Yusuf Agah Efendi
Yusuf Agah Efendi (d. 1744, Trapoliçe, Mora - ö. 4 Ocak 1824, İstanbul) Osmanlı bürokratı. Osmanlı Devleti'nin yurt dışındaki ilk daimi Büyükelçisi, ilk Londra elçisi.[1]
| Yusuf Agah Efendi | |
|---|---|
| |
| Osmanlı Devleti Londra Büyükelçisi | |
| Görev süresi 23 Temmuz 1793 - Kasım 1796 | |
| Yerine geldiği | Yeni oluşturuldu |
| Yerine gelen | İsmail Ferruh Efendi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1744, Trapoliçe, Mora, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 4 Ocak 1824 İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Defin yeri | Şehzade Camii Haziresi |
Yaşamı
değiştirDaimi elçilikten önceki yaşamı
değiştirYusuf Agâh Efendi, "Moralı" veya "Moraviyulas" adı ile anılan Mora'da yerleşik bir Osmanlı sülalesinden olan, Süleyman Penâh Efendi'nin oğludur. 1744'te Trapoliçe, Mora'da doğmuştur.[2] 1756'da III. Selim döneminde babası ve ağabeyi ile beraber, başdefterdarlığa atanan Moralı Osman Efendi'ye refakat ederek, İstanbul'a gelmiştir. 1774'te "Mektub-i Sadriâlı"'ye girip hacegan olmuştur. 1781'de "mevkufatı"; 1785'te "kağid-i enderun emini" ve 1792'de "kalyonlar katibi" olmuştur.[2]
1792'de "Nizam-ı Cedid" Islahatları yürürlüğe konulmakta idi. Bunlardan biri olarak Büyük Avrupa devletlerinin başkentlerinde daimi ikamet elçilikleri açılması idi. Babı-ali ilk daimi ikamet elçiliğinin İngiltere Krallığı başkenti Londra'da açılmasına karar verilmişti. Sultan III. Selim'in kararı ile 23 Temmuz 1793'te "Kalyonlar Katibi" Yusuf Agah Efendi Londra'ya ikamet elçisi olarak tayin edilmiştir. 6 Ağustos tarihinden itibaren, İstanbul İngiliz elçisinin sahip olduğu "büyükelçi (ambassador)" rütbesini taşımaya başlamıştır. Böylece Babialı'nın geleneksel "Mütekabiliyet Prensibi" ilk defa Osmanlı Devleti dışişleri diplomatlarına uygulanmaya başlanmıştır.[1]
Londra ikamet elçiliği görevi
değiştir12 Ekim 1793'te, yeni Londra elçiliğine ait eşyalar ve hediyeler ile birlikte Ragusa bandıralı 'Colomba Fortuna' adlı bir gemi ile İstanbul'dan gönderildi. 14 Ekim'de ise Yusuf Agah Efendi, yanında serkatibi (başkatip) Mehmet Raif Efendi; tercümanlar Emanuel Persiani, Gregorio Valeria; haznedar Mehmet Derviş Efendi; müslüman kişizadesi Mehmed Derviş Efendi ve gayrimüslim kişizadesi Yanko Savrud'u da ihtiva eden 15 kişilik bir heyetle başka bir gemi ile İstanbul'dan ayrıldı. Elçilik heyetini taşıyan gemi Karadeniz'den, Tuna Nehri ağzı, Rusçuk, Bükreş, Hermannstadt (Sibiu) ve Budin üzerinden Viyana'ya ulaştı. Sonra kara yolu ile Almanya ve Belçika üzerinden Ostend limanına ve Manş Denizi'ni geçerek İngiltere'de Dover limanına ve buradan da karadan Canterbury yolu ile 21 Aralık'ta Londra'ya ulaştı.[1]
Elçi ve maiyeti Londra'da önce Royal Hotel'de kaldılar. Bir müddet sonra da Adelphi semtinde yeni bir elçilik binası bulunarak bu yeni elçilik binasına taşındılar. Büyükelçi Yusuf Agah Efendi, İngiltere hariciyesi ve devlet erkanı tarafından çok iyi karşılandı. Yusuf Agah Efendi, 8 Ocak 1794'te İngiltere Kralı III. George tarafından kabul edildi ve 15 Ocak 1795'te ise İngiltere başbakanı olan William Pitt ile görüşmeler yaptı. O akşam 'Turkey (Levant) Company' şirketi onun şerefine bir akşam yemeği tertip etti. 18 Ocak'ta kraliçe ile bundan sonra da Lordlar Kamarası üyeleri lordlar, valiaht Galler prensi, kralın kardeşleri olan dükler ve Londra'da bulunan yabancı ülke diplomatik misyon şefleri ile tanıştı. Hediyeleri taşıyan gemi gecikmişti. Ama gelince 29 Ocak 1795'te bir törenle Sultan III. Selim'in göndermiş olduğu name-i hümayunu ve hediyeleri St. James Sarayı'nda Kral III. George'a şahsen takdim etti.[1]
