Hezhou dili
Hezhou dili[a] (Basitleştirilmiş Çince: 河州话; Geleneksel Çince: 河州話; pinyin: Hézhōuhuà) Çin'in Kansu eyaletinde konuşulan kreolleşmiş karma dildir. Yüzyıllardır Linxia (eski ismiyle "Hezhou") İli'nin lingua franca'sı olarak işlev göstermiştir. Uygurca ve belki de Salarcanın temellerinden oluşmuştur. Mandarin Çincesiyle yeniden sözcükleşme süreci geçirmiştir; yani sözcüklerin neredeyse tümü Çince kökenlidir. Buna rağmen, dilbilgisi açısından Türk dili özelliklerine sahiptir: Hezhou dilinde altı farklı isim hâli, eklemeli morfoloji ve özne-nesne-fiil cümle yapısı mevcuttur. Hezhou dilinde hem Türkçe hem de Çince kökenli son ekleri kullanılmaktadır; Çince kökenli olanlar özgün işlevlerini kaybetmişlerdir ve Çince anlambilimiyle ilişkilerinden yoksun sayılırlar. Fonolojisi Çinceye çok benzer: Hezhou dilinde üç farklı ton mevcuttur, fakat Hezhou dilindeki ton değişimi Çinceninkinden farklı şekilde çalışır.[3] Han, Hui, Donşian ile Bao'an etnik gruplarında Hezhou dilini konuşanların arasında etnik gruba göre ton kullanımında farklılıklar gözlemlenmiştir, fakat Hezhou dilini anadil olarak konuşanlarda bu farklılıkların ortaya çıktığı yönünde belirtiler yoktur.[4]
| Hezhou dili | |
|---|---|
| Ana dili olanlar | Çin |
| Bölge | Kansu Eyaleti - Linxia Hui Özerk İli (tarihî Hezhou İli'nin kapsamına giren alanlar) |
| Dil ailesi | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
| Glottolog | hezh1244[1] |
Bir zamanlar Hezhou dilinin büyük oranda Türk etkisi görmüş ve tonlama sistemini gitgide kaybetmekte olan bir Çin dili olarak görülürdü; günümüzde Hezhou dilinin aslında bunun tam tersi olduğu ve ton sisteminin kaybolmaktan çok daha fazla gelişmekte olduğu düşünülmektedir.[3]
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- "临夏方言" [Linxia Lehçesi]. Baidu Baike (Çince). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
Dipnot değiştir
- ^ Çin kaynaklarında "Linxia lehçesi" (Basitleştirilmiş Çince: 临夏方言; Geleneksel Çince: 臨夏方言; pinyin: Línxià fāngyán) veya "Linxia ağzı" (Basitleştirilmiş Çince: 临夏话; Geleneksel Çince: 臨夏話; pinyin: Línxiàhuà) terimleri de kullanılır.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Hezhou". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ "临夏方言" [Linxia Lehçesi]. Baidu Baike (Çince). 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
- ^ a b Mei Lee-Smith (1996) "The Hezhou language", in Wurm et al. (eds) Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas, ss. 865–874.
- ^ Dillon, Michael (2013). China's Muslim Hui Community: Migration, Settlement and Sects. s. 160.