Şiraz
Şiraz (Farsça: شیراز,), İran'ın en büyük beşinci şehri ve Fars Eyaleti'nin yönetim merkezidir.
| Şiraz شیراز | |
|---|---|
       Şiraz'dan görüntüler | |
  Şiraz Şehrin İran'daki konumu | |
| Ülke |  İran |
| Eyalet | Fars Eyaleti |
| Şehristan | Şiraz şehristanı |
| Bahş | Merkezî bahşı |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Heydar Eskandarpour |
| Yüzölçümü | |
| • Ostan merkezi | 340 km² |
| Rakım | 150 m |
| Nüfus (2016) | |
| • Ostan merkezi | 1.565.572 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Kent | 1.869.001 |
| Zaman dilimi | UTC+03.30 (IRST) |
| • Yaz (YSU) | UTC+04.30 (IRST) |
Resmî site http://www.eshiraz.ir/ | |
Şiraz şehri, İranlılar'ın anavatanı olan Fars bölgesinin -ki İran halkı ve dili de adını buradan alır- merkezinde bulunması, eski eserleri ve bozulmamış kent dokusuyla ayrıca çevresindeki bağlarıyla ve ünlü şaraplarıyla İran'ın en güzel ve en çok turist çeken şehirlerinden birisidir. Yüzyıllar boyunca bir kültür ve sanat şehri olarak bilinen Şiraz, 'İran'ın kültür başkenti' 'şairler şehri' ve 'güller şehri' gibi unvanlara sahiptir.
Günümüzde Şiraz, bulunduğu Fars bölgesinin en önemli sanayi ve ticaret merkezlerinden biridir. Çevresinde büyük ve gelişmiş bir kent olmaması nedeniyle dışarıdan çok göç alıp büyümüştür. Bir buçuk milyona yakın nüfusuyla İran'ın altıncı büyük kentidir.
Konumu
değiştirŞiraz şehri, etrafını Zağros dağ silsilesinin çevrelediği 1.480 metre rakımlı bir plato üzerinde yer alır. Bu plato içinde yerleşime müsait alanların az olması nedeniyle İran'ın gelişmiş bölgelerinden uzakta bulunan şehir başkente 927 km. ve en yakınındaki liman olan Buşehr'e 287 km uzaklıktadır.
İklim
değiştir Şiraz iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 22,4 | 24,0 | 30,6 | 34,0 | 38,6 | 42,0 | 43,2 | 42,0 | 39,0 | 34,4 | 28,4 | 23,2 | 43,2 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 12,1 | 14,7 | 18,9 | 23,8 | 30,6 | 36,1 | 37,8 | 37,0 | 33,7 | 27,8 | 20,5 | 14,4 | 25,6 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 5,3 | 7,7 | 11,8 | 16,2 | 22,5 | 27,7 | 29,8 | 28,7 | 24,5 | 18,4 | 11,7 | 6,8 | 17,6 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −0,4 | 1,2 | 4,8 | 8,5 | 13,2 | 17,1 | 19,9 | 18,8 | 14,1 | 8,8 | 3,8 | 0,5 | 9,2 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −14 | −8 | −4 | −2 | 3,0 | 9,0 | 14,0 | 12,0 | 1,0 | 1,6 | −8 | −11 | −14 |
| Ortalama yağış (mm) | 79,8 | 49,8 | 48,4 | 30,6 | 6,6 | 0,2 | 1,0 | 0,1 | 0,0 | 5,2 | 20,7 | 63,2 | 305,6 |
| Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi[1][2][3] | |||||||||||||
Geçmişi
değiştir
Şiraz'ın Ahameniş dönemine kurulduğu bilinmektedir. Sasaniler döneminde de önemli bir merkez olan şehir, 693 yılında Müslüman Araplar tarafından alınarak Bağdat'a bağlı bir vilayet oldu. Şiraz, Cengiz Han ve Timur ordularının istilalarından ve yıkımlarından zarar görmemiştir.
Moğol ve Timur dönemlerinde şehir çok gelişti. Hatta o dönemlerde İslam medeniyetinin en gelişmiş şehriydi. Yine bu dönemde şehirde kültürel hayat çok ilerlemiş özellikle edebiyat ve mimarlık zirve yapmıştır. Edebiyat alanında Şeyh Sad'i Şirazi ve Hâfız bu dönemde yetişmiştir. Şirazlı mimarlar gerek İran'da gerekse diğer doğu şehirlerinde önemli eserler vermiştir.
Bu gelişmelere rağmen Şiraz, önce büyük depremlerle hasar görmüş, 17. yüzyılın sonlarında Afgan akımlarına uğramış ve şehirde 18. yüzyılda ayaklanmalar yaşanmıştır.
Şehir 1750 yılında Zend hanedanı zamanında İran'ın başkenti olmuştur. Zend hükümdarlarından Kerim Han şehre önemli eserler kazandırmıştır. Kerim Han’ın yaptırdığı eserler arasında en önemlisi kraliyet alanı olarak kullanılan 'Arg-e Kerim Han' (Kerim Han kalesi)’dir. Vekil Camii de müthiş işlemeleriyle Kerim Han'ın unvanını taşır. Ayrıca İran'ın en güzel kapalı çarşısı Şiraz'daki Vekil Pazarı’dır.
