Millî Küme (daha sonra kullanılan adlarıyla Maarif Mükâfâtı ve Millî Eğitim Kupası), Türkiye Futbol Federasyonu tarafından düzenlenen, İstanbul, Ankara ile İzmir liglerinden katılan takımların mücadele ettiği ulusal futbol ligidir.[1][2] 1937-1950 yılları arasında 11 kez, deplasmanlı lig formatında düzenlenmiştir.[3] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.[4][5]

Millî Küme
ÜlkeTürkiye
DüzenleyenTürkiye Futbol Federasyonu
Kuruluş1937
Lağvediliş1950
Takım sayısı8
Seviye1
Alt ligyok
Yerel kupa(lar)Başbakanlık Kupası
Son şampiyonFenerbahçe (1950)
En çok şampiyon olanFenerbahçe (6 kez)
En çok oynayanTürkiye Cihat Arman (122)
En çok gol atanTürkiye Hakkı Yeten (95)

Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle 1948 ve 1949 sezonlarında, olumsuz hava koşulları nedeniyle ise 1942 sezonunda düzenlenememiştir. İstanbul'daki karşılaşmalar Taksim Stadyumu'nda, Ankara'dakiler 19 Mayıs Stadyumu'nda, İzmir'deki karşılaşmalar ise Alsancak Stadyumu'nda oynanmıştır.[6]

Millî Küme 1950'de son kez oynanıp sonlandırılmıştır. Ligde en çok şampiyonluğu 6 kez ile Fenerbahçe elde etmiştir.[7][8] İcra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.[9]

Tarihçe

değiştir
 
1950'de bir gazete Fenerbahçe'nin Türkiye şampiyonluğunu Millî Küme'yi kazanmasından sonra duyuruyor.

Millî Küme'nin kurulmasından önce ülkede Türkiye Futbol Şampiyonası ilk ulusal şampiyona olarak vardı. Turnuva bölge ve şehir liglerinde şampiyon olan takımları eliminasyon usulüne göre karşılaştırıp Türkiye şampiyonunu belirliyordu. 1920'lerin sonuna doğru kamuoyundaki "ulusal lig" isteği, Avrupa'daki örneklerin de verildiği zamanın gazete ve dergilerinde belirmeye başlamıştı. 1937 yılında Türkiye Futbol Federasyonu'nun Millî Küme'yi kurup Mayıs ayında başlatmasıyla bu istek yerine getirilmişti. Millî Küme'ye İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu.[6] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.[4][5] 1941'de bu liglerde yer almayan Eskişehir Demirspor da lige TFF tarafından dahil edilmiştir.[10] Eskişehir temsilcisi maçlarını Ankara'da oynamak zorunda kalmıştır. Spor tarihçisi Mehmet Yüce'ye göre Millî Küme icra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.[9]

1942 yılında olumsuz hava koşulları ve kimi uluslararası organizasyonlar nedeniyle İstanbul Ligi geç bitmiş ve bundan dolayı Millî Küme tertip edilmemiştir. Lig 1948 ve 1949 yıllarında ise Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle düzenlenememiştir. 1944 yılında dönemin başbakanı olan Şükrü Saracoğlu'nun önerisiyle Türk futbol tarihindeki ilk Başbakanlık Kupası maçı düzenlenmiştir. Türkiye Futbol Şampiyonası'nı kazanan takım, bu kupada Millî Küme birincisi ile karşı karşıya gelmiştir. İki şampiyon takımın karşılaştığı bu kupa Avrupa'daki ilk süper kupalardan biridir.[1] Türkiye Futbol Şampiyonası 1924 yılından 1935'e dek ülkenin ilk ulusal şampiyonası olup 1937 yılında yerini Millî Küme'ye bırakmıştır. Bu şampiyona TFF tarafından 1940 yılında yeniden hayata geçirilmiş, ancak o zamandan itibaren Millî Küme'nin gölgesinde kalmıştır.[7][11] Başbakanlık Kupası'nın bu formatı, Millî Küme'nin de son kez oynandığı 1950 yılına dek devam etmiştir.

