Alesker Memmedov
Alesker Cafer oğlu Memmedov veya Ali Asgar Cafer oğlu Memmedov (10 Ekim 1919, Bakü veya Keşle- 29 Ocak 2000, Bakü) - Azerbaycanlı oryantalist bilim adamı, pedagojik bilimler doktoru, profesör, Azerbaycan'da modern Arapça çalışmalarının kurucusu, Almanca ve Arap dili uzmanı,[2] Nürnberg sürecinde tercüman.[3] Alesker Memmedov, Arap dilinin öğretim metodolojisine getirdiği yeniliklerle tanınır.[4]
Alesker Memmedov | |
|---|---|
| Doğum | 10 Ekim 1919 Bakü, Azerbaycan |
| Ölüm | 29 Ocak 2000 Bakü, Azerbaycan |
| Vatandaşlık | Azerbaycan |
| Eğitim | Azerbaycan Devlet Pedagoji Üniversitesi, Moskova Doğu Araştırmaları Enstitüsü |
| Kariyeri | |
| Dalı | Doğu araştırmacısı |
| Çalıştığı kurum | Bakü Devlet Üniversitesi, SSCB Dışişleri Halk Komiserliği |
| Önemli öğrencileri | Aida İmanquliyeva Govhar Bahçeliyeva Vasim Mammadaliyev Malik Mahmudov İmamverdi Hamidov Neriman Kasımoğlu[1] |
| İmza | |
 | |
Çocukluk ve eğitim hayatı değiştir
Alesker Memmedov, 10 Ekim 1919'da Bakü'nün Keşle kasabasında doğdu.[5] Anne ve babasını küçük yaşta kaybeden Memmedov, amcasının himayesinde büyümüştür.[5]
Alesker Memmedov, yedi yıllık liseden mezun olduktan sonra 1933-1937'de Neriman Nerimanov adına Bakü Endüstri Teknik Koleji'nde, 1937-1941'de Azerbaycan Devlet Pedagoji Enstitüsü'nün Almanca bölümünde okudu. Aynı zamanda yeni kurulan Bakü Yüksek Deniz Okulu'nda Almanca öğretmenliği yaptı.[2] Temmuz 1941'de Memmedov, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'dan temsilcilerle birlikte Doğu dillerini öğrenmek üzere Moskova'ya gönderildi ve 1944'te Moskova Şarkiyat Enstitüsü'nün askeri bölümünden onur diploması ile mezun oldu.[2][5]
Faaliyetleri değiştir
Nürnberg süreci değiştir
Şubat 1945'ten itibaren SSCB Dışişleri Bakanlığı'nda baş referent olarak göreve başlayan Alesker Memmedov, aynı yılın Aralık ayından Şubat 1946'ya kadar Nürnberg sürecinde Almanca dil uzmanı olarak tercüman olarak yer aldı. Anvar Memmedov ile birlikte askeri mahkemeye katılan iki Azerbaycanlıdan biriydi. Alesker Memmedov, bakanlıkta görev yaptığı 2 buçuk yıl boyunca, Alman Dışişleri Bakanlığı'nın ele geçirilen diplomatik belgelerinin büyük bir bölümünü, 30'dan fazla belgeyi Almanca'dan Rusça'ya tercüme etti.[5] 26 yaşındaki Alesker Memmedov, Nürnberg sürecine katılmak için Almanca dil sınavına girerken, sınava giren Almanca uzmanı Grabor-Passak ondan memnun kaldı ve ve genç Alesker'e mahkemede tercüman olarak katılmasını tavsiye etti.[6]
Daha sonra Alesker Memmedov, Nürnberg Mahkemesi ile ilgili yaptığı röportajlarda şu anılardan bahsetmiştir:
| “ | Duruşmaya 24 büyük askeri suçlu katıldı, ancak kürsüde sadece 21 suçlu oturdu. Suçlularlardan biri olan Gustav Krupp ölümcül bir şekilde hastaydı, Robert Ley kendini öldürmüştü ve Martin Bormann ortadan kaybolmuştu.
