Giovanni Maria Lancisi
Giovanni Maria Lancisi (26 Ekim 1654 – 20 Ocak 1720); İtalyan doktor, epidemi uzmanı ve anatomist. Sivrisinek popülasyonu artışı ve sıtma arasındaki ilişkiyi ortaya koymasıyla tanınır.
Giovanni Maria Lancisi | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 26 Ekim 1654 Roma, İtalya |
| Ölüm | 20 Ocak 1720 |
| Kariyeri | |
| Dalı | Anatomi Epidemiyoloji |
| Çalıştığı kurumlar | Roma Üniversitesi |
Çok yönlü bir bilim insanı olan Lancisi tıp dışında da dil ve yazılı belge çalışmaları ile yakından ilgilenmiştir. Yaşamı boyunca Papa’ların doktoru olarak da bilinen Lancisi üç ayrı Papaya bu açıdan hizmet etmiştir.
Kardiyoloji çalışmaları değiştir
Lancisi’nin kardiyoloji ve pnömoloji alanındaki çalışmalarına baktığımız zaman onun anjina pektoris olarak bilinen göğüs ağrısını tanımlayan kişi olduğunu görürüz. Bu kavram aslında 50 yıl sonra tam açıklanarak tartışılacaktır. Tariflemesine göre “ciğerlerin içinden gelen ağrılar nefes almayı zorlaştırır ve yukarı doğru çıkar ve bu da ani ölüme yol açar”. Yine 50 yaşında bir adamın av esnasında interkostal kaslarda ani ve ağrılı gerilimle başlayarak nefes darlığı gelişmesi neticesinde ölümünü de ayrıntılarıyla tarif etmiştir. Aslında bu tarifler ani ölüm semptomlarının bir düzenlemesi, toparlanması gibi gözükmekte ve çağın tıp anlayışı için önemli bir adım sunmaktadır; eforla gelen dispne, ciddi öksürük, düzensiz ritm, nabızda yavaşlama, palpitasyonlar, bilinç kaybı…
Anevrizma üzerindeki çalışmaları ise ölümünden 8 yıl sonra yayınlanmıştır. Bu çalışmasında kalpte anevrizma şeklinde bir genişlemeden bahsetmekte, gerçek ve yalancı anevrizma ayrımı yapmakta ve sifiliz ile anevrizmanın ayrıldığı noktaları açıklamaktadır.[1] Daha spesifik olarak vejetasyonları, valv duvarcıklarındaki kalınlaşmaları, “anevrizma gallicum” oluşumunu, valvüler stenoz ve kardiyak değişimler, kardiyak hipertrofi ve kardiak dilatasyon arasındaki farklılıkları ortaya koymuştur. Lancisi anevrizmaların sınıflandırmasından çok daha önce bunları etyolojik faktörlerine göre ayırmıştır; herediter, mekanik tıkanma, kalsifiye/oluşmamış kapakçıklar, büyük damar kalsifikasyonları, palpitasyon, sinirsel bozukluklar ve astım.
Lancisi bir hastayı tarifinde ise kalp yetmezliğine aortik kapak bozukluğu ve mitral regürjitasyonun sebep olduğunu açıklamıştır. Önemli bir gözlemi de kalbin sağ tarafındaki genişlemenin juguler venlerin belirginleşmesi ile beraber olduğunu göstermesidir. Triküspid orifisde regürjitasyonun fiziksel özelliklerini tarifi günümüz kardiyolojisine ışık tutan örneklerdir.
Diğer çalışmaları değiştir
Lancisi’nin üroloji ve nöroloji anatomisine yönelik çalışmaları dışında veterinerlikte de önemli uğraşıları olmuştur.[2] Ayrıca halk sağlığında önemli yer tutan epidemiyolojik çalışmalar yapmıştır ve bunların en önemlisi malarya üzerine olan De noxiis paludum effluviis adlı eseridir. De subitaneis mortibus ilk otopsi yazımı olarak kabul edilir ve bu çalışmada 1706 yılında Roma’da gerçekleşen ani epidemik ölümlerdeki myokardiyal hastalığa yer vermektedir. De motu cordis et aneurysmatibus adlı kitabında ise anevrizmaların patoloji ve etyolojisini tarif etmekte iken[3] Tractatus de urinis’de ise üre oluşumunun fizyolojik mekanizmasını açıklamaktadır. Lanci’nin belki de en kayda değer çalışması ise Corpus Callosum’un medial longitudinal strialarını anatomik olarak tariflemesi olmuştur.[4][5]
Adli tıp değiştir
Aynı zamanda öğrenme, dil ve eski yazılı belgelere ilişkin de kayda değer çalışmaları vardır. Kleopatra ve iki hizmetkarının iki zehirli yılan tarafından ölümü üzerine araştırmalar yapmış ve bu ölümü sadece iki yılan zehrinin gerçekleştiremeyeceğinden, Kleopatranın aynı zamanda narkotik katkılı bir zehiri içerek ölümünü indüklemesi gerektiği konusunda görüşlerini yazmıştır.
Giovanni Maria Lancisi 17 ve 18. Yüzyılın en ilham alınan İtalyan hekimlerinden biriydi. Sapienza Üniversitesinde tıp kütüphanesini açmış ve anatomi kürsüsünü 13 yıl boyunca yönetmiştir.
Roma’da 65 yaşındayken 1720 yılında ölmüştür.
Kaynakça değiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
- ^ Firkin, Barry G.; Whitworth, Judith A. (1996). Dictionary of Medical Eponyms (2nd ed.). Parthenon. p. 225. ISBN 1-85070-477-5.
- ^ Paleari, Andrea; Beretta, Egidio Paolo; Riva, Michele Augusto (2021-03-01).
- ^ Andrew P. Wickens, A History of the Brain: from Stone Age Surgery to Modern Neuroscience (2014)
- ^ Marco Catani, Stefano Sandrone, Brain Renaissance: From Vesalius to Modern Neuroscience (2015) p. 85.