Bacchanalia

Bacchanalia, Roma'nın MÖ 496 yılında yaşadığı kıtlık sonucu Sibylla kitaplarına danışılarak Roma'ya getirdikleri kutsal üçlüden¹ tanrı Bacchus (gr. Dionysos) adına yapılan dinsel ayin ve bayramlardır. Yunanca orgia da denir.

Bacchanalia (Auguste Léveque)

"Uzaklardan, yosunlardan Minos'un kızı hüzünlü gözlerle, Bacchus şenliğinde taş kesilmiş bir heykel gibi, ona bakar..."²

Damascius (123 vd), Zeus'un öldürdüğü Titanların küllerinden insan ırkı doğar. Titanlar kötülüğün temsilidir. Ama tanrı soyludur. Titanların külünden yaratılan insan hem tanrısallıktan hem de kötülükten pay aldığı için ikili bir doğaya sahiptir. Ruhunda hem iyilik hem kötülük barındırır.

Orpheus'çu öğretinin de temeli sayılabilecek bu öğretide; günâhlarının kefareti için dünyaya gelen insan, kötü (Titan) yanından kurtulabilirse, özgürlüğüne kavuşacak, tanrı ile bir olma şansını elde edecektir. Bu şans Bacchus'çu ayinlere katılıp ruhu arındırarak mümkün olacaktır.

Bacchus adına düzenlenen her kutlamada; Bacchus'un etrafındaki doğanın ruhları kabul edilen dostları canlandırılır. Tanrıdan esinlenip mistik bir delilik halinde çığlıklar atarak kırlarda dolaşan bacchalar (mainaslar)³, törenlere katılan kadınlar tarafından canlandırılırdı. Kadınlar çıplak bedenlerini Nebris ile örtüp başlarına sarmaşıktan taçlar takarlardı. Bir ellerinde thyrsos öteki ellerinde kantharoslarla dolaşırlardı. Çift borulu flütlerin ezgileri ve teflerden yayılan seslerle dans ederlerdi.

Roma'da önceleri gizli kutlanan Bacchanalia törenlerinde genellikle et ve şaraptan oluşan ziyafetle başlanır, şarabın etkisiyle her çeşitten ilkel kötülükler ve aşırılıklar gün ışığına çıkardı ⁴. Genç kızlar ve genç erkekler alkolün de etkisiyle kendilerinden geçerek, davulların ve zillerin çıkardığı garip müzikle birlikte tüm ahlaki değerlerini bir yana bırakırdı.

Livius'a göre (39,8 vd.) Roma'daki Bacchusçu ayinler ilk önceleri kadınlar için düzenlenirdi. Zamanla ritüeller erkekleri de cezbetti. Erkekler de taraftar toplamaya başladı./(25,1,6-8). Kamu yerlerinde, Forumda, Capitolium'da, ataların töresine hiç uygun olmayan tarzda dualar eden ve kurbanlar kesen kadınlardan oluşan kalabalık gruplar görülmüştür. Rahipler ve kahinler, kadınların ve erkeklerin kafasını bulandırmıştı.

Başlangıçta bu törenlere sadece kadınlar katılabiliyordu. Campanialı bir kadın olan Pacula Anna bu geleneği bozarak erkeklerinde dine katılmasını ve törenlerin gündüzden geceye alınmasını sağladı. Böylece yaşanan ahlâksızlıklar iki katına çıktı(Liv. 39.13). Livius'a göre: Bu törenlere engel olmak isteyen kişiler hedef olarak seçildiler. Törenlere katılanların soysuz davranışları, taşkınlıkları arttı. Sahte tanıklıklar, kalpazanlıklar, sahte mühürler çığırdan çıktı. Artarak yayılan Bacchanalia ritüellerine; cinayetler, çocuk tecavüzleri vb. olayların da eklenmesi üzerine; MÖ 186 yılında alınan Senatus kararı (Senatus Consultum De Bacchanalibus) ile Bacchanalia yasaklandı. Kararın latince aslı ve çevirisi şöyledir⁵:

"Q. MARCIUS L.F.,SP.POSTUMIUS L.F.COS. SENATUM CONSOLUERUNT NONIS OCTOB. APUD AEDEM DUELONAI.
 SCRIBENDO ADFUERUNT* M.CLAUDIUS M.F., L. VALERIUS P.F., Q. MINUCIUS C.F. DE BACCHANALIBUS* QUI*
 FOEDERATI* ESSENT*,ITA EXDICENDUM* CENSUERE: NEQUIS* EORUM BACCHANAL* HABUISSE* VELLET*; SI* QUES
 ESSENT*, QUI* SIBI* DICERENT* NECESUS ESSE* BACCHANAL* HABERE, EIS* UTI* AD PRAETOREM* URBANUM
 ROMAM
 VENIRENT, DEQUE EIS* REBUS, UBI* EORUM VERBA AUDITA ESSENT*, UTI* SENATUS NOSTER DECERNERET,
 DUM NE MINUS SENATORIBUS C ADESSENT* QUOM EA RES COSOLORETUR*. BACAS VIR NEQUIS
 ADISSE* VELLET* CIVIS* ROMANUS NEVE NOMINIS LATINI NEVE SOCIUM QUISQUAM, NISI* PRAETOREM* URBANUM
 ADISSENT*, ISQUE DE SENATUS* SENTENTIA*, DUM NE MINUS SENATORIBUS C ADESSENT* QUOM EA RES
 COSOLORETUR, IUSSISSENT*. CENSUERE. SACERDOS NEQUIS VIR ESSET*; MAGISTER NEQUE VIR NEQUE MULIER
 QUISQUAM ESSET*. NEVE PECUNIAM QUISQUAM EORUM COMMUNEM* HABUISSE* VELLET*; NEVE MAGISTRATUM NEVE PRO
 MAGISTRATU*, NEQUE VIRUM NEQUE MULIEREM QUIQUAM FECISSE* VELLET*. NEVE POST HAC INTER SED CONIURASSE*
 NEVE COMMOVISSE* NEVE CONSPONDISSE* NEVE COMPROMISISSE* VELLET*. NEVE QUISQUAM FIDEM INTER SED
 DEDISSE* VELLET*. SACRA IN OQUOLDOT NE QUISQUAM FECISSE* VELLET*; NEVE IN PUBLICO* 
 NEVE IN PRIVATO* NEVE EXTRA* URBEM SACRA QUISQUAM FECISSE* VELLET* NISI* PRAETOREM* URBANUM
 ADIESET, ISQUE DE SENATUS* SENTENTIA*, DUM NE MINUS SENATORIBUS C ADESSENT* QUOM EA RES COSOLORETUR,
 IUSSISSENT*. CENSUERE. HOMINES PLUS* V OINUORSI* VIRI* ATQUE MULIERES SACRA NE
 QUISQUAM FECISSE* VELLET*, NEVE INTER IBI* VIRI* PLUS* DUOBUS, MULIERIBUS PLUS* TRIBUS ADFUISE* 
 VELLET* NISI* DE PRAETORIS* URBANI SENATUSQUE* SENTENTIA*, UTI* SUPRA* SCRIPTUM EST. HAICE UTI*
 IN CONVENTIONI* EXDICATIS* NE MINUS TRINUM NUNDIUM*, SENATUSQUE* SENTENTIAM UTI* SCIENTES
 ESSETIS*, -EORUM SENTENTIA ITA FUIT: 'SI* QUES ESSENT*, QUI* ADVERSUM* EAD FECISSENT*,
 QUAM SUPRA* SCRIPTUM EST, IIS* REM CAPITALEM* FACIENDAM CENSUERE' -ATQUE UTI* HOCE
 IN TABULAM* AHENAM INCIDERETIS*, ITA SENATUS AIQUOM CENSUIT, UTIQUE* EAM FIGER IUBEATIS*,
 UBI* FACILUMED GNOSCIER POTISIT ATQUE UTI* EA BACCHANALIA*, SI* QUA SUNT, EXTRA* QUAM
 SI* QUID IBI* SACRI EST, ITA UTI* SUPRA* SCRIPTUM EST, IN DIEBUS X, QUIBUS VOBIS* TABULAE*
 DATAE* ERUNT, FACIATIS UTI * DISMOTA SIENT. -IN AGRO TEURANO6."

"Konsüller Lucius oğlu Quintus Marcius ve Lucius oğlu Spurius Postumius Bellona tapınağında 7 Ekim'de, Senatus'la bir toplantı yaptılar.Aşağıdaki bildirinin kaydedilmesinde, Marcus oğlu Marcus Cladius, Publius oğlu Lucius Valerius ve Gaius oğlu Quintus Minucius da hazır bulundular. Bacchanalia'ya ilişkin olarak, Senatorlar Roma'nın müttefiki konumunda olanlara⁷ ilişkin yasaklama kararını aldılar:

Onların hiçbiri evinde Bacchusçu tören düzenlemeye kalkışmayacaklardır. Biri çıkıp onlar için Bacchanalia' düzenlenmesinin zorunlu olduğunu ileri sürerse, Roma'daki Praetor Urbanusun huzuruna çıkmalıdır. Bu kişinin önerileri dinlendikten sonra, Senatusumuz bu konulara ilişkin son kararını verecektir. Bu konunun tartışılması sırasında en az yüz Senatorun hazır bulunması gerekir. Hiç kimse ister Roma yurttaşı olsun, ister Latin ya da müttefiklerden biri, Praetor Urbanus'un huzuruna çıkmadan bir Bacchus tapınıcısı kadınla temasa geçmeyecektir. Praetor Urbanus Senatus'un önerisi doğrultusunda bu konuya ilişkin kararını bildirecektir.Bu konunun tartışılması sırasında en az yüz Senator hazır bulunması gerekir. Senatus bu kararı almıştır.

