Talât Sait Halman
Talat Ümit Halman (7 Temmuz 1931 - 5 Aralık 2014), Türk şair, yazar, çevirmen, akademisyen, diplomat, siyasetçi.
| Talât Sait Halman | |
|---|---|
| Türkiye Kültür Bakanı | |
| Görev süresi 13 Temmuz 1971 - 13 Aralık 1971 | |
| Yerine gelen | Nermin Neftçi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 7 Temmuz 1931 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 5 Aralık 2014 (83 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Edirnekapı Şehitliği, İstanbul |
| Mesleği | Akademisyen, yazar |
Türkçeye William Faulkner'in eserlerini, Shakespeare'in sonelerini; İngilizceye ise Dağlarca, Orhan Veli gibi şairlerin şiirlerini kazandırmış bir edebiyat adamı olan Halman, 1971’de Türkiye’nin Kültür Bakanlığı'nı kuran ve ilk Kültür Bakanı olarak yöneten kişidir.
Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölüm Başkanlığı, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığı ve Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi dekanlığı yapmıştır.
Yaşamı
değiştir7 Temmuz 1931’de Kadıköy’de dünyaya geldi. Babası, İhtiyat Filosu Komutanı Tümamiral Mahmut Sait Bey, annesi Nemlizade Tahsin Paşa’nın kızı Fatma İclal Hanım’dır. Aile, Mahmut Sait Bey’in Trabzon’un Holamana köyünden olması nedeniyle “Halman” soyadını almıştır.[1]
Talât Halman, Robert Kolej'i bitirdikten sonra (1951), yüksek lisansını 1954 yılında Columbia Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü'nde tamamladı. 1954’te Barbara Teitz ile evlendi; bu evlilikten oğlu Hür (Hugh) Talat Halman dünyaya geldi.[1][2] 1998'e kadar ABD'de yaşayan Halman, 1960'a kadar Columbia Üniversitesi'nde bulundu; geçici sürelerle Türkiye'de bulundu. Askerlik görevi nedeniyle Türkiye’de bulunduğu sırada Devlet Planlama Teşkilatı'nda yayın ve temsil şubesini kurmakla görevlendirildi; ardından ilk Yüksek Planlama Kurulu'nun raportörü oldu. Bu sivil görev sayesinde Türkiye’deki siyasi çevreyi tanıdı;[1] askerlikten sonra ABD’ye döndü.
1960 yılında Türkiye’nin ilk hava subaylarından Salim Taşkıranel’in kızı Seniha Taşkıranel ile evlendi.[1] Bu evlilikten tiyatro oyuncusu kızı Defne Halman ile bir kaza sonucu 17 yaşında hayatını kaybeden oğlu Sait Salim Halman dünyaya geldi.[1]
Akademik hayatına Columbia Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri vererek başladı. 1966 yılında Princeton Üniversitesi’ne geçti. Akademik çalışmalarının yanı sıra New York'taki WBAI Radyosunda Türk şiiriyle ilgili programlar yapmış;[3] 1969-1971 arasında Milliyet gazetesinde köşe yazıları yayımlamıştır.[4]
12 Mart Muhtırası’nın ardından Türkiye’ye döndü ve birinci Nihat Erim kabinesinde oluşturulan Kültür Bakanlığı’nda ilk Kültür Bakanı olarak görev alma teklifini kabul etti. Beş ay süren bakanlığı döneminde Galata Mevlevîhânesi’nin sema gösterileri için yeniden açılması kararına imza attı. Ekim ayında Türkiye’yi ziyaret eden İngiltere Kraliçesi Elizabeth kendisini, “Sir” unvanı kullanmasını sağlayan Büyük Haç Şövalyelik Nişanı ile onurlandırdı. Halman, Aralık ayında besteci Itrî’nin 259. ölüm yılı nedeniyle düzenlenen bir Klasik Türk müziği konseri için Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu’nun tahsis edilmesini onayladı. Bu karar, Atatürk devrimlerine aykırı olduğu düşüncesi ile tepki topladı.[5][6] Dönemin ünlü virtüözü Suna Kan'ın da tartışmalara dahil olmasından sonra görevinden istifa etti. 11 Aralık 1971’de Birinci Erim Hükûmetinin sona ermesinin ardından kurulan II. Erim Hükümetinde Kültür Bakanlığı kaldırılmış ve Halman, ABD’ye dönerek Princeton Üniversitesi’nde akademik hayatına devam etmiştir.
