Yapay uydu

bir astronomik cismin yörüngesine oturtulmuş insan yapımı nesne

Yapay uydular, insanoğlunun geliştirip Dünya'nın veya başka gezegenlerin yörüngesine yerleştirdiği uydulardır. Bu uydular genellikle yarı-bağımsız bilgisayar kontrollü sistemlerdir.

Haberleşme uydusu MILSTAR
ESTCube-1

1957'de SSCB tarafından fırlatılan ilk yapay uydu olan Sputnik 1'den beri, binlerce yapay uydu Dünya'dan fırlatılmıştır. Bu uyduların her birinin belli bir amacı vardır. Yapay uyduların amaçlarından bazıları şunlardır:

  • Haberleşme uyduları: TV, radyo, telefon gibi iletişim araçlarını kullanabilmek için uzaya gönderilmiş uydulardır. Modern haberleşme uyduları çoğunlukla "Molniya yörünge" veya "Alçak Dünya" yörüngelerini kullanırlar.
  • Meteoroloji uyduları: Bu uydular dünyadaki meteorolojik olayları gözlemlemek için kullanılırlar.
  • Anti-uydu silah sistemleri: "Katil uydular" olarak da bilinen bu uyduların amaçları düşman uydularını yok etmektir. Düşman uyduları vurmak için kinetik mermiler ya da enerji veya partikül silah sistemleri kullanırlar. Dünya yörüngesinde bu teknik alt sistemlere sahip bilinen bir uydu bulunmamaktadır. Ancak zaman zaman gündeme gelmektedir.
  • Astronomi uyduları: Uzaydaki diğer gökcisimlerini gözlemek amacıyla kullanılırlar.
  • Biyouydular (Biosatellites): Bilimsel amaçlarla canlı organizmalar taşıyan uydulardır.
  • Minyatür uydular: Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen sıra dışı şekilde ufak cüsseli uydulardır. 500–100 kg arasında olanlara "miniuydu", 100–10 kg arasında olanlara "mikrouydu", 10 kg'dan daha hafif olanlara "nanouydu" denir.
  • Navigasyon uyduları: Radyo sinyalleri vasıtasıyla dünya üzerindeki mobil cihazların yerlerini GPS sayesinde tespit etmeye yarayan uydulardır. Günümüzde uçaklarda, otomobillerde hatta elde kullanımı oldukça yaygınlaşmış olan sistem. sayesinde dünya üzerindeki konum birkaç metre hassasiyetiyle tespit edilebilir.
  • Gözetleme uyduları (Reconnaissance satellites): Daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan bu uyduların gerçek kabiliyetleri konusunda detaylı bir bilgi mevcut değildir. Bunun nedeni, bu sistemlere dair bilgilerin "çok gizli" gizlilik derecesinde olmasıdır.
  • Yer gözlem uydusu: Bu uydular sivil gözlem amacıyla (çevre faciaları, harita yapımı vs.) kullanılan uydulardır.
STS-41-G üzerinde Dünya Radyasyon Bütçe Uydusu konuşlandırılması, Dünya'nın hava durumu ve iklimi hakkında veri toplar.

Dünya gözlem uyduları, uzaktan algılama olarak adlandırılan Dünya'yı izlemek ve araştırmak için tasarlanmıştır. Çoğu Dünya gözlem uydusu, yüksek veri çözünürlüğü için alçak Dünya yörüngesine yerleştirilir ancak bazıları kesintisiz kapsama alanı için Jeostatik yörünge yerleştirilir. Bazı uydular, tutarlı bir aydınlatmaya sahip olmak ve Dünya'nın tam bir görüntüsünü elde etmek için bir Güneşle eşzamanlı yörüngeye yerleştirilir.

Uyduların işlevlerine bağlı olarak, normal kamera, radar, lidar, fotometre veya atmosferik aletler olabilir. Yer gözlem uydusunun verileri en çok arkeoloji, haritacılık, çevresel izleme, meteoroloji ve keşif uygulamalarında kullanılır. 2021 itibarıyla, 950'den fazla Dünya gözlem uydusu var ve en fazla sayıda uydu Planet Labs tarafından işletilir.[1]

Meteoroloji uyduları, bulutları, şehir ışıklarını, yangınları, çevre kirlilik etkilerini, kutup ışıkları, kum ve toz fırtınaları, kar örtüsü, buz haritalaması, okyanus akıntısılarının sınırları, enerji akışlarını vb. İzler.

Çevresel izleme uyduları Dünya'nın bitki örtüsünü, atmosferik iz gaz içeriğini, deniz durumunu, okyanus rengini ve buz alanlarındaki değişiklikleri tespit edebilir. Zaman içindeki bitki örtüsü değişimlerini izleyerek, mevcut bitki örtüsü durumunu uzun vadeli ortalamasıyla karşılaştırarak kuraklıklar izlenebilir.[2] Antropojenik emisyonlar, troposferdeki NO2 ve SO2 verileri değerlendirilerek izlenebilir.

