Nilüfer Hatun
Nilüfer Hatun, (doğum adı Holifera, Holophira veya Olivera) (ö. 1383 Bursa)[3], Yarhisar Tekfuru'nun kızı, Osmanlı Devleti'nin ikinci padişahı Orhan Gazi'nin eşidir. Rumeli Fatihi Süleyman Paşa ve Osmanlı Devleti'nin üçüncü padişahı I. Murad'ın annesidir. Bursa ve İznik'te büyük izler bırakmıştır. Bursa'nın Nilüfer ilçesinin ve Nilüfer Çayı'nın adı ondan gelmektedir.
| Nilüfer Hatun | |
|---|---|
| نیلوفر خاتون | |
 Nilüfer Hâtun'un mezarı, Bursa'daki Orhan Gazi Türbesi'ndedir. | |
| Doğum | Holofira Yarhisar |
| Ölüm | 1383 Bursa, Osmanlı Devleti |
| Defin | Orhan Gazi Türbesi, Bursa, Türkiye |
| Eş(ler)i | Orhan Gazi |
| Çocuk(lar)ı | Gazi Süleyman Paşa[1][2] I. Murad Şehzade Kasım |
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı (evlilikle) |
| Dini | önceden Hristiyan sonradan Sünni İslam |
Yaşamı
değiştirOsmanlı Devleti'nde yabancı eşlerden ilki aynı zamanda ilk yabancı kökenli sultandır. Rum asıllıdır. Asıl adı Holofira idi. Nilüfer, bu adın Türkçeleşmiş halidir.[4] Orhan Gazi ile evlendirilmeden önce Bilecik Tekfuru'nun oğluyla nişanlıydı. Osmanlıların 1299'da Bilecik'i ele geçirmeleri ve ardından yakınlardaki düğün konvoyuna yapılan baskın sırasında tutsak alındığı ve Osman Gazi tarafından oğlu Orhan Gazi ile evlendirildiği söylenmektedir. Tarihçi Necdet Sakaoğlu'nun aktardığına göre Nilüfer Hatun, cariye durumundaki ilk padişah eşidir. Osmanlı Hanedanı'na anne tarafından Rum kanı (genetiği) taşıyan ilk şehzadeleri de o doğurmuştur. 1360 yılında ölen Gazi Süleyman Paşa ile ondan on yaş daha küçük olan üçüncü Osmanlı padişahı I. Murad'ın annesidir.[5]
Baş hâtunluğu
değiştirFaslı gezgin İbn Battuta'nın İznik'te bizzat kendisi ile görüştüğünü Nilüfer Hatun'un huzuruna kabul edildiğinde onu Beylûn Hatun Olarak seyyahatnamesine kaydetmiştir Orhan Gazi'nin Baş hâtunudur. Nilüfer, "lotus" adındaki kutsal çiçek anlamına gelir. Onun bu adı, İznik'teki imaretinin kitabesinde yazılıdır. İslâmî bir adı olmayan Nilüfer'in sağlığında yaptırdığı tesisler arasında herhangi bir cami bulunmamaktadır.[6] İbn Battuta'nın naklettiğine göre Orhan Gazi ile birlikte Bursa'da oturmayan Beylûn Hâtun, ondan ayrı olarak o yıllarda "Anadolu'nun Kudüs'ü" olarak adlandırılabilecek kadar Hristiyanlarca kutsal kabul edilen İznik'te ikamet etmekteydi.[6] İznik'e giden gezgin İbn Battuta, bomboş olan kentte saray hizmetkârlarından birkaçı ve sultanın hanımı Beylun hatun oturuyor, Beylun hatun kent toplumuna hükümranlık eden erdemli iyi yürekli bir kadın. Kendisi adil ve olgun bir yönetici Emirindeki hizmetkârlar kendisini çok severdi her sözünü yerine getirirlerdi. İznik'te Sultanönülü (Eskişehir) fakih Hacı Alâeddin'e konuk olan İbn Battuta söylediğine göre Orhan Gazi seferlerde iken kentin yönetimini ve askeri yönetimi Beylûn Hatun üstlenmiştir. Askerlerin komutası Beylûn Hatun'dadır. Orhan Gazi'nin eşlerinden dindarlığıyla ünlü olan Beylûn Hâtun olduğunu ve Hacı Alâeddin ile birlikte ziyaretine gittikleri Beylûn Hâtun'un kendilerine izzet ve ikramlarda bulunduğunu, birkaç gün sonra Orhan Bey'in de oraya geldiğini yazmaktadır.[7]
Hayır işleri ve tarihe bıraktıkları
değiştir
Nilüfer Hatun İznik Ve Bursa'yı, Camiler imaretler, medreselerle donattı. Bursa'da kaplıca kapısı yanında bir tekke, Bursa kalesinde bir cami.Darülharp Mahallesi'nde bir mescit, kendi adını taşıyan Nilüfer çayı .Bursa Mudanya yolu üzerinde bir Irmağa köprü yaptırdı. Köprü kendi adıyla anılır [8] İznik'te, oğlu I. Murad tarafından kendisinin adına bir imarethane inşa edilmiştir. Ayrıca yaptığı hayır işleriyle. Bursalıların gönlüne taht kurmuştur. Adı yüzyıllar sonra Bursa'nın bir ilçesine verilmiştir. Kabri Bursa'daki Orhan Gazi Türbesi'ndedir. Ayrıca adı, Orhan Gazi'nin kendi türbesi olan Bursa'daki (Gümüşlü) Tophane'de bulunmaktadır.
Popüler kültürdeki yeri
değiştir- 1988'de TRT 1 de yayımlanan Kuruluş "Osmancık" dizisinde Sema Yunak tarafından canlandırılmıştır.
- Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü? adlı Türk Filminde Ayşe Tolga tarafından canlandırılmıştır.
- Günümüzde Atv'de yayınlanan Kuruluş Osman dizisinde Ecem Sena Bayır tarafından canlandırılmaktadır.
Kaynakça
değiştir- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 38. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016..
- ^ Pay, Salih, Rumeli Fatihi Osmanlı Şehzadesi: Gazi Süleyman Paşa,Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 1, s. 279-297. 2012-08-28. URL:http://home.uludag.edu.tr/users/ucmaz/PDF/ilh/2009-18(1)/M13.pdf 3 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Accessed: 2012-08-28. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/6AG1FzObu[ölü/kırık bağlantı])
- ^ [Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Türkiye: Oğlak Yayıncılık, 2008. Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, oğlak yayıncılık 2018]
|url=değerini kontrol edin (yardım). Oğlak Yayıncılık. - ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ss. 35 - 37. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016..
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 36. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016..
- ^ a b Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 39. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016..
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 40. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016..
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. ss. 35 - 40. ISBN 978-9-753-29623-6. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2016. (Orhan Bey'in harem-sarayında Rûm hâtunlar).
Bibliyografya
değiştir- Bahadıroğlu, Yavuz, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları, 15. baskı, 2009, ISBN 978-975-269-299-2.
- Peirce, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, Oxford University Press, 1993, ISBN 0-19-508677-5.
| Önce gelen: Yeni Unvan |
Valide Hatûn 1362 – 1388 |
Sonra gelen: Devlet Hatûn |