Yusuf Agah Efendi Londra daimi ikamet elçilik görevini üç yıl ifa etti. Bu dönemde hem İngiliz hariciyecileri ile hem de Londra'da bulunan yabancı devlet dioplomatik misyonları ile görüşerek Osmanlı Devleti'nin politik ve ticari menfaatlerini ilgilendiren sorunlarla ilgilenip bunları diplomatik yolla halletti. İstanbul'da gereksinen askeri ve sivil alanlarda uzman ve teknisiyenleri İngiltere'den temin etti. Maiyetinde bulunan Osmanlıların yabancı dil öğrenmelerini sağladı. Böylece batı standardlarına göre eğitilmiş devlet liderlerinin eğitilmelerine öncülük yapmaya çalıştı. Üç yıl süren daimi ikamet elçiliğinden sonra İstanbul'a geri dönmek için İstanbul'dan yeni bir daimi ikamet elçisi gönderilmesini istedi.[1]
Babıali, Kasım 1796'da yeni Londra daimi ikamet elçisi olarak İsmail Ferruh Efendi'yi atadı. İsmail Ferruh Efendi, 9 Nisan 1797'de İstanbul'dan deniz yolu ile ayrılıp 23 Temmuz'da Londra'ya ulaştı. Yusuf Agah Efendi ise 19 Temmuz'da Kral III. George'a veda ziyareti yaptı. 1 Ağustos'ta Londra'dan kara yolu ile ayrılarak; Manş Denizi'ni geçip Ostand'e gelerek buradan da kara yoluyla Viyana; ve burada gemi ile Tuna Nehri ve Karadeniz yolu ile 15 Eylül 1797'de İstanbul'a vardı. Hemen devlet ricalinin de katıldığı bir törenle III. Selim huzuruna çıkarak Kral III. George'un göndermiş olduğu mektubu sundu ve padişaha sözlü olarak elçiliği hakkında bilgiler verdi. Böylece Yusuf Agah Efendi ilk Londra daimi ikamet elçiliği görevini tamamlamış oldu.[1]
Elçilikten sonraki görevleri
değiştirDöndüktan sonra yeniçeri kâtibi, sonra ambar emini, sonra tersane emini ve sonra matbah emini, 1806'da yine tersane emini görevlerinde bulundu. 1807'de rikâb-i humâyûn defterdari olup 1 Mayıs 1808'de azledildi. 1809'da baruthane nâzırı 2 Temmuz 1809'da rikâb kethudası, sonra cebehane ve mehterhane nâzırı oldu. Sonra Hibetullah Sultan kethüdası olarak Beşiktaş Sahilsarayını tamire memur edildi. Daha sonra mübayaacı ve nüzül emini olup Temmuz 1811'de sadâret kethudası tayin edildi.[2]
Vahhabî isyanının bastırılmasından sonra 1812'de Mekke'ye gönderilen fevkalâde Surre Alayı emini yapıldı. Hicaz'dan geri döndükten sonra nişancı ve 1817'de ikinci defa sadâret kethüdası, 1819'de tekrar tersane emini görevlerini yaptı. 1820'de mübayaa memuriyetiyle Edirne'ye memur oldu. Edirne'den 1822'de İstanbul'da üçüncü defa matbah emini görevi verilerek geri döndü.[2]
Bu görevde iken 4 Ocak 1824) ölmüştür. Şehzade Camii kabristanında gömülüdür.
Yusuf Agah Efendi, İngilizceden başka Rumca ve İtalyanca da bilmekteydi.
Değerlendirme
değiştirSicill'i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir.[2]
Sâdık, hayırsever, hiddetli, gönül kırıcı ve zengindi.
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştir- ^ a b c d e f Yalçınkaya, M. Alaadin "Yusuf Agah Efendi", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.680 ISBN 975-08-0072-9
- ^ a b c d e Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.621 [1]
Dış bağlantılar
değiştir- Yalçınkaya, M. Alaadin "Yusuf Agah Efendi", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.680 ISBN 975-08-0072-9
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.621 [2]