya Büyük Dükalığı'na tekrar kabul etti.
  • 1525 - Kral I. Zygmunt tarafından Yahudiliki terk etmek zorunda bırakılmadan ilk defa bir Yahudi şövalyeliğe atandı.
  • 1534 - Kral I. Zygmunt, Yahudilerin özel kıyafet giyme zorunluluğunu kaldırdı.
  • 1540-1620 - Mizrahiler Osmanlı İmparatorluğu'ndan Polonya'ya göç etti.
  • 1547 - İlk İbranice basın yapan Yahudi basımevi Lublin'de açıldı.
  • 1567 - Polonya'da ilk yeşiva açıldı.
  • 1580-1764 - Lehistan-Litvanya Birliği'ne bağlı Lublin'de Dört Ülke Konseyi (Va'ad Arba' Aratzot) ilk defa toplandı. Yahudi cemaatlerinden gelen 70 delegenin oluşturduğu kurulda vergilendirme ve Yahudi cemaati için önemli olan diğer konular tartışıldı.
  • 1623 - İlk defa bir Yahudi Rejimi (Va'ad) Litvanya Büyük Dükalığı için toplandı.
  • 1632 - Kral IV. Wladislaw antisemit kitap ve basımları yasakladı.
  • 1633 - Poznań'daki Yahudilere şehirdeki Yahudi çeyreğine Hristiyanların girme yasağı hakkı tanındı.
  • 1648 - Yahudi nüfusu 450,000 kişiyle toplam nüfusun %4.5'ini oluşturdu. Bohemya'da 40,000 ve Moravia'da 25,000 Yahudi vardı. Dünyadaki Yahudi nüfusu 750,000'di.
  • 1648-1655 - Ukrayna'lı Kazak Bohdan Khmelnytsky liderliğinde başlatılan ayaklanmayla Yahudilerden ve Polonya'nın szlachta sınıfından yaklaşık 65,000'er kişi öldürüldü. Yahudi nüfusundan 100,000 kişi eksildi. "Tufan" olarak bilinen tarihi olaylarda Polonya nüfusunun %40'ını yitirdi.[2]
  • 1750 - Yahudi nüfusu 750,000 kişiyle toplam ülke nüfusunun %8'ine ulaştı. Dünyada 1,200,000 Yahudi vardı.
  • 1759 - Jacob Frank'in takipçileri Polonya szlachta sınıfına katıldılar.
  • 1772-1795 - Ülke Rusya, Prusya ve Avusturya arasında bölüştürüldü. Yahudilere tanınan eski ayrıcalıklar kaldırıldı.
  • 1831 - Yahudi militan birlikleri Varşova'yı savunmak içun Ruslara karşı savaştı.
  • 1860 - 1864 Yahudiler Polonya millî hareketine katılıp Ocak Ayaklanması'nda aktif rol aldılar.
  • 1862 - Rusya kontrolündeki bölgede Yahudilere eşit haklar tanındı. Yahudilerin girmesi yasak olan şehirlerde bu yasak kaldırıldı.
  • 1880 - Dünyada 7.7 milyon Yahudi vardı, bunların %90'ı Avrupa'da (genelde Doğu Avrupa) yaşamaktaydı. Eskiden Polonya'ya ait olan topraklarda 3.5 milyon Yahudi bulunmaktaydı.
  • 1897 - İlk Rus nüfus sayımına göre 5,2 milyon Yahudi ayrıca Pale'de 4,9 milyon Yahudi vardı. Polonya Krallığı'nda ise toplam nüfusun %14'ünü oluşturan 1,3 milyon Yahudi bulunmaktaydı.
  • 1921 - Riga'da Polonya ile Rusya arasında barış imzalandı. İki ülkedeki vatandaşlara kendi ülkesini seçme hakkı tanındı. Özellikle Rusya'da çalışması yasak olan yüz binlerce Yahudi Polonya'ya taşındı.
  • 1924 - Polonya'da toplam nüfusun %10,5'ini oluşturan 2.989.000 Yahudi vardı. Yahudi gençler liselerde öğrenci nüfusunun %23'ünü, üniversitelerde ise %26'sını oluşturuyordu.
  • 1930 - Dünyadaki 15 milyon Yahudinin çoğu ABD (4.000.000), Polonya (3.500.000 - toplam nüfusun %11'i), Sovyetler Birliği (2.700.000 - toplam nüfusun %2'si), Romanya (1.000.000 - toplam nüfusun %6'sı) ve Filistin'de (175.000 - toplam nüfusun %17'si) yaşıyordu.
  • 1933-1939 - Almanya'dan göç etmeye çalışan Yahudilere ABD ve İngiltere dahil hemen hemen bütün ülkeler kapılarını kapadı. Çoğu Yahudi Polonya'ya geçici mülteci olarak yerleşti.
  • 1939-1945 - Holokost.
  • 1946 - Kielce pogromu.
  • 1948 - Holokost'tan kurtulan on binlerce Yahudi İsrail'e ve ABD'ye göç etti.
  • 1964 - İkinci Vatikan Konsili Yahudi-Hristiyan ilişkileri açısından bir dönüm noktası oluşturdu.
  • 1968 - Polonya'da Komünist rejimin desteklediği anti-Siyonizm kampanyaları başladı. Ülkede geri kalan Yahudiler de göç etmeye zorlandı.
  • 1970'lerin ortalarından bugüne - Yidiş kültürü ve Avrupa Yahudilerinin folklörü olan Klezmer müziği tekrar canlandı.[3][4]
  • 1989'dan günümüze - Başta Varşova, Kraków, Gdańsk ve Wrocław olmak üzere Yahudi cemaatleri tekrar kuruldu.
  • 2006 - Polonya'daki Yahudi nüfusu yaklaşık 25,000'dir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "The Virtual Jewish History Tour - Poland". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 

Ayrıca bakınız

değiştir