Salonda sanıkların oturduğu yer benim oturduğum yere çok yakındı. Hermann Göring benden 2-3 adım ötemde oturuyordu. Sık sık çenesini önündeki kolçağa dayıyordu. Rudolf Hess siniyordu, Alfred Rosenberg tırnaklarını yiyordu. Sanıklardan Wilhelm Keitel her zaman bir şeyler yazardı ve yazmadığı zamanlarda kalemin ucunu ağzında tutardı. Julius Streicher neredeyse her zaman uyuklarken, Karl Dönitz, Erich Raeder ve Jalmar Schacht çok ciddiydi.[7] |
” |
Bilimsel-pedagojik faaliyetleri değiştir
Şevket hanım ile aile kurduktan sonra[5] Memmedov, Ağustos 1947'de Bakü Devlet Üniversitesi Şarkiyat Fakültesi'nde öğretim ve bilimsel faaliyetlere başladı.[2] Üniversitede fakültenin dekanlığına seçilen bilim adamı, 1957 yılında fakültenin Arapça bölümünü kurmuş[2][4] ve 29 yıl bu bölümün başkanlığını yapmıştır.[8] 1947-1950'de üniversitede kıdemli öğretim görevlisi olarak çalıştı, 1948-1950'de Arap dilinde yüksek lisans çalışmalarına girdi ve 1953'te filoloji ilimleri adaylığı derecesini aldı. 1954 yılında doçent, 1967 yılında profesör olan Alesker Memmedov, 1992 yılında Onurlu Bilim İnsanı unvanını aldı.[9]
Arapça'nın yanı sıra Rusça, Almanca, Fransızca, Farsça ve İngilizce bilen[10] Alesker Memmedov, 30'dan fazla Arapça ders kitabının yazarıdır.[11] Alasgar Mammadov'un 573 sayfadan oluşan ilk "Arapça" ders kitabı 1958'de Sovyetler Birliği'nde büyük bir tirajla (5000 adet) yayınlandı ve sadece Azerbaycan'da değil, Tacikistan ve Özbekistan'da da kullanıldı.[9] Rusça yazdığı "Арабский язык" ("Arap dili") ders kitabı sadece Azerbaycan'da değil, Dağıstan, Tataristan, Ukrayna, Orta Asya cumhuriyetleri ve diğer eski Sovyet ülkelerinin doğu araştırma merkezlerinde de kullanılmaktadır.[2] Alesker Memmedov'un hazırladığı kitaplar, Şarkiyat Fakültesi'nin Rus ve Azerbaycan bölümleri ile ilahiyat, tarih ve filoloji fakülteleri ile Arapça ağırlıklı ortaokullardaki Arap dili öğrencilerine yönelikti.[8] 1972 yılında siparişe göre 22 ülkeye gönderilen birinci ve ikinci sınıf Azerice bölümü için "Arap Dili" kitabını yazdı.[9]
1994 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanına bağlı Yüksek Tasdik Komisyonu, doktora tezi savunmadan Alesker Memmedov'a Pedagojik Bilimler Doktoru derecesi verdi.[8]
20. yüzyılın 90'lı yıllarında Alasgar Mammadov, Bakü Devlet Üniversitesi Şarkiyat Fakültesi'nde "Kuran Bilimleri" konusunu üzerine ders veriyordu.[8]
Arapça çalışmalarına katkıları değiştir
Eylül 1958'de Alesker Memmedov'un girişimiyle Azerbaycan Radyosu bünyesinde ilk kez Arapça bir haber odası kuruldu ve o, onun ilk editörü oldu.[12] 1969'dan beri SSCB Semitologlar Koleji'nin de üyesiydi.[5]
Vasim Mammadaliyev, Aida Imanguliyeva, Gövher Bahçeliyeva, Malik Mahmudov ve Imamverdi Hamidov gibi Azerbaycan'ın ünlü Arapça alimleri Mammadov'un öğrencisi olarak kabul edilir.
Alesker Memmedov'u "Azerbaycan Arapça çalışmaları biliminin patriği" olarak nitelendiren Arap bilim adamı Nariman Gasimoğlu, şunu yazmıştır:"Arapça'yı Türkiye'de 10-15 yılda mükemmel bir şekilde öğrenmek mümkünse, Bakü'de Alesker hocanın tarzıyla mükemmel bir şekilde öğrenmek 4-5 yılı bulabilir".[13] Alasgar Mammadov ekolünün temsilcileri başta Irak, Suriye, Sudan, Ürdün, Kuveyt, Yemen, Aden, Mısır, Libya, Tunus ve Cezayir olmak üzere Arap ülkelerinde tercüman ve diplomat olarak çalıştılar.
