Vikipedi tartışma:Biliyor muydunuz?

Biliyor muydunuz?
Giriş ve Kurallar
Giriş ve kurallar	VP:BM
Ek kurallar	VP:BMEK
Genel tartışma
Genel tartışma	VT:BM
Adaylıklar
Öneriler	VP:BMÖ
Onaylananlar	VP:BMO
Arşiv	2022+ 2010-2019 arası Ekim 2010 öncesi

Burası anasayfadaki Biliyor muydunuz bölümü, onun politikaları ve orada beliren bilgilerin tartışıldığı yerdir.

Baştan başlarken: devridaimi sağlamak

Fikrin ilk olarak gündeme gelmesinden 10 yıl sonra anasayfa tartışmasında bu bölümün anasayfada yer almasıyla ilgili fikir birliği sağlandı. @Vito Genovese'nin de ricası üzerine buraları biraz hareketlendirmek için girişimde bulunacağım.

Burada esasen birbiriyle bağlantılı iki konu var.

Birincisi, anasayfada kaç BM cümlesinin yer alacağı meselesi. Orijinal BM sisteminde her gün 8 farklı maddenin anasayfaya çıkması öngörülmüştü. Buna bağlı kalma zorunluluğumuz yok. Yeni anasayfa tasarımının tam nasıl olacağına da bağlı, ancak mesela sekizden beşe düşürmek makul olabilir, en azından bir KM ve belki bir de SL olacağını da düşünürsek.

İkincisi, burada devridaimin nasıl sağlanacağı. İngilzice Vikipedi'de BM yeni geliştirilen veya KM seçilen maddeler için olan bir sistem ve öyle yüksek bir üretim var ki her madde anasayfada 12 saat kalabiliyor. Bizim burada minimum eforla da devridaimi sağlayabilmemiz, okuyucunun ilgisini çekebilmemiz, ancak aynı zamanda burayı içerik üretimine teşvik edici bir yer hâline getirmemiz önemli. Bu bağlamda VP:BMD ve VP:BMD2 önemli değerler bizim için. Bunların üzerine yeni gelecek maddelerle sistemi kurgulayabiliriz.

Düşüncem şu, yeni hazırlanan maddeler beşer beşer biriktirilsin ve sisteme olan ilgiye bağlı olarak bir veya iki gün boyunca "Vikipedi'nin en yeni içeriğinden..." diye tanıtılarak ilk anasayfaya çıkışı yapılsın, bunun ardından bu cümleler havuza aktarılsın, burada gelmiş geçmiş tüm cümleler biriksin (belki 5 yıl gibi bir limit koyabiliriz bir süre sonra, güncellik sorunu oluşmaması için). Bunlar dışındaki günlerde, havuzlarda yer alan cümlelerden rastgele kombinasyonlar seçilerek o günün beşlisi oluşturulsun. Bu son görevin botlar tarafından yapılabilmesi elimizi çok rahatlatacaktır. Dolayısıyla @Khutuck, @Evrifaessa veya ilgili olabilecek tüm arkadaşlara sormak isterim: var olan bir havuzdan botun rastgele beş cümle seçip belli bir günün BM sayfasını oluşturacağı bir sistemi nasıl oturtabiliriz?

--Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 21.24, 21 Ekim 2020 (UTC)

Şöyle nasıl olur: Tümceleri tuttuğumuz sayfada 1'den sonsuza uzayan sıralı tümceler var diyelim. Varsayalım beş tümce kullanılacak: Birinci gün 1-2-3-4-5 sergilensin, ikinci gün 6 gelip 1 çıksın, yani 2-3-4-5-6 sergilensin, üçüncü gün 3-4-5-6-7 sergilensin. Yani böyle böyle her tümce anasayfada beş gün kalsın (7'ye çıkarırsak bir hafta olur). Bunları bağımsız sayfalar da yaparsak ertesi günün tümcesini hizmetli olmayanlar da düzenleyebilir ve anasayfaya çıkan tümce oradan inene kadar kademeli koruma sayesinde vandalizm de görmez.

