Eğriboz Kuşatması (1470)

Eğriboz Kuşatması, 1463-1479 Osmanlı-Venedik Savaşı'nın önemli bir evresi olup, 1470 yılında Fatih Sultan Mehmet komutasındaki Türk ordusunun donanmanın da yardımıyla Venedik'in en önemli denizaşırı topraklardan Negroponte'nin kuşatılıp fethedilmesi ve tüm Eğriboz Adası'nın Osmanlı topraklarına katılmasıyla sonuçlanan seferdir.

Eğriboz Kuşatması
1463-1479 Osmanlı-Venedik Savaşı
Eğriboz'daki Negroponte kalesi
Tarih 10 Temmuz - 5 Ağustos 1470 Bölge Eğriboz adası Sonuç Kesin Osmanlı zaferi, Eğriboz adası Osmanlı topraklarına katıldı
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Venedik
Komutanlar ve liderler
II. Mehmed Veli Mahmud Paşa	Paolo Erizzo (ölü) Niccolo da Canale
Güçler
77,000	6,000

Seferin öncesindeki durum

1460 yılında tam olarak Osmanlı Devleti'nin topraklarına katılan Mora'da birçok kale Venedik'in elinde kalmaya devam etmiş; 1462 yılının sonbaharında bu bölgede başlayan çatışmalar 28 Temmuz 1463'te iki devlet arasında savaş ilanıyla sonuçlanmıştı. 1463 yılında Fatih Sultan Mehmet Türk ordusunun başında çıktığı seferde Bosna'yı Osmanlı topraklarına katarken, Venedik ile Mora bölgesindeki mücadele başlangıçta eyalet askerleriyle yürütülmüştü.

Bölgedeki Türk birlikleri 1464 yılında Patras ve Kalamata'daki muharebelerde Venedik'i ağır yenilgilere uğratırken kısa süreliğine Venedik işgaline uğrayan Atina'yı da kurtarmışlardı. Fatih Sultan Mehmet ise 1464'te Macaristan Krallığı ile Bosna üzerindeki çekişmesini sürdürürken, 1465 yılında Karamanlılar, 1465 ve 1466 yıllarındaysa Arnavutluk üzerine sefere çıkmış; Venedik meselesiyle bizzat ilgilenememişti. 1465-1469 döneminde ise Venedikliler Patras, Enez ve Gökçeada'ya saldırmışlar; Vostitsa'yı geri almışlardı.

Doğudaki ve batıdaki yakın tehlikeleri bertaraf ettiğine ikna olan Fatih Sultan Mehmet 1470 yılında Venedik'le süregiden savaşa bizzat eğilmeye karar verdi. Bu dönemde Venedik ise, bölgedeki en önemli toprağı olan Eğriboz Adası'nı ne pahasına olursa olsun elinde tutmayı amaçlıyor, her ilkbaharda Osmanlı donanmasının adaya saldırması olasılığına göre hazırlıklarını sürdürüyordu.

Seferin başlangıcı

Kaptan-ı derya Veli Mahmud Paşa

Kaptan-ı derya Veli Mahmud Paşa komutasındaki yaklaşık 300 gemili Osmanlı donanması 3 Haziran 1470'te Çanakkale Boğazı'ndan Ege Denizi'ne çıktı (bu gemilerin 108'i kadırga olup, gerisi yardımcı ve nakliye gemileriydi). 5 Haziran'da Gökçeada'yı geri alan donannma 8-12 Haziran'da kuşattığı Limni'yi ele geçirmeyi ise başaramadı. 13 Haziran'da ise İskiri adasının kuzeyindeki St. George köyünü yakılsa da kalenin berkitilmiş olduğu görüldüğünden burada zaman kaybedilmedi. 14 Haziran'da ise tüm donanma Eğriboz Adası'nın güneyindeki Doro burnu, Mantelo ve Karisto etrafından dolaşarak adayla anakara arasındaki boğaza girdi. Veli Mahmud Paşa karaya asker çıkararak Stira kalesini zaptetti ve 15 Haziran'da tüm donanma Negroponte'nin karşısında Millemoza mevkiinde kalenmin kuşatılmasını teminen asker çıkarmaya başladı.

Kuşatma

Negroponte'deki Venedik kalesinin sonraki yüzyıllara ait halini gösteren gravürü

18 Haziran'da Fatih Sultan Mehmet komutasındaki ana ordunun da gelişiyle kuşatma resmen başladı. Öte yandan, Osmanlı donanmasını yakından takip eden Niccolo da Canale komutasındaki Venedik donanması ise herhangi bir taarruzda bulunmaktan çekindiği gibi, da Canale bölgeden de çekilerek Girit'e yöneldi. Bu sırada Osmanlıların teslim çağrısı 25 Haziran'da Negroponte kalesindeki Venedikliler tarafından reddedildi ve topçular kaleyi şiddetle dövmeye başladılar. 2.000 atlı da adaya yayılarak tüm yerleşimleri istila ettiler.