Hiçbir erkek rahip olmasın. Hiçbir erkeğin ya da kadının rahip yardımcısı olmasına izin verilmesin. Hiç kimse kamu hazinesinden harcama yapmasın. Hiç kimse ne bir erkeği ne de bir kadını rahip yardımcısı ya da vekili kılmasın. Karşılıklı yeminler, adaklar, ciddi vaâtler ya da birbirine söz vermeler konusunda ant içmeye kalkışmasınlar ya da aralarında bir inanç birliği yaratmaya çalışmasınlar. Hiç kimse kült törenlerini gizlice uygulamaya girişmesin. Hiç kimse kamuya açık, özel ya da kent dışında, Praetor Urbanus'un huzuruna çıkmadıkça, bu kült törenlerini gerçekleştirmeye kalkışmasın. Praetor Urbanus, Senatus'un önerisi doğrultusunda bu konuya ilişkin kararını bildirecektir. Bu konunun tartışılması sırasında en az yüz Senator'un hazır bulunması gerekir. Senatus bu kararı almıştır.

Hiç kimse bu kült törenlerini kadınlı erkekli beş katılımcıdan daha fazla kişiyle kutlamasın. Katılımcılar olarak tören yapmak isteyenlerin sayısı, yukarıda belirtildiği gibi, Praetor Urbanus ve Senatus'un izni olmadıkça, iki erkek ve üç kadından daha fazla olmamalıdır.

Yürürlüğe girmeden en az üç gün önce bu kararlar kamuya açık olarak yapılan bir toplantıda beyan edilmelidir. Senatus'un kararından tam anlamıyla heberdar olunmak istenirse, Senatus'un kararı aşağıdaki gibidir: 'Yukarıda bildirilen kısıtlamalara karşı hareket edecekler varsa, kendilerine en ağır cezaların verileceğini bilsinler.' Bu bronz bir levhaya kaydedilecektir; çünkü Senatus bunun böyle olmasını uygun görmüştür. Bu levha da kolayca okunabilecek bir yere asılmalıdır. Bu bildirinin size ulaşmasından sonra on gün içinde Bacchusçu tapım yerlerini belirlemelisiniz. Eğer yaşadığınız bölgelerde bunlardan biri varsa, yukarıda kaydedildiği gibi, içlerinde kendi dinimize ilişkin kutsal bir şey yoksa, yok edilmelidir."

Kararın ardından Romalı yetkililerin başarılı çalışmaları ile yedi bine yakın kişi yakalanmıştır. Davaları bir ay kadar sürdükten sonra bir kısmı mahkûm edilmiş, bir kısmı öldürülmüştür.

Dipnotlar

1 Ceres, Persephone (Kore), Bacchus

2 Catullus, 64.

3 Nysa dağında Dionysos'un gelişimini tamamlayışını kutlarken yanında bulunan yabanıl kadınlar. Bkz: Maenad13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

4 (Liv. 39,8)

5 Bu karar Calabria, Tirolo'da 1640 yılında bronz bir levha üzerine yazılı olarak bulunmuştur. Şimdi Viyana müzesinde bulunmaktadır. Senatus kararının bildirildiği bu levha aslında bir Epistula Consulum yani konsüller tarafından Teuranus halkına gönderilen bir mektuptur. Corpus Incriptionum Latinarium 12,581,30

6 "IN AGRO TEURANO", "Teurano halkının yaşadığı yörede" anlamına gelen bu cümle metne sonradan eklenmiştir.

7 Bu karar Müttefiklere yurttaşlık hakkı verilmesinden yaklaşık yüz yıl önce alınmıştır.

Kaynakça

1. Prof. Dr. Çiğdem Dürüşken, Antikçağ'da Yaşamın ve Ölümün Bilinmezine Yolculuk: ROMANIN GİZEM DİNLERİ, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2000.
2. Yaran, Semih. Dionysos'dan Bacchus'a: Hellen ve Roma Dünyasında Dionysos Festivalleri (From Dionysus to Bacchus: The Festivals of Dionysus in the Hellenic and Roman World).
3. Yaran, Semih. Antik Roma'da Festivaller (Festivals in Ancient Rome)
4. Ovidius, Metamorphoses
5. Cato, De Agricultura,tr. H.B. Ash, W.D. Hopper, Harvard uni., loeb,1934
6. Cicero, Pro Flacco
7. Vergilius, "Georgicalar, Bucolicalar"
8. İngilizce vikipedi10 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Senatus consultum de Bacchanalibus in Latin30 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at The Latin Library
• Senatus Consultum de Bacchaniabus in English and Latin17 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at forumromanum.org
• Description of the Bacchanalia and the Senate's ruling4 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Fordham.