Vikipedi

Deli Mike

Deli Mike ya da Deli Mayk, Türk Hava Yolları'nın TC-JDM sivil tescilli, beklenmedik birtakım teknik sorunlar yaşayan Airbus A340-300 uçağıdır. 1996 yılında Türk Hava Yolları'nın McDonnell Douglas DC-10'larının yerine geçmek üzere filoya katıldı ve Türkiye çıkışlı uzun mesafe uçuşlarda kullanıldı. İniş takımlarının toplanmaması ve ışıkların farklı bir şekilde yanması gibi tuhaf teknik arızaları sıklıkla yaşaması nedeniyle uçağa Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün yazım alfabesine ilişkin bir kelime oyunu olan Deli Mike takma adı verildi. Uçak, hizmetinin son yıllarında hem uzun mesafeli hem de kısa mesafeli uçuşlar gerçekleştirdi. 2016'da, yalnızca ekonomi sınıfı koltuklara sahip olacak şekilde yeniden düzenlenerek Hac yolcularını taşımak için kullanıldı.

Deli Mike
Deli Mike, Heathrow Havalimanı'na inerken (2013)
Türü Airbus A340-300
Ulusal köken Çok uluslu
Üretici Airbus
İlk uçuş 27 Şubat 1996
Hizmete giriş 1996
Ana kullanıcılar Mahan Air
Türk Hava Yolları

2019 başında Türk Hava Yolları filosundan çıkarıldı. Aynı yıl Johannesburg'daki O. R. Tambo Uluslararası Havalimanı'na uçurulduktan sonra 2-AVRA adıyla yeniden tescillendi. Neredeyse 4 yıl boyunca burada depolanan uçak, Aralık 2022'de Mehrabad Havalimanı'na uçuruldu. Uçağın, uygulanan yaptırımlar nedeniyle İran tarafından satın alınamamasına rağmen Mahan Air'in, Burkina Faso merkezli bir yan kuruluşu aracılığıyla yaptırımları delerek uçağa sahip olduğu iddia edildi. Daha sonra İran'ın Sivil Havacılık Organizasyonu, dört Airbus A340 uçağın satın alındığını doğruladı. Uçak, EP-MJC tescilini alarak Mart 2024'te havayolu ile uçuşlara başladı.

Arka plan

değiştir

1980'lerin sonunda Türk Hava Yolları, Kuzey Amerika ve Doğu Asya'ya açılma başladı. O dönem kullandığı uzun menzilli McDonnell Douglas DC-10'lar filodan çıkarılmaya başlandığından[1] halihazırda filoda bu rotalar için kullanılabilecek tek model olarak Airbus A310 kalmıştı. Fakat Airbus A310'un bu noktalara uçmaya yeterli olacak menzili bulunmadığından yakıt ikmali yapmak için uçuşların aktarmalı olması gerekecekti.[2] Şirketin bir iç komisyonu, Ocak 1990'da daha tasarım aşamasında olan iki yeni nesil uçak modeli Airbus A340 ve McDonnell Douglas MD-11'i değerlendirdikten sonra oybirliğiyle, teknik ve mali açıdan avantajları nedeniyle Airbus A340'ın alınmasında karar kıldı.[3] 27 Mart 1990'da beş Airbus A340-300 uçağı için kesin, beş uçak için ise opsiyonel sipariş verildi. 115 seri numaralı TC-JDM, 27 Şubat 1996'da üretim hattından çıktı ve Nisan'da Türk Hava Yolları filosuna dördüncü Airbus A340 olarak katıldı. Uçağa İzmir adı verildi.[4][5]

Teknik sorunlar ve takma ad

değiştir
 
Uçuş sırasında TC-JDM'nin kokpiti

Teslimatın ardından uçakta beklenmedik teknik sorunlar ve arızalar yaşanmaya başlandı. Zaman zaman uçağın dış ışıkları kendiliğinden açılıp tam birisi müdahale edecekken geri sönüyor; acil çıkış kapısını gösteren ışıkların hepsi aynı anda değil, "bir Meksika dalgası gibi" önden arkaya doğru sırayla açılıyordu. Uçuş görevlilerine göre ışıkların önden arkaya doğru açılması, Deli Mayk'ın "keyfi yerinde" demekti. Uçağın birtakım "şakalar" yaptığını belirten uçuş görevlileri, bir keresinde bir şey yokken kokpitte uyarı alarmını çalmaya başlayıp deneyimsiz kabin ekibi üyelerinden birinin paniğe kapılmasına neden olmuştu. Uçakta sık karşılaşılan sorunlar arasında, koltuktaki okuma ışığının açma ya da kabin ekibini çağırmak için kullanılan düğmeye basıldığında farklı bir yolcunun ışığının açılması da vardı. Uçuş personeli arasındaki bir hikâyeye göre "yaşlı" bir teknisyen, uçağın hatalı uçuş göstergesini sadece uçağın kapısına vurup "ne oldu sana koca adam?" diye sorması dışında hiçbir şey yapmadan onarıyordu.[4][6]

