128 milyar dolar tartışması
128 milyar dolar tartışması, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın faizleri düşük tutmak adına dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak önderliğinde 128 milyar dolar harcadığı iddiası ve bunun çerçevesinde gelişen tepki ve olaylardır. Kasım 2020'de ABD'li yatırım bankası Goldman Sachs'ın tahminlerine göre merkez bankası Türkiye'de faizlerin düşük tutulması için 100 milyar dolardan fazla rezerv harcadı.[1][2]
| 128 milyar dolar tartışması | |
|---|---|
 CHP'nin "128 milyar dolar nerede?" afişi | |
| Tarih | 2 Mart 2021-Temmuz 2022 |
| Konum | Türkiye |
| Konu | Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın 128 milyar dolarlık rezerv satışını açıklamaması |
| Duyuran | Cumhuriyet Halk Partisi |
Kerim Rota'nın tahminlerine göre 128 milyar dolarlık TCMB döviz rezerv satışına Mart 2019'da yerel seçimler öncesi başlandı. Döviz rezervlerinin satışı 2020 Kasım’da dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın istifası ve dönemin TCMB Başkanı Murat Uysal'ın görevden alınması ile sona erdi.[3][4]
Tepkiler değiştir
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu iddiaları yalanladı ve rezerv kaybı olmadığını, bu paranın "Milletin hazinesinde ve Merkez Bankası'nda" olduğunu iddia etti. Ancak bundan önce yaptığı açıklamalarda Erdoğan, “128 milyar doların COVID-19 pandemisi ile mücadelede”,[5] ve “Yatırımlara, depreme karşı harcandığını” iddia etmişti. Erdoğan bu açıklamalardan sonra, sorulara cevap verirken “Merkez Bankasının rezervlerinin nerede olduğu sorulur mu?” diye sordu. Gazete Duvar'ın yayımladığı bir manşete göre; “3,5 ayda bu soruya 5 farklı cevap verildi.”[6][7][8]
Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, "Bilanço varlık yükümlülük denkliği açısından bakıldığında, ortada kaybolmuş bir varlıktan bahsetmek mümkün değildir" dedi ve bahsedilen döviz işlemlerinin, işlem platformları üzerinden o günkü piyasa koşulları ve fiyatları çerçevesinde gerçekleştirildiğini açıkladı.[9]
Siyasi partiler rezerv harcamalarını eleştirmek için "128 milyar dolar nerede?" kampanyasını başlattı. Kampanya kapsamında İstanbul, Bursa, Kırşehir ve Ardahan gibi illerde rezerv harcamalarına atıfta bulunan afişler asıldı. CHP, Şubat 2021'de sosyal medya üzerinden 128 milyar dolar ile alakalı soruları yönelttiği kampanyalar başlattı.[10] CHP'nin Nisan ayındaki grup toplantısında Kemal Kılıçdaroğlu'nun, "Merkez Bankası daha önce sattığı dövizleri tablolar halinde yapar, kendi internet sitesine koyardı. Şimdi bu liste yok. Listeyi niye gizliyorsunuz? Kime sağladınız bu büyük avantajları? 128 milyar dolar Amerikan dolarından söz ediyorum. Ne oldu bu para?" sözleri yeni bir kampanya süreci başladı.[11] Nisan 2021'de CHP binalarına asılan “128 milyar dolar nerede?” yazılı afiş ve pankartlar savcılık talimatıyla polis tarafından vinçlerle gece saatlerinde indirildi.[12] Büyükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığınca yapılan açıklamaya göre Beylikdüzü ilçesinde bir siyasi parti ismi ve logosuyla ilan ve reklam panolarına asılan afişlerin içeriğinin, TCK'nin 299. maddesi uyarınca "Cumhurbaşkanına hakaret" suçunu oluşturduğu öne sürülerek soruşturma başlatıldı.[13] Olaya tepki çekmek adına 128 milyar dolara neler yapılabileceği gösteren bir site kuruldu.[14]
19 Nisan 2021'de Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Merkez Bankası ve Bakanlık arasında daha önce kamuoyuna duyurulmamış bir protokol kapsamında satıldığını söyledi. Detayları ve satış sürecini TCMB'nın açıklaması gerektiğini söyledi.[15]
Rezerv harcamaları Demokrasi ve Atılım Partisi Genel Başkanı Ali Babacan tarafından da eleştirildi ve eski Merkez Bankası başkanı Naci Ağbal'ın rezerv kaybı ile ilgili araştırma talimatı verdiği için görevden alındığını öne sürdü.[16] Merkezi Londra'da bulunan uluslararası haber ajansı Reuters'a Nisan 2021'de rezerv harcamaları ve merkez bankası ile ilişkili 6 anonim kaynak açıklama yaptı. Üç farklı kaynağın aktardığına göre Şubat ayında Ağbal'ın Erdoğan'ın izni ve bilgisi dahilinde Albayrak tarafından şeffaf olmayan bir süreçle 2019'dan itibaren TL'nin değerini korumak adına satılmış olan toplam 130 milyar dolarlık MB kaynağına ilişkin inceleme başlatmak istemesi sonucunda bakanlık görevi sonlandırıldı.[17]
TRT Haber kanalında AK Parti'nin 128 milyar dolar iddialarına verdiği "CHP'nin yalan stratejisi" isimli videolu yanıtın yayınlanması, bir devlet kurumunun tarafsızlığı çiğnemesi konusunda tepki çekti.[18][19][20]
Sonuç değiştir
İddia ile ilgili olarak CHP'ye açılan davanın sonucunda mahkeme Berat Albayrak'a 60 bin TL tazminat ödenmesine karar vermiş, Albayrak bu paranın Türkiye Şehit Yakınları ve Gaziler Dayanışma Vakfına bağışlanacağını ifade etmiştir.[21]