Bu arada aslında ben 3-4 tümceden yanayım, minimalist bir anasayfa düşlüyorum. Vito Genovese 21.33, 21 Ekim 2020 (UTC)

Tamam şimdi, kafam basmıyor olabilir yorgunluktan. Havuza hiç giriş çıkış olmadığını varsayalım, (N) cümle var diyelim havuzda, her gün yeni bir cümle çıkacağından beş cümlelik bir BM bölümünde hepsinin görünmesi için (N-4) gün gerekiyor. Her gün bir cümle eklenirse (N-4) güne hiç ulaşılmaz ve en yeni maddelerden oluşan bir anasayfanın devamlı sergilenmesi mümkün olur. Her gün bir cümle eklenmezse? --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 21.53, 21 Ekim 2020 (UTC)

Tarihte Bugün gibi her bir günün yeni bir BM'si olduğunu düşün. Ancak oradakinin aksine 366 tane değiller, her yıl için ayrı bir 365 BM var. Yani her bir yeni günün bir adet BM'si var. Yani 1 Ocak 2021'in ve 1 Ocak 2022'nin BM'si ayrı olacak, her gün bir tane tüketeceğiz TB sisteminden farklı olarak.

Anasayfa şöyle bir şey yapacak:

{{Vikipedi:Biliyor muydunuz/GÜNCELTARİHKODU}}

{{Vikipedi:Biliyor muydunuz/GÜNCELTARİHKODU-1 gün}}

{{Vikipedi:Biliyor muydunuz/GÜNCELTARİHKODU-2 gün}}

{{Vikipedi:Biliyor muydunuz/GÜNCELTARİHKODU-3 gün}}

{{Vikipedi:Biliyor muydunuz/GÜNCELTARİHKODU-4 gün}}

Bu kod anasayfada sabit duracak. Her yeni gün geldiğinde birinci sıraya yeni günün BM girdisi gelecek ve önceki dört gününki de altında sıralanacak. Yani beş gün önceki BM yeni günle birlikte anasayfadan çıkacak otomatik olarak. Anasayfada oldukları sürece kademeli koruma olduğu için vandalizme uğramayacaklar. Anasayfaya henüz girmeyenler (örneğin ertesi günün BM'si) ise hizmetli olmayanlar tarafından düzenlenebilir olacak. Vito Genovese 22.14, 21 Ekim 2020 (UTC)

┌────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────┘ Daha somut örnek vereyim. Kod şu:

* {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/{{#time: Y-m-d}}}}
* {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/{{#time: Y-m-d | -1 day}}}}
* {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/{{#time: Y-m-d | -2 days}}}}
* {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/{{#time: Y-m-d | -3 days}}}}
* {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/{{#time: Y-m-d | -4 days}}}}

Her zaman güncel kalacak ve günden güne farklı altsayfa çağıracak sonuç da şu:

• {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/2024-04-18}}
• {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/2024-04-17}}
• {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/2024-04-16}}
• {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/2024-04-15}}
• {{Vikipedi:Biliyor muydunuz/2024-04-14}}

Vito Genovese 22.22, 21 Ekim 2020 (UTC)

• Wiki metni içinde ayraç olarak kullanabileceğim bir şey olduğu sürece bot kısmı kolay. Anladığım kadarıyla görev Depodan cümle alıp "Vikipedi:BM/2020-10-21" vb. sayfalara basmaktan ibaret, zor değil.

a) En basiti her satırı bir öğe kabul etmek ama 2 satırlık yazı ekleyemeyiz, sağlıklı olmaz.

b) Bir diğer yol her öğenin başına bir işaret koymak; bu amaçla * işaretini (kod olarak {{*as}} ) kullanmışız zaten. Mevcut depo bu versiyona benzer. Bu versiyonda resimleri eklemek biraz zorlayabilir ama büyük olasılıkla hallederiz.

c) Daha genişletilebilir alternatif {{BM |resim=lorem.jpg |yazı= Lorem ipsum |kategori=Sağlık}} gibi bir şablon kullanmak. Bu şablon oldukça istediğiniz her şey bota yaptırabiliriz, "aynı kategori 2 gün üst üste gelmesin" vb. gibi daha kompleks kurallar bile koyabiliriz.