Sorunları gidermek amacıyla uçaktaki tüm sistemlerin kaldırılıp yeniden kurulması ve uçağın yazılımlarının yeniden yüklenmesine rağmen bir çözüm bulunamadı. Teknisyenler, Deli Mike için "İsterse dünyanın öbür ucuna sorunsuz uçar. Canı istemezse, yerde bir metre bile gitmez." ifadelerini kullanmıştı. Türk Hava Yolları'nın uçak bakım alt markası Turkish Technic'te çalışan teknisyenler, uçağın tescilinin son iki harfi olan D ve M'nin Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün fonetik alfabesine göre kodlanışının "Delta Mike" olmasından ötürü, yaşadığı teknik sorunlara atfen "Delta"yı "Deli" olarak değiştirerek uçağı gayriresmî olarak Deli Mike ya da Deli Mayk adıyla anmaya başladı.[4][6]

Türk Hava Yolları'ndan çıkışı ve sonrası

değiştir
 
2011 yılında eski boyamasıyla Deli Mike

2010'lu yıllarda Türk Hava Yolları'ndaki Airbus A340'lar, hem kısa iç hat uçuşlarında hem de uzun mesafeli uçuşlarda kullanıldılar.[7] 2 Eylül 2011'de Deli Mike, Mumbai'deki Chhatrapati Shivaji Maharaj Uluslararası Havalimanı'na inişi sırasında pistten çıktı. 93 yolcu güvenle tahliye edilirken olayda yaralanan olmadı ve uçakta önemli bir hasar oluşmadı.[8] Türk Hava Yolları, Mayıs 2016'dan itibaren tüm Airbus A340'ları tarifeli uçuşlardan çekti. Uçaklar business class olmadan, sadece ekonomi sınıfı koltuklar içermek üzere yeniden düzenlendi. Temmuz ayından sonra uçaklar sadece Hac yolcularını taşımak için charter uçuşlarında kullanıldı.[4][9] 2016 kışında talepte yaşanan düşüş nedeniyle Deli Mike da dahil olmak üzere onlarca uçak, THY tarafından geçici olarak yere indirildi.[10] Ağustos 2017'de Hürriyet, Türk Hava Yolları'nın Airbus A340 uçaklarını "iyi bakım sayesinde" 2021 yılına kadar Hac uçuşlarında kullanmayı planladığını bildirdi.[4] Eylül 2017 itibarıyla Deli Mike, Türk Hava Yolları'nın en eski uçağıydı.[11] Sözcü'den Bora Erdin, Şubat 2018'de Türk Hava Yolları'nın birçok uçağı yerde durduğu sırada yeni uçak sipariş etmesini eleştirirken aynı zamanda hava yolu tarafından "[Deli Mike]'ın neden ısrarla kullanıldığına ise bir açıklık getirilmedi[ğini]" ifade ederek uçağın sıklıkla kalkış meydanına geri dönmesine sebep veren iniş takımlarının toplanmama arızası yaşadığına dikkat çekti.[12]

 
Uçağın sıklıkla arızalanan iniş takımları

22 Ekim 2018'de TC-JDM ile kardeş uçağı TC-JDN, Atatürk Havalimanı'nda Türk Hava Yolları tarafından yere indirildi.[13] Uçak, Ocak 2019'da filodan emekli oldu ve aynı ay havayolunun boyaları söküldü.[6][14] İlk başta, daha önce üç kardeş uçağın başına geldiği gibi, Deli Mike'ın da restorana dönüştürüleceği yönünde söylentiler ortaya çıktı.[6] Fakat uçak Mart ayında Johannesburg'daki O. R. Tambo Uluslararası Havalimanı'na uçurulmasının ardından, Africa Charter Airline tarafından kullanılmak üzere Hong Kong merkezli bir şirkete satılıp Johannesburg'da depolandı ve Guernsey'e kaydedilip 2-AVRA olarak yeniden tescillendi.[15][16]

