Apsis (astronomi)

Apsis, gök mekaniğinde, eliptik yörüngedeki bir cismin genelde sistemin kütle merkezi durumunda da olan çekim merkezinine yörünge boyunca en yakın ve en uzak olduğu noktalara verilen addır.

Yörünge elemanlarını gösteren bir diyagram. F ve H sırasıyla Periapsis ve Apoapsis noktaları, aralarındaki kırmızı çizgi ise apsis çizgisidir

Genel anlamda cismin yörüngede merkeze en yakın olduğu noktaya periapsis (enberi), en uzak olduğu noktaya ise apoapsis (enöte) denir. Periapsis ve apoapsis arasında çizilen düz çizgi apsis çizgisi olarak isimlendirilir. Bu çizgi elipsin ana eksenidir ve elips boyunca olan en uzun çizgiyi oluşturur.

Yörüngenin çevresinde bulunduğu gök cismine bağlı olarak apsis noktaları için farklı isimler türetilmiştir. En yaygın olanı Dünya çevresindeki bir yörüngeyi betimlerken kullanılan apoje ve perijedir. Apoje, Dünya çevresindeki yörüngelerde apoapsisi tanımlarken, perije de periapsisi belirtir. Ayrıca Güneş merkezli yörüngeler için benzer şekilde perihelion (günberi) ve aphelion (günöte) terimleri kabul edilmiş olup, Ay merkezli yörüngeler için de Apollo Projesi esnasında pericynthion ve apocynthion (yeröte) sözcükleri tercih edilmiştir.

Formüller

Şu formüller ile bir yörüngenin apoapsis ve periapsisi karakterize edilebilir:

• Periapsis: Yörünge boyunca en yüksek hız $v_{\mathrm {per} }={\sqrt {\tfrac {(1+e)\mu }{(1-e)a}}}\,$ şeklindedir ve merkeze uzaklığı $r_{\mathrm {per} }=(1-e)a\!\,$ olan periapsis noktasında sağlanır.
• Apoapsis: Yörünge boyunca en düşük hız $v_{\mathrm {ap} }={\sqrt {\tfrac {(1-e)\mu }{(1+e)a}}}\,$ şeklindedir ve merkeze uzaklığı
• $r_{\mathrm {ap} }=(1+e)a\!\,$ olan dolma noktasında sağlanır.

Burada

• $a\!\,$ yarı ana eksen.
• $\mu \!\,$ standart yer çekimsel parametre.
• $e\!\,$ ise yörünge eğikliğidir ve $e={\frac {r_{\mathrm {ap} }-r_{\mathrm {per} }}{r_{\mathrm {ap} }+r_{\mathrm {per} }}}=1-{\frac {2}{{\frac {r_{\mathrm {ap} }}{r_{\mathrm {per} }}}+1}}$ şeklinde tanımlanır.

Kaynakça

• Wertz, James R. (1999). Space Mission Analysis and Design. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. ISBN 0-7923-5901-1.