Havuzdaki öğeleri de ilk giren ilk çıkar, son giren ilk çıkar, rastgele vb nasıl sıralayacağımızı da bota bırakabiliriz. Şu an mevcut 133+126=259 tane var gözüküyor, 8 aylık içerik hazır gibi. Eldeki BM'leri gözden geçirip onay verdiğinizde hepsini istediğiniz tarihten itibaren sayfalara basarım, ya ayda bir ya tükendikçe ya da aklımıza geldikçe çalıştırırız. --Khutuck^msj 23.36, 21 Ekim 2020 (UTC)

@Vito Genovese'nin en başta önerdiği sistemi taaaa bu olayın en başlarında, 2010 civarında yapmıştım. Şimdi bakınca yine mantıklı görüyorum. 5 cümle, her biri beşer gün ana sayfada yer alıyor ve her gün yenisi ekleniyor. 5 olmadı önerideki gibi 4 de olabilir, ama 3 bence az olacaktır -ki zaten sayı pek fark etmeyecek, her türlü her gün yeni bir cümle gerekiyor. Teknik kısmı tamamen bu işten anlayanlara bırakıyorum :D

Öte yandan, bu cümleler için standartlar lazım. İngilizce Vikipedi, yeni açılan/geliştirilen maddelerden seçiyor bildiğim kadarıyla. Biz bu topa hiç girmeden, Viki tarihi boyunca herhangi bir maddeden seçilen cümleleri verebiliriz (yılların birikimi olan maddeler mesela hiç kullanılamayacak öyle olmazsa). Sorumlular, en azından üç sorumlu şart gibi duruyor. Hem bunları belirlemek, takibini yapmak, anasayfaya koymak, kaynaklı olup olmamasını (ve kaynağı da kontrol ederek bilginin doğru olup olmamasını) kontrol edecek, imla hatası varsa bunu giderecek sorumlular lazım. Oldukça dinamik ve akışkan olmalı süreç, zira günübirlik taze içerik sağlamak zorundayız (hiç tartışma, görüş bekleme gibi süreçler olmadan elbette, gerek yok bile). Bu sorumluların ise "madde yazma konusunda büyük tecrübelere sahip" (@Khutuck, @Seksen iki yüz kırk beş, @BSRF, @Mskyrider gibi kullanıcılar ilk aklıma gelenler) olmaları lazım bana kalırsa, önemli bir konu. Nanahuatl^Efendim? 01.42, 2 Şubat 2021 (UTC)

@Nanahuatl NŞA'da zevkle ilgileneceğim bir alan ancak yakın dönemde Viki'ye ayıracağım vakti ciddi ölçüde kısaltmam gerekli. Yine de tartışmayı tamamlayıp tam süreci kararlaştırdığımızda birkaç aylık BBM ihtiyacını karşılayacak bir Excel dosyası hazırlamaya çalışırım. @LostMyMind da fırsatı olursa bu konuyu uygulamada katkıda bulunabilir. --Khutuck^msj 04.06, 2 Şubat 2021 (UTC)

@Khutuck, sensiz işimiz çok zor . Anasayfa ilgi alanlarımdan biri malum, anasayfadaki her şeye burnumu sokmam ve sizin de yaptığım değişikliklere ses çıkarmamanız sonucu, böyle bir pozisyon bulunmamasına rağmen fahri anasayfa sorumlusu gibi hissediyorum kendimi. Anasayfada önceden beri olan bileşenlere aşinayım ama BBM yeni bir alan. Daha iyi becerecek birinin bu BBM işini yapmasını tercih ederim, o yüzden Nanahuatl'ın seslendiği kullanıcılardan beklerim öncelikle, kendim de her türlü destek olmaya çalışırım. --LostMyMind (mesaj) 04.36, 2 Şubat 2021 (UTC)

Benim de maalesef birkaç ay sonrasından itibaren Vikipedi'ye ayırabileceğim vakitte ciddi bir azalma yaşanacağından, bu işi sürükleyecek şekilde sorumluluk üstlenmem mümkün değil. Ancak döndürebilecek birkaç kişi varsa onlara destek olabilirim. --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 11.50, 2 Şubat 2021 (UTC)

Bu konuyu bir rutin hâline getirmek, kültürü oluşturmak adına gönüllü olabilirim bir süreliğine. Nanahuatl^Efendim? 23.41, 2 Şubat 2021 (UTC)

Çok iyi olur.

Vito Genovese 01.04, 3 Şubat 2021 (UTC)

Bir arşiv notu ve yüklem yapısına ilişkin bir soru

Öncelikle son günlerde BM'lerin durumu ile ilgili iki minik konuşmayı arşiv değeri açısından buraya ekleyeyim:

• Vikipedi tartışma:Biliyor muydunuz?/2021-02-05
• Vikipedi tartışma:Biliyor muydunuz?/2021-02-08

Bir de gelecek için bir sorum olacak, kurallarda göremedim (sanki). Yüklem yapıları "Tanımlanmıştır" ve "olmuştur" diye mi olsun "tanımlandı" ve "oldu" diye mi? Son olarak BEK:DIR ile maddelerin ilk tümcesinin -DIr biçimbirimiyle sonlanmasını standarda bağladık. Ancak ilk tümce dışında geçmişte olan olayları "oldu", "bitti" diye veriyoruz. Anasayfadaki komşu kutu Tarihte Bugün de -DI kullanıyor. BM depolarındaki tümceler de hep olmuştur bitmiştir diye oluşturulmuş.