Aralık 2022'de Deli Mike ve diğer üç eski Türk Hava Yolları Airbus A340 uçağı, yıllar sonra ilk kez havalandı.[17] Uçaklar 24 Aralık'ta arka arkaya Johannesburg'dan Özbekistan'a doğru hareket etti, ancak hepsi uçuş sırasında acil durum ilan etti ve takip sistemlerini kapatarak Tahran'daki Mehrabad Havalimanı'na acil iniş yaptı.[18] Uçaklar Mahan Air'in Burkina Faso merkezli yan kuruluşuna devredilerek Burkina Faso'ya tescillendi.[a] Operasyonun İran'a uygulanan yaptırımları delmek için yapıldığı iddia edildikten birkaç gün sonra İran'ın Sivil Havacılık Organizasyonu, dört Airbus A340 uçağının satın alındığını doğruladı.[16][19] Uçak daha sonra Mahan Air görünümüne boyandı ve EP-MJC tescilini aldı. 19 Mart 2024 tarihinde hizmete giren ve uçak Türkiye'ye yapılan uçuşlarda kullanılmaya başlandı.[20][21]

Notlar

değiştir
  1. ^ Dört uçak, XT-AHH, XT-AKB, XT-AKK ve XT-ALM olarak yediden tescillendi.[16]

Kaynakça

değiştir
Özel
  1. ^ Ayas 1990, s. 70.
  2. ^ Kozlu 2007, ss. 81-85.
  3. ^ Kozlu 2007, ss. 104-105.
  4. ^ a b c d e Cebeci, Uğur (23 Ağustos 2017). "'Deli Mayk' 21 yaşında". Hürriyet. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. 
  5. ^ Nergiz 2023, s. 147.
  6. ^ a b c d Kaplanseren, Erdal (13 Ocak 2019). "THY'nin efsane Uçağı 'Deli Mayk' emekliye ayrıldı". Posta. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. 
  7. ^ Cebeci, Uğur (17 Mayıs 2014). "Haydi, Boston yolcusu kalmasın". Hürriyet. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2022. 
  8. ^ "THY Uçağı Pistten Çıktı". AirportHaber. 2 Eylül 2011. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2024. 
  9. ^ Özbek, Tolga (12 Nisan 2016). "THY, Airbus A340'Ları Tarifeli Uçuşlardan Çekiyor". Havayolu101. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2022. 
  10. ^ "THY hangi uçakları yere indirdi?". AirportHaber. 3 Kasım 2016. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. 
  11. ^ Şimşek, Güntay (16 Eylül 2017). "Hizmetteki dünyanın en eski yolcu uçağı". Haberturk.com. 7 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
  12. ^ Erdin, Bora (28 Şubat 2018). "Uçakları hangarda bekleyen THY yeni siparişler veriyor". Sözcü. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2022. 
  13. ^ "THY iki A340 uçağını yere indirdi". AirportHaber. 22 Ekim 2018. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. 
  14. ^ "'Deli Mike'ın boyaları söküldü". AirportHaber. 28 Ocak 2022. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022. 
  15. ^ "Dəli Mayk". Milli.az (Azerice). 6 Haziran 2022. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2022. 
  16. ^ a b c Taghvaee, Babak (30 Aralık 2022). "Revealed: IRGC-linked airline's scheme to get spare parts from Turkey" [Ortaya çıktı: Devrim Muhafızları bağlantılı havayolunun Türkiye'den yedek parça alma planı]. İsrail Hayom (İngilizce). 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023. 
  17. ^ "THY'nin efsanesi "Deli Mike" yeniden gökyüzünde". AirportHaber. 24 Aralık 2022. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2022. 
  18. ^ "Iran gebruikt oude truc om aan Airbus A340's te komen" [İran, A340'lara kavuşmak için eski numaraları kullanıyor]. Luchtvaartnieuws (Felemenkçe). 27 Aralık 2022. 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022. 
  19. ^ Mehdi, Syed Zafar (29 Aralık 2022). "Iran confirms purchase of 4 Airbus A340s amid sanctions" [İran, yaptırımlar sırasında 4 Airbus A340 satın aldığını doğruladı]. Anadolu Ajansı (İngilizce). 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2023. 
  20. ^ "TC-JDM Deli Mike İstanbul'da". HavaSosyalMedya. 22 Mart 2024. 22 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 
  21. ^ "Deli Mike geri döndü.. 2 yıl sonra Mahan Air filosunda kullanıldı". HavaHaber. 22 Mart 2024. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024. 
Genel

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta TC-JDM ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Deli_Mike&oldid=33801877" sayfasından alınmıştır