Vikipedi

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu

(Cumhurbaşkanlığı Forsu sayfasından yönlendirildi)

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, Türkiye'yi, Türkiye Cumhurbaşkanlığı'nı ve cumhurbaşkanını temsil eden, Türkiye'nin resmî simgelerinden biri. Fors, Türk bayrağı ve cumhurbaşkanlığı armasının birleşiminden oluşmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Forsu
Cumhurbaşkanlığı forsu
Diğer sürümleri
Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanlığı armasının zeminsiz kullanımı
Ayrıntılar
KullananTürkiye cumhurbaşkanı
Kabul tarihiFiilî: 1922
Resmî: 22 Ekim 1925
KullanımıCumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğinde gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.

Tarihçe

değiştir

Günümüzde kullanılan fors ve armanın kökeni, Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz'e dayanmaktadır.[1] Mustafa Kemal Atatürk'ün bir cumhurbaşkanlığı forsu yapılması emri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na iletilmiş ve İstanbul Askeri Dikimevi bu konu için görevlendirilmiştir. Ancak dikimevi, ellerinde bir tasarım olmadan dikimi yapamayacaklarını belirtmiş, bunun üzerine konu Deniz Matbaası'na aktarılmıştır. Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz de çalışmalara başlamıştır.[1] Bu görevden şeref duyacağını belirterek bir gece içerisinde çizimi tamamlayıp dikimevine gönderen Hüsnü Bey'in tasarımı beğenilip kullanıma geçirilmiştir, ancak bu tasarım için olan para ödülü ise diken kişiye verilmiştir. Hüsnü Tengüz'ün adı ise hiçbir resmî kaynakta geçmemiştir. 2014 yılında Hüsnü Tengüz'ün torunu Çiğdem Öztürkçine Erduran verdiği röportajda, babası Ahmet Tengüz'ün ağzından, dedesinin kendi çizimini sahiplenmeme durumunu şu sözlerle açıklamıştır: "...Yıllar geçse de dedem, bir türlü 'Forsu ben tasarladım' diyemiyor. O zamanın insanları günümüz insanlarından çok farklı. Hüsnü dedem çok naif, hassas duyguları olan, karşısındakine duygularını ve problemlerini aktarmayan, ney üfleyen, keman çalan, birden çok dil bilen, günümüzdeki sanatçı anlayışından çok daha farklı gerçek bir sanatçı. Kimseye bir şey söylemiyor. Sadece çocuklarına söylüyor, bir de Kazım Karabekir'e"

Sanat tarihçisi Ömer Faruk Şerifoğlu, "Cumhurbaşkanlığı Sanat Koleksiyonu" adlı kitabında, Cumhurbaşkanlığı Forsu'nun tasarımcısının Hüsnü Tengüz olduğunun yayınlanarak bu olayı tescilleyene kadar tasarımcısının Mustafa Kemal Atatürk olduğu sanılmaktaydı.[2] Forsun kullanımına dair var olan en eski belge ise Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin son günlerinde, Eylül 1922'de İzmir'deki bir seyahatinde çekilen fotoğrafıdır. Fotoğrafta Mustafa Kemal'in otomobiline çekilmiş hâlde görülen bir flama vardır[3] ve bu flama günümüzde kullanılan forsun bir benzeridir. Fotoğraftaki bu flama günümüzde Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.[4]

Cumhuriyetin ilanından sonra resmî simgelerin düzenlenmesine gidilmiştir. Bu konuda yapılan ilk çalışma, 3 Mart 1924'te Abdülmecid'in forsunun kullanımdan kaldırılması olmuştur.[5] 22 Ekim 1925’te ise cumhurbaşkanlığı forsunu resmî anlamda düzenleyen ilk belge olan Sancak Talimatnamesi yürürlüğe konmuştur.[6] Talimatnameye göre hilâl ve yıldız bayrakta olduğu gibi kullanılıyor, ortada yer alan güneşten çıkan ise büyük ve küçük 20 ışın çıkmaktadır. 18 Şubat 1978'de getirilen yeni bir düzenleme ile armada yer alan ışın sayısı 16'ya düşürülmüştür.[5] Günümüzde yürürlükte olan 25 Ocak 1985 tarihli yasada da fors bu haliyle kullanılmaktadır.[7]

Anlamı

değiştir

Cumhurbaşkanlığı arması

değiştir

Cumhurbaşkanlığı arması, altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın anlamı hakkında iki farklı yorum vardır. İlk yoruma göre armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü[8] destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir.[9] Bu görüşü ortaya atan ilk kişi, 1969'da yazdığı kitap ile Akîp Özbek'tir[10] ve Özbek'in bu yorumu resmî makamlarca da kabul görmüştür.[5] Bir diğer yorum ise güneşin etrafındaki 16 yıldızdan 9'unun Eski Türklerin sancaklarında kullandığı 9 tuğu, 7 yıldızın ise Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil ettiğidir.