-DIr yine şu anda geçerli olan bilgiler için sıklıkla kullanılıyor, yani olaylar için -DI kullanılsa da hap bilgi tümceleri yine -DIr kullanacaktır. Fruktoz şöyle şöyle bir şeydir, gibi bir tümceyi -DIr olmadan düşünmek zor. O yüzden her tümcenin -DIr kullanması da bir anlamda tutarlılık sağlıyor. Şu anda anasayfada bulunan beş girdi şöyle sonlanıyor: Tanımlanmıştır, Olmuştur, Fruktozdur, Aittir ve Öyküsüdür. Yani ad tümceleri için -DIr tartışmasız bir standart. -DIr'ın tam olarak ne işlevinin olduğu konusunda gereğinden fazla ayrıntı isteyen olursa şurası işe yarayabilir.

Bağlantılı konularda yakın zamanda görüş ifade etmiş olan veya ilgili görevlerde bulunan Seksen iki yüz kırk beş, Nanahuatl, LostMyMind, Khutuck, Maurice Flesier, Anerka ve diğer ilgili arkadaşlar; ne yapalım?

Vito Genovese 04.17, 9 Şubat 2021 (UTC)

Ad tümceleri için kullandığımız standardı sürdürelim derim hatta bana kalsa bu bölüme özgü olarak mümkün olduğu kadar cümle yapılarını bu şekilde ifade edebiliriz. Mesela şu an ana sayfada olan

• Arjantin, Temmuz 2010'da bütün ülke çapında eşcinsel evliliği yasallaştıran ilk Latin Amerika ülkesi olmuştur.

cümlesini, ben

• Arjantin, Temmuz 2010'da kabul ettiği tasarıyla bütün ülke çapında eşcinsel evliliği yasallaştıran ilk Latin Amerika ülkesidir.

şeklinde yazmayı tercih ederdim. Biliyor muydunuz bölümü bana bir olay/olgu/kişi hakkında net ve kesin bilgi sunulmalı hissiyatı veriyor, dolayısıyla seçilen bilgi tarihsel bir gerçekse, örneğin bir konuda "ilk" olmak gibi, bunu halen ilk olduğunu (çünkü zaten ilk) ifade edecek biçimde düzenlemek daha doğru geliyor.

• Hamlet, Goethe'den Dickens'a, Joyce'tan Murdoch'a birçok yazara esin kaynağı olmuş ve "Külkedisi'nden sonra en çok filme çekilen öykü" olarak tanımlanmıştır.

Örneği için bu şekilde düzenleyemedim çünkü birinin yaptığı bir tanımlamadan bahsediliyor ve o tanımın genel geçer bir durum olmama ihtimali var, sadece araştıran kişinin yaptığı taramadan yanlış bir sonuç çıkartma olasılığı var. Günümüzde belki değişti liste, bilemeyiz. O yüzden "tanımlanmıştır" kullanılması iki seçenek arasından daha doğru sonuç veriyor.

Cümlenin bir kısmını veriyor olsaydık ama şöyle yazılmasını tercih ederdim.

• Hamlet, Goethe'den Dickens'a, Joyce'tan Murdoch'a birçok yazara esin kaynağı oldu. (Hatta aslında şunu tercih ederim de aşağıda yazacağıma örnek olmuyor o zaman, yukarıdakine örnek oluyor: Hamlet, Goethe'den Dickens'a, Joyce'tan Murdoch'a birçok yazara esin kaynağı olmuş bir oyundur.)