27 Haziran, 30 Haziran ve 5 Temmuz'daki üç taarruz savunmacılar tarafından püskürtülürken, garnizon Türk hatlarını geçen ulaklar sayesinde Niccolo da Canale'ye haber ulaştırarak yardım istemeyi başardıysa da, Venedik donanması yardıma gelmedi. Bu arada 8 Temmuz'daki dördüncü taarruz da püskürtüldüyse de, ağır kayıplara uğrayan Venedik garnizonu direnme gücünün sonuna gelmişti. 11 Temmuz'da genel taarruz için tüm birliklerini karaya çıkaran Fatih Sultan Mehmet 12 Temmuz'da saldırı emrini verdi. Aynı gün Venedik birlikleri kesin yenilgiye uğradı ve Türk ordusu kaleye girdi.

Seferin sonuçları

Osmanlı Devleti açısından;

• Eğriboz'un fethi Ege Denizi'ndeki hakimiyet açısından önemli bir dönüm noktası oldu. Denizlerdeki en büyük rakibi Venedik'in Ege'deki en önemli üssünü ele geçiren Osmanlılar bu fetihle Ege'deki başat güç haline geldiler. Nitekim, Venedik'le bir sonraki savaşın (1499-1503) alanı Mora'nın güneyi ve İyon Denizi'ne kaydı.
• Osmanlı donanması'nın önünde Akdeniz'e açılma hedefleri bağlamında tek engel Rodos Şövalyeleri kaldı. Nitekim, Eğriboz Kuşatması'ndan tam on yıl sonra 1480'de Mesih Paşa komutasındaki donanma Rodos'u ele geçirmeye çalıştı.
• 1416 yılında Gelibolu'da Venedik donanması karşısında yenilgiye uğrayan Osmanlı donanması'nın 50 yıl içinde artık Venedik'le denk bir güç haline geldiği anlaşıldı. Nitekim, Niccolo da Canale komutasındaki Venedik donanmasının Eğriboz Kuşatması boyunca Osmanlı donanmasıyla çatışmaktan kaçınması bu durumun en belirgin göstergesiydi.
• Sefer, Osmanlı ordusu ile donanmasının ortaklaşa icra ettikleri ilk büyük çaplı harekâtı teşkil etti. Osmanlı donanması, ilk kez ana üssünden bu kadar uzakta bir harekât icra etti. Denizaşırı harekât yeteneğini geliştiren Osmanlı donanması, Eğriboz kuşatmasından beş yıl sonra bu defa ordunun yardımı olmaksızın, bölge tarihinde çok önemli bir dönüm noktası olacak Kırım Seferi'ni gerçekleştirdi.
• Fatih Sultan Mehmet, 1456'da Belgrad kuşatması'nda Macaristan Krallığı'na karşı aldığı yenilgiden sonra, Türk ordusuyla Sırbistan (1457-1459), Mora (1458-1460), Anadolu (1461), Eflak (1462), Bosna (1463-1464), Karaman (1466) ve Arnavutluk'ta (1465-1466) kazandığı zaferlere bir yenisini ekledi ve doğuda giderek büyüyen Akkoyunlu tehdidine odaklandı. Nitekim, Eğriboz kuşatmasından üç yıl sonra (1473) doğuya sefere çıkarak Otlukbeli Muharebesi'nda kazandığı zaferle bu tehdidi de bertaraf etti.
• Venedik'le 1463'ten beri süregiden savaş hali ve çatışmalar Ege ve Mora'da sonlanmaya yüz tuttu. 1473'te Akkoyunlu tehdidini bertaraf eden Fatih Sultan Mehmet yeniden Venedik'le savaşa odaklanarak, mücadeleyi Arnavutluk'a taşıdı ve 1474'te İşkodra'yı kuşattı.

Venedik Cumhuriyeti açısından ise;

• Eğriboz'un kaybı bu ülkenin "deniz imparatorluğuna" (Stato del Mare) esaslı bir darbe oldu. Venedik, Ege'de başat güç olmaktan çıktı. Mora'daki kaleleri 1499-1503 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda, Ege adaları ise 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda Osmanlıların eline geçti.
• Eğriboz'un kaybı, Venedik'i bu büyük kaybın telafisine yöneltti. Nitekim, 1489 yılında Venedik Kıbrıs Krallığı'nı Kraliçe Caterina Cornaro'dan satın alarak Doğu Akdeniz'e yerleşti.
• Venedik donanmasının Eğriboz Kuşatması boyunca Osmanlı donanmasıyla çatışmaktan kaçınması, devletin itibarına gölge düşürdü. Eğriboz'un kaybından sonra Venedik'e dönen donanma komutanı Niccolo da Canale Senato tarafından yargılandı ve komutanlıktan azledilerek sürgüne gönderildi.
• Bu önemli kaybın ardından, Venedik Cumhuriyeti Osmanlı Devleti'yle barış yapmaya eğilim gösterdi ve 1470-1473 döneminde çeşitli girişimlerde bulundu. Bununla birlikte, Akkoyunlularla temasa geçtiği gibi, Osmanlı-Akkoyunlu gerginliğinde bir anlamda bekle ve gör siyaseti izledi. Bu süre zarfında da, Arnavutluk'taki mevkilerini tahkim etti.