Mitolojik olarak ise Güneş ve yıldızlar Eski Türklerde önemli bir yer tutmaktaydı. Güneş, Hunlar ve Göktürkler döneminde hükümdarlık rumuzu olarak görülmekle birlikte, Kutup Yıldızı ilk Türk topluluklarında Tengri'nin makamı olarak düşünülmekteydi.[5]

Cumhurbaşkanlığı forsu

değiştir
 
Flaggenbuch von 1939 adlı bayrak ansiklopedisinde yer alan Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu.[11]
 
1925 - 2012 yılları arasında kullanılan formu.

Kullanım alanına göre çeşitli boyutlardaki Türk bayrağının sol üst köşesine cumhurbaşkanlığı armasının işlenmesi ile oluşturulan fors birçok farklı anlam taşımakta, tarihteki tüm Türk topluluklarını ve Türkiye'yi temsil etmektedir.

Mitolojik olarak incelendiğinde ise Ay'ın Maniheizm ve Budizm'i benimsemiş Uygur Kağanlığı döneminde Güneş'in yerine geçtiği ve tanrısal olarak çok daha güçlü anlamlar kazandığı görülmektedir. Uygur hükümdarlarının eski Tengri'nin yerine geçen Ay Tanrısı'nın verdiği kut üzerine hüküm sürdüklerine inanılırdı.[5] Gazneliler ile başlayan ve günümüze kadar devam eden süreçte ise hilâl ve yıldız sembolü önem kazanmıştır. Özellikle Tuğrul Bey'in üzerinde hilâl ile yıldız bulunan paralar bastırması ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bayraklarında kullanması, bu sembolün Türk tarihindeki yerini daha da güçlendirmiştir.[5] Hilâl ve yıldız her ne kadar Gazneliler sonrasında önem kazanmışsa da, Göktürkler döneminde basılan paralarda da bu motife rastlamak mümkündür.[12]

Güneş, Ay ve yıldızlara Türk tarihi boyunca yüklenilen kutsal anlam ve verilen önem bu simgelerin Türk bayrağı ve çeşitli resmî simgelerde yer almasını sağlamıştır.

Kullanımı

değiştir

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğine çekilir, gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.[13]

Yapısı

değiştir
 
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
 
Cumhurbaşkanlığı Forsu'nun ölçüleri
 
Cumhurbaşkanlığı armasının ölçüleri

Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun, 25 Ocak 1985 tarih ve 85/9034 numaralı "Türk Bayrağı Tüzüğü" kararının 27. maddesinde, forsun boyutları belirlenmiştir.

Açıklama Ölçü
Ay ve yıldız A Ayın dış çemberinin uçkurluğa uzaklığı G/4
B Ayın dış çemberinin çapı G/2
C Ayın dış ve iç çemberlerinin merkezleri arasındaki uzaklık G/16
D Ayın iç çemberinin çapı G/2.5
E Yıldız çemberinin ayın iç çemberinin uçkurluk yönünde ekseni kestiği noktaya uzaklığı G/3
F Yıldız çemberinin çapı G/4
En G Forsun kısa kenarı G
Boy Ğ Forsun uzun kenarı G*1.5
Arma H Güneş merkezinin uçkurluğa uzaklığı G/5.3333
I Güneş merkezinin üst kenara uzaklığı G/5.3333
J Güneş merkezindeki çemberin çapı G/12.17656
K Güneşin 8 kısa ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı G/7.557864
L Güneşin 8 uzun ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı G/6
M Küçük yıldız merkezlerinden geçen çemberin çapı G/4.31872
N Küçük yıldız (16 adet) çemberinin çapı G/30
P Uçkurluk genişliği G/30
Not Ölçüler santimetre cinsindendir.

