İslami dini liderler

İslami dini lider, bir cemaat, grup veya toplum içerisinde liderlik eden entelektüel, geleneksel, memuri, idari veya itikadi önder olan kişilerdir. İster Müslüman nüfus yoğunluklu ister gayrimüslim nüfus yoğunluklu olsun, Müslüman cemaatin bulunduğu ülkelerde ve toplumlarda lider olan bu kişiler, dini düzene sahip ülkelerde, laik düzene sahip Türkiye gibi ülkelerde olduğundan çok daha fazla geleneksel silsile ve düzen içerisinde bir liderlik görevi üstlenmektedirler.

Unvanlar

Alim / Ulema

Alim (tekil: ʿĀlim; çoğul: Ulema) (Arapça: علماء ʿUlamāʾ, tekil عالِم ʿĀlim), bilgin, okumuş kimse olan Alim kelimesinin çoğulu ulemadır. Kadınlar için alime olarak kullanılır. Dini anlamda dini cemaat içerisinde otorite ve bilgin olan kişi olarak tarif edilir.

Allame

Allame, İslami ilim, fikir, hukuk, içtihat ve düşünce alanlarında en üstün olan bilginlere verilen ve üstün donanımını vurgulayan bir unvandır.

Almami

Almami, özellikle Batı Afrika bölgesinde Müslüman liderler için kullanılan bir ifadedir.

Halife

Abdülmecid Efendi, Osmanlı Hanedanı'ndan olan son halifedir.

Halife, ilk olarak İslam peygamberi Muhammed'in bir sahabesi ve kayınpederi olan Ebu Bekir için, peygamberin ölümü sonrası seçilmesiyle birlikte kullanılan bir dini liderlik unvanıdır.

İmam

• Bir zaman Rabbi İbrahim’i birtakım emirlerle sınamış, İbrahim onların hepsini yerine getirmiş de Rabbi şöyle buyurmuştu: "Ben seni insanlara önder (imam) yapacağım." İbrahim de, "Soyumdan da (önderler yap, ya Rabbi!)" demişti. Bunun üzerine Rabbi, "Benim ahdim (verdiğim söz) zalimleri kapsamaz" demişti. Bakara Suresi, 124. ayet
• Bütün insanları kendi önderleriyle (imamlarıyla) birlikte çağıracağımız günü hatırla. (O gün) her kime kitabı sağından verilirse, işte onlar kitaplarını okurlar ve kıl kadar haksızlığa uğratılmazlar. İsra Suresi, 71. ayet

“

”

Kur'an

İmam Arapça lider anlamına gelmektedir. Müftü ile benzer anlamda da kullanılmaktadır. Bir ülkenin veya bölgenin idarecisi anlamına da gelmektedir. Özellikle Şia mezhepler grubunda çağrıştırdığı anlamlarıyla daha önemli bir noktaya işaret eder. Sünni mezhepler grubunda ise esas olarak dört büyük Fıkıh mezhebi kurucusu Ebû Hanîfe Numan ibn-i Sâbit, Şafii Mâlik bin Enes, Ahmed bin Hanbel ile itikadi olarak Mâtürîdî ve Ebü'l Hasan Eş'arî için kullanılmaktadır. Ahiret Günü'nde her ümmetin kendi imamıyla yani önder kabul ettiği peygamberiyle çağrılacağı ve toplanacağı inancı ve İbrahim'in kurbanı sonrası imam olarak anılması bu unvana Kuran'da da önder olarak yer verildiğini göstermektedir.

Büyük İmam

Büyük İmam veya imamların imamı (Arapça: الإمام الأكبر), El-Ezher Üniversitesi ve El-Ezher Camii'nde önemli bir unvan olarak bilhassa Mısır'daki Sünni Müslümanlar arasında önemli yeri olan resmi unvandır. Fıkıh konusunda en yetkili otorite olarak kabul edilen makamlardan biri olan El-Ezher'in Büyük İmamlığı, en üst otorite olarak takipçilerini etkilemekte, siyasi pozisyon alabilmekte, z<aman zaman siyasi baskılara maruz kalmakta ve Mısır kimliğinin önemli bir parçasını teşkil etmektedir.^[1]^[2]^[3]

Ayetullah

Büyük Ayetullah Ruhullah Humeyni, İran'ın Kum şehrinde vaaz ederken, 1964.

Ayetullah (Arapça: آية الله; Farsça: آیت‌الله) genellikle Şia din adamlarının kullandıkları dini unvandır. Ayetullah, kelime anlamı olarak Allah'ın işareti demektir ve O'nun mesajı konusunda uzman anlamına gelir.