Burada da olmuştur yerine oldu kullanıldığında okuyucuya şunu söylüyoruz, bu bir kaynak tarafından doğrulanmış bilgi. "Olmuştur" ibaresinde bir ciddiyetsizlik sezen tek ben miyim bilmiyorum :) "Olmuştur yaaaa" gibi yani. Pek bilimsel ya da altında argümanlarla dolu bir yorum olmadı ama bir okuyucu olarak burada verilen bilginin bendeki yansımasının da dikkate alınabilecek bir olgu olduğuna inanıyorum. --anerka^{'ya söyleyin} 07.03, 9 Şubat 2021 (UTC)

• Yorum tek sezen siz değilsiniz merak etmeyin @Anerka :). Doğrusu Anerkanın görüşlerine paralel görüşteyim. Saddam Hüseyin BM’si için “.. Libya'da 3 günlük yas ilan edilmiştir.” yerine ".. Libya'da 3 günlük yas ilan edildi.” yazmak daha ansiklopedisik bir üslup gibi geliyor. Ya da yukarıda Arjantin BM'si için Anerka'nın yazmayı tercih ettiğini bende tercih ederdim. Ben her BM için bir standartlaştırma olmasını da doğru bulmuyorum. Geçmiş ile ilgili ilginç bir olay/bilgi çoğunlukla -mıştır, -miştir, -muştur, -müştür ile bağlamak en uygunu. Ama güncel bir bilgi için -dı, -di, -do, -dü, -dö, -dü tercih ederdim ki, (Anerka'nın o dediği) “kaynaklı bilgi” algısını bana göre pekiştiriyor okuyucu gözünde. Çünkü bir salt gerçeklik ve netlik kazanıyor bilgi bu şekilde. --Maurice Flesier ^message 23.00, 9 Şubat 2021 (UTC)
• Eğer bir tercihte bulunacaksam, "-dır" ile biten cümlelerle uyumlu olması açısından "-mıştır" şeklinde standartlaştırılmasını tercih ederim. Daha az ansiklopedik duyulduğuna katılmıyorum, aksine biliyor muydunuz için daha uygun bir üslup gibi geliyor ayrıca öznel olarak bana. Elbette tamamen bilim dışı bir yorum bu :) --Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 00.45, 10 Şubat 2021 (UTC)

Devrik

Şuan ana sayfada yer alan aşağıdaki cümle biraz akıcı hale getirilmeli gibi.

"1976 yılında Aston Villa ve Leicester City arasında gerçekleşen karşılaşmada, 2 tane rakip takıma, 2 tane de kendi kalesine gol atarak maçtaki bütün golleri Chris Nicholl atmıştır."

"Aşağıdaki gibi daha akıcı ve anlamlı olacaktır:

"1976 yılında Aston Villa ve Leicester City arasında oynanan karşılaşmada, 2 tane rakip takıma, 2 tane de kendi kalesine olmak üzere maçtaki bütün golleri Chris Nicholl atmıştır." Sait* 15.21, 10 Nisan 2023 (UTC)

Cümlelerin Gözden Geçirilmesi

Maddelerdeki anlatım bozuklukları ve yazım yanlışlıklarına taviz verilmesini her zaman destekleyen biri olarak bir cümlelik yazılardaki hataların hiç bir şekilde olmaması gerektiğine inanıyorum hatta bu cümlelerin bir seviye ileri giderek mükemmel vurgulu kısa ve öz cümleler olması gerekiyor. Ancak ne yazık her seferinde bunun tam tersine şahit oluyorum. Sadece bugün gördüğüm örnekler şu şekilde:

"Tambora Dağı'nın 1815'teki patlaması, Kuzey Amerika ve Avrupa iklimi üzerindeki etkisinden dolayı 1816 yılının Yaz Yaşanmayan Yıl olarak anılmasına yol açmıştır." ("dolayı" ve "yol açmıştır cümlede anlatım bozukluğu var.)

"1877'de yayımlanan Ahmed Midhat Efendi romanı, Miguel de Cervantes'in Don Kişot'una öykünerek yazılmıştır."(Hangi roman? Tek kelime neden buraya eklenmemiş?)

"NASA, Apollo 14 ile Ay'a farklı türlerde 500 ağaç tohumu göndermiş, tohumlar Ay yörüngesi etrafında 34 kez dolaştırılıp Dünya'ya getirildikten sonra ABD, İsviçre ve Japonya gibi ülkelere dikilmiştir."(Genel olarak bir sorul olmasada cümle yapısı zayıf daha iyi yazılabilirmiş.)

Bunlar sadece bir seferde gördüklerim. Daha niceleri söz konusu. Bu nedenle gelecekte bu bölüme gelmesi gereken cümlelerin tekrar gözden geçirilmesi ve mutlaka yeniden yazılması gerekmektedir. Orfur (mesaj) 12.27, 15 Şubat 2024 (UTC)