Millî Küme sekiz takımdan oluşuyordu. Yerel sezonların sonunda İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu. Lig yerel sezonların bitiminden sonra bir sezon üzerinden değil, bir yıl içinde oynanıyordu. Millî Küme iki devreli deplasmanlı lig formatında düzenleniyordu. Galibiyet alan takıma 3 puan, beraberliğe 2 puan, yenilgiye de 1 puan veriliyordu. Hükmen yenilgilere ya da geri çekilmelere ise puan verilmiyordu. Ligdeki sıralama önce toplanan puana, ardından gol averajına (atılan gol sayısı, yenilen gol sayısı ile bölünüyor) göre belirleniyordu.[6] Düşme ve yükselme sistemi o dönemde Millî Küme'nin tek ulusal lig olduğundan dolayı yoktu.

Şampiyonlar

değiştir

Sezonlara göre

değiştir
Sezon Şampiyon İkinci
1937 Fenerbahçe (1) Galatasaray
1938 Güneş (1) Beşiktaş
1939 Galatasaray (1) Ankara Demirspor
1940 Fenerbahçe (2) Galatasaray
1941 Beşiktaş (1) Galatasaray
1942
Düzenlenmedi
1943 Fenerbahçe (3) Galatasaray
1944 Beşiktaş (2) Fenerbahçe
1945 Fenerbahçe (4) Beşiktaş
1946 Fenerbahçe (5) Beşiktaş
1947 Beşiktaş (3) Fenerbahçe
1948
1948 Yaz Olimpiyatları nedeniyle düzenlenmedi
1949
1949 Akdeniz Kupası nedeniyle düzenlenmedi
1950 Fenerbahçe (6) Galatasaray

Takımlara göre

değiştir
Takım Şampiyonluk İkincilik Şampiyonluk yılları
Fenerbahçe
6
2
1937, 1940, 1943, 1945, 1946, 1950
Beşiktaş
3
3
1941, 1944, 1947
Galatasaray
1
5
1939
Güneş
1
-
1938
Ankara Demirspor
-
1

Rekorlar

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Before the national Turkish leagues". angelfire.com (İngilizce). Erdinç Sivritepe. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2017. 
  2. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Milli Küme isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ "Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluyor", tff.org, Türkiye Futbol Federasyonu, 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017, ...ilk deplasmanlı lig kapsamındaki Milli Küme maçları da yine bu dönemde tertip edilmiştir. 
  4. ^ a b "Turkey - Ankara League Final Tables [Ankara Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  5. ^ a b "Turkey - İzmir League Final Tables [İzmir Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  6. ^ a b c "Millî Küme" (İngilizce). Erdinç Sivritepe. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021. 
  7. ^ a b "Turkey - List of Champions". rsssf.com (İngilizce). RSSSF. 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021. 
  8. ^ "Futbolda Türkiye Şampiyonluklarımız". fenerbahce.org. Fenerbahçe SK resmi websitesi. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019. 
  9. ^ a b Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923-1952. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 346. ISBN 9789750516955. 
  10. ^ "Turkey 1941". rsssf.com. RSSSF. 18 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021. 
  11. ^ "Turkey - Final Tables". rsssf.com. RSSSF. 14 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 
  12. ^ a b "Türkiye Milli Eğitim Kupası". mackolik.com. Erişim tarihi: 24 Mart 2018. 

Kitaplar

  • Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923–1952. Türkiye Futbol Tarihi. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 9789750516955. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2018. 
  • Arıpınar, Erdoğan; Ünsi Artun, Tevfik; Atabeyoğlu, Cem; Aydın, Nurhan; Hiçyılmaz, Ergun; San, Haluk; Sevinçli, Orhan Vedat; Somalı, Vala (Haziran 1992). Türk Futbol Tarihi 1904–1991. 1. Türkiye Futbol Federasyonu Yayınları.