Şehir 1789'da Kaçarlar'ın hakimiyetine girdi. Şiraz'ın tarihindeki en kötü zamanını da Kaçar hanedanı zamanında yaşamıştır. Kaçarların başkenti Tahran'a taşımasıyla önemini kaybetmiş, Kerim Han'ın şehre kazandırdığı pek çok eser talan edilmiştir. Şiraz bu dönemde Buşehr limanına giden ticaret yolu üzerinde bulunması avantajıyla hiç değilse ticari önemini korusa da 1930 yılında yeni yapılan demiryolunun şehirden geçmemesi ile bu özelliğini de kaybetmiştir.
Kültür ve sanat
değiştir
Şiraz, köklü geçmişinde Zend hanedanına kuruluşundan yıkılışına kadar başkentlik etmiş bir şehirdir. Bu özelliğinden dolayı zamanla şehirde sanat ve edebiyat -özellikle şiir- çok gelişmiş ve 'şairler şehri' unvanını almıştır. Bu unvanı almasında şüphesiz İran edebiyatının iki büyük şairi Sadi Şirazi ve Hâfız'ın bu şehirde yetişmesi önemli bir yer tutar. Günümüzdeyse Şiraz için İran'ın 'kültür başkenti' denmektedir.
Türk edebiyatında, Yahya Kemal Beyatlı 'Rindlerin Ölümü' adlı şiirinde şehirden ve onun gizemli güzelliğinden bahseder.
- “Hafız’ın kabri olan bahçede bir gül varmış
- Yeniden her gün açarmış kanayan rengiyle,
- Gece, bülbül ağaran vakte kadar ağlarmış
- Eski Şiraz’ı hayal ettiren âhengiyle.
- Ölüm âsude bahar ülkesidir bir rinde;
- Gönlü her yerde buhurdan gibi yıllarca tüter.
- Ve serin serviler altında kalan kabrinde
- Her seher bir gül açar, her gece bir bülbül öter.”
Ulaşım
değiştirŞiraz, ülkenin nispeten ıssız sayılabilecek bir bölgesinde yer almasından dolayı önemli ve işlek yollara sahip değildir. 65, 67 ve 87 numaralı karayolları şehirden geçmektedir.
Şehrin havalimanı vardır. THY İstanbul-Şiraz arasında direkt seferler yapmaktadır. Başkent Tahran'dan Şiraz'a karayoluyla ulaşım zor ve yorucu olmakla birlikte, havayoluyla bu mesafe 1 saat 20 dakika sürmektedir. Şiraz'a demiryolu, 2009 yılında İsfahan-Şiraz Demiryolu'nun inşaatının tamamlanmasıyla gelmiştir. Şiraz Tren Garı, yüzölçümü olarak ülkenin en büyük tren garıdır. Her gün, İsfahan, Tahran ve Meşhed'e karşılıklı tren seferleri vardır.
Turizm
değiştirŞehirdeki önemli tarihî eserler Şiraz'ı ikiye bölen Zend Bulvarı'nın iki yanında bulunmaktadır. Ayrıca oteller, lokantalar ve alışveriş merkezleri de yine bu cadde üzerindedir. Şehirde pek çok otel bulunur ki bunlardan en büyüğü Homa Otel 5 yıldızlıdır. Şiraz'da tarihî ve turistik önemi olan yerlerden önemli olanları şunlardır:
- Persepolis
- Kerim Han Kalesi (Arg-e Kerim Han)
- Vekil Camii (Mescid-i Vekil) ve Hammâm-ı Vekil
- Şah-e Çerağ Türbesi
- Kur’an Kapısı (Dervaz-e Kur’an)
- Vekil Pazarı (Bâzâr-ı Vekil)
- Hâfıziye (Hâfız'ın kabri)
- Sa’di’nin Türbesi
- İrem Bahçesi (Bağ-ı İrem)
- Kamran Parkı,
- Huld-i Berin Parkı,
- Bessat Parkı
- Milli Park
- Bağ-ı Cennet
- Bağ-ı Cihannüma
- Bag-ı Dilgüşa
- Fars Tarih Müzesi
- Şiraz Belediye Meydanı ve Azadi Anıtı
- Şiraz Üniversite Camii
- Doğal Tarih ve Teknoloji Müzesi
- Zendiye Müzesi
- Afifabad Askeri Müzesi
- Ali İbni Hamza Türbesi
- Cami-i Atik
- Han Medresesi
- Seyyid Alaaddin Hüseyin Türbesi
-
-
-
-
Kerim han kalesi -
-
Sadi Şirazi'nin kabri -
Şiraz Üniversitesi ana kapısı
Kardeş şehirler
değiştir
Ayrıca bakınız
değiştir
Kaynakça
değiştir- ^ "Şiraz İklim Verileri 1961-1990". Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
- ^ "Şiraz İklim Verileri 1951–2010". İran Meteoroloji Örgütü. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
- ^ "Lowest record temperature in Shiraz by Month 1951–2010". İran Meteoroloji Örgütü. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
- ^ a b c محمد جواد مطلع. "شهرهای خواهرخوانده". Shiraz.ir. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013.
- ^ "Twinnngs". Nicosia Municipality. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2009.
- ^ "Archived copy" (Farsça). Shiraz Municipality. 10 Mayıs 2016. 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2016.