CHP açılan davanın itirazı sonucu üst mahkemece reddedildi.[22]
Döviz rezervlerinin satışı politikasından 2020 Kasım’da TCMB Başkanı ve bakanın değişmesi sonrası vazgeçilmesinin ardından %10,25 olan politika faizinin dönemin TCMB Başkanı Naci Ağbal tarafından %19’a kadar yükseltilmesi ile sonuçlandı.[3]
2021 yılı Aralık ayında TCMB tarafından doların yükselişinin kontrol altına alınması için alınan tedbirler yeterli gelmediği için Hazine tarafından ödemesi yapılan Kur Korumalı Mevduat isimli sistem getirildi.[23] Ayrıca aynı ay, DW Türkçenin Nisan ayında yapılmış CİMER başvurusuna TCMB tarafından verilen yanıtta 128 milyarın reel sektör, finans kesimi ve kamu kurumlarının ihtiyacı için kullanıldığı söylendi.[24]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Staff, Reuters (5 Kasım 2020). "Goldman Sachs: Turkey FX interventions top $100 billion year-to-date". Reuters (İngilizce). 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "'128 milyar dolar nerede' pankartları dünya gündeminde". www.sozcu.com.tr. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ a b Kerim Rota (24 Aralık 2021). "Kerim Rota Yazdı: Con Ahmet'in "Işıltılı" Dönüşü". Paraanaliz. ParaAnaliz. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ Kerim Rota (2 Kasım 2019). "Kerim Rota Yazdı: "Con Ahmet'in Devri Daim Makinesi Döviz Piyasasında"". ParaAnaliz. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan: 128 milyar dolar iddiası baştan sona yanlış". euronews. 21 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ "128 milyar dolar tartışması: Nasıl başladı? Rezervler ne durumda?". gazeteduvar.com.tr. 14 Nisan 2021. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ Duvar, Gazete (6 Şubat 2021). "'128 milyar dolar' sorusuna 3,5 ayda 5 farklı cevap". gazeteduvar.com.tr. 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ "Erdoğan kafaları karıştırdı". odatv. 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021.
- ^ "'128 milyar dolar nerede?' sorusuna Merkez Bankası Başkanı'ndan yanıt". www.ntv.com.tr. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "CHP 128 milyar doları sordu: Damadı kimler susturuyor?". Cumhuriyet Gazetesi. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ "Kılıçdaroğlu'ndan '128 milyar dolar nerede?' açıklaması: Soru sormak ne zamandır hakaret oldu?". Birgün Gazetesi. 13 Nisan 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ "Turkish Police Rip Down '$128 Billion' Party Banners in Lira Row". Bloomberg.com (İngilizce). 14 Nisan 2021. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "'128 milyar nerede?' afişlerine 'Cumhurbaşkanına hakaret' soruşturması". euronews. 10 Nisan 2021. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "128 milyar dolar afişlerinden sonra interaktif internet sitesi kuruldu". euronews. 15 Nisan 2021. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "Yeni başlayanlar için 128 milyar dolar: Merkez Bankası nasıl döviz satar, bugüne kadar döviz satışıyla ilgili hangi açıklamalar yapıldı?". Independent Türkçe. 20 Nisan 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ "Babacan: Merkez bankasının 130 milyar dolarlık rezervini tükettiler". euronews. 23 Mart 2021. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ ""Ağbal eritilen 130 milyar doları soruşturduğu için görevden alındı"". euronews. 31 Mart 2021. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "TRT Haber'in Youtube'daki ""128 milyar dolar nerede?" sorusuna AK Parti'den videolu yanıt" isimli videosu". "128 milyar dolar nerede?" sorusuna AK Parti'den videolu yanıt. TRT Haber - YouTube. 21 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.
- ^ "CHP'yi hedef alan kurguyu yayınlayan TRT'ye sert tepki". www.cumhuriyet.com.tr. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.
- ^ "TRT, CHP'yi hedef gösteren propaganda videosuna imzasını attı: 128 milyar doları sormak yalan söylemekmiş!". Sendika.Org. 22 Nisan 2021. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.
- ^ Anadolu Ajansı, CHP'ye '128 milyar dolar' davasında 60 bin TL tazminat cezası, 02.07.2022
- ^ "'128 milyar dolar' davasında CHP'nin itirazı reddedildi... AK Parti'den peş peşe tepkiler". www.hurriyet.com.tr. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022.
- ^ "KKM'de ilk ödemeler yapıldı: Kur korumalı mevduat tutarı 591 milyar TL'ye ulaştı". Hürriyet Gazetesi. 23 Mart 2022. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.
- ^ "Merkez Bankası, 128 milyar doların nereye gittiğini açıkladı". T24 Gazetesi. 1 Aralık 2021. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022.