Millî Birlik Komitesi

27 Mayıs Darbesi ile ülke yönetimine el koyan cunta

Millî Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960 tarihinde Demokrat Parti Hükûmetini darbeyle devirerek siyasi iktidarı ele alan ve sonradan başına Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel'in getirildiği Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup otuz sekiz kişilik bir askerî cuntadır.[1]

Millî Birlik Komitesi
MBK
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi27 Mayıs 1960
Kapanış tarihi27 Ekim 1961
TürüYasama ve yürütme organı
Kurucu Meclisin üst kanadı
Yönetici(ler)

Tarihçe

değiştir

Otuz sekiz kişilik komitenin üye sayısı, 12 Eylül 1960 tarihinde üyelerinden İrfan Baştuğ'un Ankara-İstanbul kara yolunda trafik kazasında ölmesi sonrasında otuz yedi kişiye düştü. Orgeneral Cemal Gürsel'in onayıyla Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun yürüttüğü bir tasfiye sonucu, demokratik yaşama geçişe karşı çıkarak ordunun yönetimde kalmasını savunan Alparslan Türkeş liderliğindeki on dört üyenin yurt dışına "görevli" olarak gönderilmesi ile üye sayısı yirmi üçe düştü.[1] Tasfiye edilen bu gruba "Ondörtler" denmektedir. Bu işlem için komite 13 Kasım 1960 tarihinde kendini feshetti ve on dört üyesini görevden alarak yeni bir komite halinde tekrar kuruldu. Görevden alınan üyeler, dünyanın değişik yerlerinde iki yıllık mecburi hizmetle görevlendirilerek sürgüne gönderildiler. 6 Haziran 1961 tarihinde Cemal Madanoğlu'nun Silahlı Kuvvetler Birliğinin yönetime ağırlığını koyması üzerine istifa ederek emekliye ayrılmasıyla üye sayısı yirmi ikiye düştü.

Komite, çıkardığı ilk kanunla birlikte 1924 Anayasası'nın birçok hükmünü değiştiren geçici bir anayasal süreç başlattı. Bu süreçle beraber yeni bir anayasa düzenlenmesine dair çalışmalar da başlamış oldu. Hazırlanan yeni anayasanın 9 Temmuz 1961 tarihinde kabulü ile, 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan genel seçimlerden sonra seçilen milletvekilleri ile kurulan 12. TBMM Dönemi, 25 Ekim 1961 tarihinde toplanarak askerî rejime ve dolayısıyla Millî Birlik Komitesine son verdi. Komite üyeleri, yeni anayasa gereği kurulan Cumhuriyet Senatosunun kaydıhayat (yaşam boyu) şartıyla tabii üyeleri oldular.

Millî Birlik Komitesi, görevine şu yemini ederek başlamıştır:

"Bir karşılık beklemeden; ahlak, adalet, hukuk ve insan hakları prensiplerinden ve vicdani kanaatlerimden başka bir sınırla bağlı olmaksızın kendimi Türk milletine adadım. Vatanın ve milletin mutluluğuna ve milletin egemenliğine aykırı bir ülkü gütmeyeceğim. Demokratik cumhuriyeti, yeni anayasaya göre düzenlemek ve iktidarı yeni Meclis'e devretmek ülküsüne bağlılıktan ayrılmayacağım. Bunun için şerefim, namusum ve bütün mukaddesatım üzerine ant içerim."[2]

Millî Birlik Komitesi üyeleri

değiştir

Komite üyelerinin yaş ortalaması 41,1 olup, en yaşlı üye 65 yaşında olan Cemal Gürsel, en genç üye ise henüz 27 yaşında olan Muzaffer Özdağ olmuştur.[3]