  • Güneş enerjisi uyduları: Bu uydular güneş enerjisini dünya üzerindeki alıcılara yönlendirerek, alternatif enerji kaynağı olarak kullanılması planlanan uydulardır.
  • Uzay istasyonları: Uzay istasyonları, üzerinde insanların yaşaması için inşa edilmiş yapılardır. Günümüzde bilimsel amaçlarla kullanılan bu yapılar astronotların yıllarca barınmasına imkân verebilmektedir. Bu istasyonlar uzay taşıtı değillerdir ve iniş-kalkış kabiliyetleri yoktur. Bu istasyonlara gidiş geliş diğer uzay taşıtları vasıtasıyla sağlanır.

Yapay uyduları gözlemleme

değiştir

Bulutsuz bir gecede büyükçe yapay uyduları çıplak gözle görmek mümkündür. Bunları uçaklardan ayırmak çok kolaydır. Uçaklar geceleri yanıp sönen sarı-kırmızı, yeşil anti-çarpışma ve sis lambalarını yakarlar. Yapay uyduların parlaklığı ise yıldız gibidir. Akanyıldızlar gibi kayıp geçmezler, çok yavaş hareket ederler ve gök ufkunda kayboluncaya kadar görünürler. Ufukta dünyanın gölgesine geçtikleri için artık görünmez olurlar. En iyi göründükleri zaman, güneşin batışından az sonraki zamandır.

Bağımsız uydu üretip gönderen ülkeler

değiştir
Bağımsız uydu üretip gönderen ülkeler
Order Bölge İlk fırlatılma tarihi Roket Uydu
1   1957 Sputnik-PS Sputnik 1
2   1958 Juno I Explorer 1
3   1965 Diamant Astérix
4   1970 Lambda-4S Ōsumi
5   1970 Long March 1 Dong Fang Hong I
6   1971 Black Arrow Prospero X-3
7   1980 SLV Rohini
8   1988 Shavit Ofeq 1
 [1] 1992 Soyuz-U Şablon:Kosmos
 [1] 1992 Tsyklon-3 Strela (x3, Russian)
9   2009 Safir-2 Omid
10   2011 Dnepr RASAT

Kendi uydularını üretemeyen veya ürettiğine destek vermeyen ülkeler

değiştir
Başka ülkelere ihtiyaç duyan ülkeler (Yukarıdakilerin dışındakiler; Nijerya, Türkiye, İspanya, Yunanistan ...)[3]
Bölge İlk fırlatılma tarihi İlk uydu 2008 yılında yörüngedeki yükleri[4]
 
( )
1957
(1992)
Sputnik 1
(Cosmos-2175)
1398
  1958 Explorer 1 1042
  1962 Alouette 1 25
  1964 San Marco 1 14
  1965 Astérix 44
  1967 WRESAT 11
  1969 Azur 27
  1970 Ōsumi 111
  1970 Dong Fang Hong I 64
  1971 Prospero X-3 25
  1973 Intercosmos Kopernikus 500 ?
  1974 ANS 5
  1974 Intasat 9
  1975 Aryabhata 34
  1976 Palapa A1 10
  1978 Magion 1 5
  1981 Intercosmos Bulgaria 1300 1
  1985 Brasilsat A1 11
  1985 Morelos 1 7
  1986 Viking 11
  1988 Ofeq 1 7
  1988 Astra 1A 15
  1990 Lusat 10
  1990 Badr-1 5
  1992 Kitsat A 10
  1993 PoSAT-1 1
  1993 Thaicom 1 6
  1994 Turksat 1A 5
  1995 Sich-1 6
  1995 FASat-Alfa 1
  1996 MEASAT 4
  1997 Thor 2 3
  1997 Mabuhay 1 2
  1998 Nilesat 101 3
  1998 ST-1 1
  1999 ROCSAT-1
  1999 Ørsted 3
  1999 SUNSAT 1
  2000 Saudisat 1A 12
  2000 Thuraya 1 3
  2001 Maroc-Tubsat 1
  2002 Alsat 1 1
  2003 Hellas Sat 2 2
  2003 Nigeriasat 1 2
  2005 Sina-1 4
  2006 KazSat 1 1
  2006 BelKA 1
  2007 Libertad 1 1
  2008 VINASAT-1 1
  2008 Venesat-1 1
  2013 Azersat-1 1

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "How many Earth observation satellites are orbiting the planet in 2021?". 18 Ağustos 2021. 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  2. ^ NASA, Drought. 19 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved on 4 July 2008   Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  3. ^ "First time in History". The Satellite Encyclopedia. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2008. 
  4. ^ "SATCAT Boxscore". celestrak.com. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2008.