Renkler

değiştir
Renk değerleri[14]
Renk PMS RGB CMYK
R G B 8-bit hex C M Y K
Siyah 0 0 0 ​#000000​ 0 0 0 100
Altın 192 181 68 ​#C0B544​ 18 23 71 8
Pantone Red 032 C 242 0 0 ​#F20000​ 5 100 100 0

Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 devlet

değiştir
Ayrıca bakınız: 16 Büyük Türk Devleti
Bayrak Devlet Kurucu Hüküm yılları
Büyük Hun İmparatorluğu Teoman MÖ 220- MS 216
  Batı Hun İmparatorluğu Panu MS 48-MS 216
  Avrupa Hun İmparatorluğu Balamir 375-469
  Ak Hun İmparatorluğu Aksuvar 420-552
  Göktürk Kağanlığı Bumin Kağan 552-745
  Avar Kağanlığı I. Bayan 565-835
Hazar Kağanlığı Böri Şad 651-983
  Uygur Kağanlığı Kutluk Bilge Kül Kağan 745-845
  Karahanlı Devleti Bilge Kül Kadir Han 840-1212
  Gazne Devleti Alp Tigin 962-1183
  Büyük Selçuklu Devleti Tuğrul 1040-1157
  Harezmşahlar Devleti Kutbeddin Muhammed 1097-1231
  Altın Orda Devleti Batu Han 1236-1502
  Timur İmparatorluğu Timur 1368-1501
  Babür İmparatorluğu Babür 1526-1858
  Osmanlı İmparatorluğu Osman Gazi 1299-1922

Galeri

değiştir
  •  
    9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in arkasında yer alan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
  •  
    11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün arkasında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  •  
    Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın makam odasının duvarında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  •  
    Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, 69. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı kabulü sırasında arkada yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
  •  
    Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşma yaptığı kürsüde bulunan Cumhurbaşkanlığı arması
  •  
    Mustafa Kemal Atatürk'ün 1937 yılında TBMM açılışını yaptığı sırada meclis binasında göndere çekili olan Cumhurbaşkanlığı forsu
  •  
    Atatürk'ün teknesinde asılı olan Cumhurbaşkanlığı forsu
  •  
    Atatürk'ün makam aracında asılı olan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Forsun tasarımcısına iade-i itibar". Anadolu Ajansı. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  2. ^ Ateşoğlu, Mehmet (Kasım 2002). "Atatürk'te Türklük Aşkı ve Ülküsü". 75 Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, 191. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. ss. 24-32. 
  3. ^ Taneri, Aydın (1993). Harezmşahlar. Ankara. s. 2. 
  4. ^ Akçay, Engin (Mayıs 2011). "Anadolu Ufuklarında Bir Cumhurbaşkanlığı Forsu" (PDF). tid.web.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012. 
  5. ^ a b c d e f "Cumhurbaşkanlığı Forsu". tccb.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  6. ^ Arıtman, Canan. "İzmir Milletvekili Canan Arıtman'ın, Cumhurbaşkanlığı forsundaki değişikliğe ilişkin Başbakandan sorusu" (PDF). tbmm.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012. 
  7. ^ Soysal, Mahmut Enes (2010). "TARİHSEL SÜREÇTE BAYRAK VE SANCAKLARIMIZ". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42. s. 227. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  8. ^ "Sevgi seli". turkiyegazetesi.com.tr. 11 Kasım 2005. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  9. ^ Ögel, Bahaeddin (15 Nisan 1987). "16 Türk Devleti Hakkında". Türk Dünyası Tarih Dergisi, 4. ss. 53-54. 
  10. ^ Özbek, Akib (1969). Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam. 
  11. ^ Flaggenbuch (Flg. B.). Deutsches Reich. Marine. Oberkommando. Wolfenbüttel: Melchior, Historischer Verl. 2014. ISBN 978-3-944289-66-3. OCLC 935572244. 
  12. ^ Babayarov, Gaybullah (2007). The Catalogue of the coins of Turkic Qaghanate. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı. s. 91. 
  13. ^ "TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ" (PDF). mevzuat.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015. 
  14. ^ "Corporate Identity". cbddo.gov.tr. Digital Transformation Office of the Presidency of Turkey. 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye_Cumhurbaşkanlığı_Forsu&oldid=33964356" sayfasından alınmıştır