# İsim 27 Mayıs 1960 Tarihindeki Görevi Daha Sonraki Görevi
1 Orgeneral Cemal Gürsel Kara Kuvvetleri Komutanı[a] Türkiye Cumhurbaşkanı
2 Orgeneral Fahri Özdilek 1. Ordu Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
3 Tümgeneral Cemal Madanoğlu KKK Lojistik Başkanı Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatörü
4 Tuğgeneral Sıtkı Ulay Harp Okulu Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
5 Tuğgeneral İrfan Baştuğ Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı Ankara Valisi
6 Kurmay Albay Ekrem Acuner KKK Harekât Şube Müdürü Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
7 Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu KKK Harekât Şubesi Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
8 Hava Kurmay Albay Mucip Ataklı Kara Harp Akademisi Öğretmeni Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
9 Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi Hava Harp Akademisi Öğrencisi Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
10 Kurmay Binbaşı Vehbi Ersü 43. Süvari Alayı II. Grup Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
11 Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak 1. Ordu 608. Topçu Taburu Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
12 Kurmay Yarbay Kadri Kaplan MSB Genel Sekreterliği Harekât Subayı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
13 Kurmay Yarbay Suphi Karaman KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
14 Kurmay Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu Kara Harp Akademisi Öğrencisi Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
15 Kurmay Albay Osman Köksal Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
16 Kurmay Albay Fikret Kuytak KKK Harekât Şube Müdürü Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
17 Kurmay Albay Sami Küçük Madrid Ataşemiliteri Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
18 Kurmay Yarbay Sezai Okan Genelkurmay Plan ve Prensipler Şubesi Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
19 Tuğgeneral Mehmet Özgüneş 61. Tümen Topçu Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
20 Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür Deniz Harp Akademisi Öğrencisi Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
21 Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya 3. Zırhlı Tugay Piyade Tabur Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
22 Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat Hava Harp Akademisi Öğretmeni Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
23 Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız 4. Tümen 13. Topçu Taburu Komutanı Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
24 Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler Genelkurmay CENTO Şubesi Müdürü Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
25 Kurmay Albay Alparslan Türkeş KKK NATO Şubesi Müdürü Yeni Delhi Hükûmet Müşaviri
26 Kurmay Yarbay Orhan Kabibay Genelkurmay CENTO Şubesi Subayı Brüksel Hükûmet Müşaviri
27 Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı Kara Harp Akademisi Öğretmeni Meksiko Hükûmet Müşaviri
28 Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu Deniz Harp Akademisi Öğrencisi Stokholm Hükûmet Müşaviri
29 Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan 28. Tümen Harekât Şube Müdür Vekili Lizbon Hükûmet Müşaviri
30 Tank Binbaşı Muzaffer Karan Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı Oslo Hükûmet Müşaviri
31 Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce İstanbul 1. Asayiş Bölgesi Kurmay Başkanı Kopenhag Hükûmet Müşaviri
32 Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu Genelkurmay Muhafız Taburu Komutanı Kabil Hükûmet Müşaviri
33 Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal Ankara Personel Okulu Karargâh Birliği Komutanı Tel-Aviv Hükûmet Müşaviri
34 Kurmay Binbaşı Dündar Taşer 5. Zırhlı Tugay 1. Tank Taburu 2. Bölük Komutanı Rabat Hükûmet Müşaviri
35 Kurmay Yüzbaşı Numan Esin 86. Piyade Alayı 1. Bölük Komutanı Madrid Hükûmet Müşaviri
36 Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer Kıdemli Personel Yüzbaşı Lahey Hükûmet Müşaviri
37 Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ 202. Piyade Alayı Subayı Tokyo Hükûmet Müşaviri
38 Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er Zeytinburnu İlçe Jandarma Komutanı Trablus Hükûmet Müşaviri

Ayrıca bakınız

değiştir
  1. ^ İzmir'de zorunlu izinli.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b Sina Akşin (Ocak 2020). Kısa Türkiye Tarihi. Milli Birlik Komitesi ve Bazı Değerlendirmeler. Türkiye İş Bankası. ss. 259-260. ISBN 9789944881722. 
  2. ^ "T.C. Resmi Gazete" (PDF). 12 Haziran 1960. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2020. 
  3. ^ Akyaz, Doğan (2009). Askerî Müdahalelerin Orduya Etkisi - Hiyerarşi Dışı Örgütlenmeden Emir Komuta Zincirine (3. bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 136-137. ISBN 9789750500466.