Mart 1963'te Alesker Memmedov, Sovyet eğitim işçilerinden oluşan bir heyetin başkanı olarak Mısır'a gönderildi.[6] 1973 yılında Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi temsilcileriyle birlikte Bakü ve Basra şehirleri arasında kardeşlik anlaşması yapmak üzere Irak'ı ziyaret etti. Irak resmi temsilcileri, "Azerbaycan Arap" dedikleri Alesker Memmedov'u Kerbela'ya götürerek altın suyuna boyanmış "Kuran-ı Kerim" kitabını hediye ettiler.[5] Mısır, Irak ve Ürdün'deki bir dizi gazete ve dergi, bilim adamının faaliyetleri hakkında kapsamlı materyaller yayınladı.[6]
Ölümü değiştir
Alesker Memmedov 29 Ocak 2000'de öldü.[14] Ölümüne kadar M. A. Mirkasimov'un adını taşıyan Cumhuriyet Klinik Hastanesinde tedavi gördü.[8]
Hatırası değiştir
Azerbaycan Devlet Televizyon ve Radyo Yayın Şirketi "Aztelefilm" Yaratıcı Birliği, Alesker Memmedov'un hayatını anlatan, Rafiga Mesud'un senaryosuna dayanan "Hayatın İzleri" adlı uzun metrajlı bir film yaptı.
Kaynakça değiştir
- ^ Lalə Musaqızı (3 Haziran 2014). ""14 yaşımda uşaqlara dedim ki, biz bu milləti azadlığa çıxarmalıyıq" – Mən gənc olarkən". kaspi.az (Azerice). 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.
- ^ a b c d e f Əzizov, Elxan (17 Aralık 2019). "Azərbaycanda müasir ərəbşünaslığın banisi". 525-ci qəzet. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Smyth, Gareth (18 Mart 2018). "Explaining the depth of Russia's engagement with the Arab world" (İngilizce). 3 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "BDU-da görkəmli ərəbşünas alim Ələsgər Məmmədovun 100 illik yubileyi qeyd edilib" (Azerice). Azerbaycan Devlet Haber Ajansı. 18 Aralık 2019. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g Babaşova, Solmaz (17 Nisan 2019). "Nürnberq prosesində iştirak etmiş yeganə azərbaycanlı". 525-ci qəzet: 19. Archived from the original on 28 Ocak 2023. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ a b c "Ərəbşünas alim. Rizvan Cümşüdoğlunun Ələsgər Məmmədovla müsahibəsi". Azerbaycan gazetesi. 4 Mayıs 1990.
- ^ "Nürnberq prosesinin tərcüməçilərindən biri müstəqil Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Ələsgər Məmmədovla müsahibə". 525-ci qəzet. 30 Kasım 1995.
- ^ a b c d e Azerbaycan İlahiyat Enstitüsü (2019). Məmmədov, Ceyhun (Ed.). "Azərbaycanda ərəb dilinin tədrisi sahəsində mövcud vəziyyət və perspektivlər" mövzusunda konfransın materialları (PDF). Bakı: Mütərcim Tərcümə və Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi. s. 180. ISBN 978-9952-28-460-7. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b c "Görkəmli şərqşünas-alim Əli Əsgər Məmmədovun xatirəsinə". Bakı Universitetinin Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası (2). 2002.
- ^ Şahsevənli, Zülfüqar (10 Ekim 2000). "Böyük alim, bənzərsiz ziyalı". "Günay" qəzeti.
- ^ "İƏT-in saytı Azərbaycanda ərəb dilinin tədrisinin vəziyyəti barədə məqalə dərc edib" (Azerice). Azerbaycan Devlet Haber Ajansı. 22 Aralık 2014. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Məmmədəliyev, Vasim; Əzizov, Elxan (8 Aralık 1989). "Görkəmli ərəbşünas". Azərbaycan müəllimi (qəzet).
- ^ Qasımoğlu, Nəriman (1 Şubat 2000). "Şəhid Ələsgər Məmmədov". Azatlık (gazete).
- ^ "Nürnberqin mütərcimi, ərəbşünaslığımızın atası Ələsgər Məmmədov". fraza.az (Azerice). 4 Kasım 2022. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2023.