Büyük Ayetullah

Büyük Ayetullah Şiiliğinin Onikicilik (İmamiyye) mezhebi tarafından kabul edilen şu anki ve eski Ayetullah taklit mercilerini ifade etmektedir. Sadece çok az sayıdaki Ayetullah bu mertebeye erişir. Günlük yaşama dair Müslümanların sorularına yanıtlar veren hükümlerini topladığı ve "risale" adı verilen kitap yazarak bu yetkinliklerini gösterirler. Şia içinde kabul edilenler arasında Ruhullah Humeyni, Ali Hamaney, Ali Hüseyni Sistani, Hüseyin Ali Montazeri gibi isimler vardır.

Büyük Müftü

Büyük Müftü (Arapça: مفتي عام) bazı Sünni cemaatlerde üstün konumdaki din adamlarını ifade etmektedir.

Müezzin

Müezzin, ezan okuyarak insanları ibadet etmeye ve namaza çağıran kişidir. Bazı camilerde müezzin için yapılmış özel bölmeler bulunur. Bunlara müezzin mahfili denilir. Aynı zamanda eski dönemlerde ezanın okunması ve daha geniş bir alandan duyulması için yapılan minarelerdeki şerefe bölümlerini de kullanırlar. Aynı zamanda büyük camilerde de caminin hizmetini görmekle görevlendirilmiş olabilirler. Küçük camilerde ise cemaatten birisi namaz sırasında ve imam namaz öncesinde bu görevleri üstlenebilir.

Müctehid

Müctehid, Kuran ve Hadis yorumcusudur. Bu yorumlar dolayısıyla oluşan içtihad, dünyevi konularda dini hükümler verilirken ve İslami hükümler netleştirilirken ve açıklanırken kullanılan yardımcı kaynaklardan birisidir.

Müceddid

Müceddid, tıpkı müctehid gibi içtihadi konuları inceleyen fakat yeni bir yorum getirmek yerine mevcutlar içindeki hurafeleri, bid'atleri, yanlış inançları tespit ederek bunları temizleyen ve bunları bertaraf ederek kelime anlamıyla da "yenileyen" kişilerdir.

Kyai

Kyai, Cava kültüründe erkekler için kullanılan bir unvandır. Kyai eşleri için ise "nyai" denmektedir. Kyai olarak adlandırılan kişiler, Pondok Pesantren olarak bilinen bir tür İslami okul, medrese yöneticiliği yapmaktadır. Günümüzde ise bu tür bir kültürel geçmişe sahip yaşlı vaizler için de kullanılmaktadır. antik kültür bağlamında ise bu unvan aslında savaş aletleri, çalgılar gibi nesne ve her türlü canlı varlık için saygıya layık anlamında kullanılmaktadır.

Reisu-l-ulema

Reisu-l-ulema Mehmed Džemaludin Efendi Čaušević

Reisu-l-ulema (Osmanlıca: رئيس العلماء), Bosna Hersek İslam Birliği Başkanı. Bosna-Hersek'te reis-l-ulema dini konularda en yüksek yetkiye sahip devlet görevlisi.

Şeyh

Şeyh, tasavvufta kendisine bağlanan insanları tarikat kuralları içinde eğiten mutasavvıf ve mürşid. Aynı zamanda Arap kültüründe üst düzey makamlara sahip olan kişilere, yaşlı kişilere, ilimli şahıslara veya kraliyet ailesine mensup şahıslara verilen bir unvandır.

Şeyhülislam

Şeyhülislam ya da Şeyh-ül İslam (Osmanlıca: شَيْخُ الإسْلام), dini konularda en yüksek derecede bilgi ve yetkiye sahip olan kimse anlamına gelir. Osmanlı Devleti zamanında şeyhülislam dini konularda en yüksek yetkiye sahip devlet görevlisiydi.

Dede

Dede, Alevilik inancında Ehli Beyt soyundan geldiğine inanılan sosyal hayatta ve dini yaşamdaki liderlerdir. Bu liderlere yardımcı olan belli bir hiyerarşik ssıralama içindeki diğer unvanlara sahip kişiler ise, "mürşid", "pir", "rehber" ve "baba" olarak belirtilebilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "BBC türkçe - 11 Ağustos 2013". 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
^ "Hürriyet - Mısır'dan Türkiye'ye veto - 20 Mart 2014". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.
^ "Mısır Hükümeti'nden el Ezher'e müdahale". 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.

[1] "BBC türkçe - 11 Ağustos 2013". 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.

[2] "Hürriyet - Mısır'dan Türkiye'ye veto - 20 Mart 2014". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.

[3] "Mısır Hükümeti'nden el Ezher'e müdahale". 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016.

[1]

[2]

[3]