Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa

Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa (1758-1807) III. Selim saltanatında 24 Nisan 1805 - 14 Kasım 1806 tarihleri arasında bir yıl altı ay yirmi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamı.

Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 24 Nisan 1805 - 14 Kasım 1806
Hükümdar	III. Selim
Yerine geldiği	Kör Yusuf Ziyaüddin Paşa
Yerine gelen	İbrahim Hilmi Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1758 İstanbul
Ölüm	1807 (48-49 yaşlarında) Çanakkale

Hayatı

İstanbul'da "Zernisan'lı Haseki" lakabıyla anılan babası Bostancı Ocağı'na mensuptu. Hafız lakabı Kur'an'ı ezberlemesiyle ilgilidir. Babasının mensup olduğu Bostancı Ocağı'nda yetişti. Bir süre sonra yol hasekisi, ardından yeniçeri ağası karakulağı, tebdil hasekisi (1793) ve haseki ağa (1797) oldu. 1 Ağustos 1798'de bostancıbaşılığa getirildi. Dürüst ve çalışkan bir izlenim verdiğinden III. Selim'in dikkatini çekti.

Altı yıl bostancıbaşı olarak kaldıktan sonra 24 Ekim 1804'te kaptan-ı deryalığa getirilerek saraydan ayrıldı, ancak III. Selim'in yakın çevresi içinde yer almaya devam etti. Kaptan-ı deryalığı beş ay sürdü.

Sadrazam Kör Yusuf Ziyaüddin Paşa Nizam-ı Cedid aleyhtarlarına karşı mücadele etmeyi göze alamadığı için 4 Nisan 1805'te sağlık nedenleri ileri sürerek görevden istifa ettiği zaman sadrazam görevine geçirildi. Sedaretinin başlangıcında, İstanbul'da hüküm süren pahalılığa ve haksız kazanç sağlayanlara karşı sert bir şekilde mücadele etti. Bu konudaki icraatı ile halk arasında iyi bir şöhret kazandı. Fakat sonra fikrini değiştirdi ve Nizam-ı Cedid aleyhtarları ile iş birliği yapmaya koyuldu. Bu hedefle Rumeli ayanlarından Rusçuk Ayanı Tirsinikli İsmail Ağa ile Pazavandoğlu Osman ve Şehzade Mustafa adamlarıyla gizli görüşmeler yaptı. 1806'da Nizam-ı Cedid uygulaması Kadı Abdurahman Paşa komutasındaki Rumeli ordusunda uygulanması kararı verilince, bu kurulamakta olan orduya karşı muhalefeti; ortaya çıkan ciddi çatışmaları ve buna karşı çıkan Rumeli ayanını el altından destekleyip bu eylemleri koordine etmeye başladı. Bu yeni ordu kurulması girişiminin başarısız kalmasına başlıca amil oldu. Bu icraatı bir devlete hıyanet suçu idi ve idamı gerektiren bir suçtu. Fakat yeniçeriler tarafından çok tutulmaktaydı ve bunun için canına dokunulması uygun görülmemekteydi. Bununla beraber bu siyasi rekabet ve saray enterikaları cezasız bırakılamayacağı için neticesinde 14 Eylül 1806'da sadrazamlıktan azledildi.

Keçiboynuzu İbrahim Hilmi Paşa'nın sadrazamlık görevine gelmesinin ardından, önce Bursa'da ikamete mecbur edildi. Fakat sonra sürgün yeri Rodos'a çevrildi. Hazırlanan bir körvete bindirilerek ailesiyle birlikte Enez'den gizlice yola çıkarıldı. İzmir'e çıkarılan İsmail Paşa, İzmir kadısı marifetiyle Ali Dede isimli bir reisin teknesiyle Sakız Adası'na götürülüp sürgün yeri bu adaya dönüştürüldü.

IV. Mustafa'nın tahta çıkarılması ve şehzade iken yeni padişaha yaptığı hizmetlerden ötürü tekrar sadârete getirilmeyi ümit eden İsmail Paşa, yalnızca vezâreti iade edilmiş olarak, 18 Haziran 1807'de Karaman Eyaleti ilâvesiyle Akdeniz Boğazı Çanakkale Muhafızlığı'na gönderildi. Ancak bu görevdeyken dört ay sonra Çanakkale'de öldü.

İsmail Paşa'nın, Şeyhülislâm Atâullah Efendi ve Kabakçı Mustafa tarafından desteklendiği ve sadaret kaymakamlığına getirilmek istendiği, ancak bu gelişmeyi kendi makamı için tehlikeli gören Nizâm-i Cedid'in önde gelen aleyhtarlarından olan sadâret kaymakamı Tayyar Paşa tarafından zehirlenerek ortadan kaldırıldığı ileri sürülmüştür.

Ayrıca bakınız

• III. Selim
• Dağılma Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi

Konuyla ilgili yayınlar

• Beydilli, Kemal "İsmail Paşa (Hafız, Bostancıbaşı)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.676-677 ISBN 975-08-0072-9
• Buz, Ayhan (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danışmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi.

Dış bağlantılar

• Tektaş, Nazım (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [1] 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Beydilli, Kemal (2000), "İsmail Paşa, Hafız) " Türkiye Diyanet İşleri Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:23, Sayfa:116-117, Ankara:TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Online: [2] 24 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Kör Yusuf Ziyaüddin Paşa	Osmanlı Sadrazamı 24 Nisan 1805 - 14 Kasım 1806	Sonra gelen: İbrahim Hilmi Paşa
Askerî görevi
Önce gelen: Mehmed Kadri Paşa	Kaptan-ı Derya 1804 - 1805	Sonra gelen: Hacı Mehmed Paşa