12 Eylül darbesinden sonra Türkiye’nin yurt dışındaki kültür faaliyetlerini organize etmesi için Dışişleri Bakanlığı Kültür Elçisi olarak görevlendirildi.
Akademik çalışmalarına 1984-1986 yılları arasında Pennsylvania Üniversitesi'nde, ardından New York Üniversitesi'nde devam etti. İslam ve İslam Kültürü ile Ortadoğu konularında dersler veren Halman, 1986-1996 arasında New York Üniversitesi Ortadoğu Dilleri ve Edebiyatı bölüm başkanlığını yürüttü.
Kültür ve Dışişleri Bakanlıkları’nın isteği üzerine UNESCO genel kurullarına katılan Halman, 1989’da düzenlenen 25. genel kurulda Yunus Emre’nin 750. doğum yılının dünyada Yunus Emre Yılı olarak kutlanması kararının verilmesinde rol oynadı.[1] 1991-1995 arasında UNESCO Yönetim Kurulu üyeliği yaptı; 1993’te Planlama Komisyonu’na başkanlık etti.
1998’de Türkiye’ye dönerek Bilkent Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü kurdu. 2005 yılında üniversitenin İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi’nin dekanı oldu.
Kendisine 1988 yılında Boğaziçi Üniversitesi, 2006 yılında Ankara Üniversitesi, 2010 yılında Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi tarafından onursal doktor unvanı verilmiştir.[7]
2008'den 2014'teki ölümüne kadar İstanbul Kültür Sanat Vakfı'nın Mütevelliler Kurulu Başkanlığı görevini üstlenmiştir. İstanbul Kültür Sanat Vakfı, 2015 yılı itibarıyla Halman anısına Talât Sait Halman Çeviri Ödülü'nü vermektedir.[8]
5 Aralık 2014 tarihinde, kalp krizi geçirmesi sonucu öldü.[9] Cenazesi Edirnekapı Şehitliğine defnedilmiştir.[10]
Eserleri
değiştirİngilizce ve Türkçe olarak yayımlanmış, on ikisi şiir kitabı olmak üzere elli kadar kitabı, bin beş yüzden fazla gazete yazısı, beş yüze yakın bilimsel makalesi, ansiklopedi maddesi ve eleştiri yazıları bulunur. En önemli yayınları arasında eski uygarlıkların şiirlerinden oluşan bir antoloji, Shakespeare'in sonelerinin çevirisi, Eski Mısır, Orta Doğu ve Eskimo şiirleri, seçilmiş makalelerinden oluşan kitaplar, William Faulkner'dan Türkçeye yaptığı çeviriler, Amerikan şairleriyle ilgili kitaplar, Mevlana ve Yunus Emre hakkındaki kitaplar sayılabilir.
Halman'ın şiir kitapları şunlardır: Sessiz Soru, Uzak Ağıt, Canevi, Birler, Can Kulağı, İkiler, Dört Gök Dört Gönül, Tuyuğlar, A Last Lullaby, Shadows of Love / Les ombres de l'amour.
Ödülleri
değiştir- Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü, 1999
- ABD Türk Dernekleri Asamblesi: ABD'deki en başarılı Türk bilim adamı armağanı
- Columbia Üniversitesi Thorn Wilder Çeviri Armağanı
- Rockfeller Vakfı Bilimsel Araştırma Bursu
- Dışişleri Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü
- Knight Grand Cross Madalyası (“Sir” karşılığı), 1971
Dış bağlantılar
değiştir- Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Kataloğu25 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f "Cemal Kalyoncu, O Hala Ukala, Aksiyon dergisi, 09.09.2000". 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ "Taha Kıvanç, Bir Roman Hayat, Yeni Şafak gazetesi, 07.10.2003". 11 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ Emre’ler, Orhan’lar, Veli’ler… Amerikan Radyosunda “Türk Şiiri” Programı, Milliyet gazetesi, 27.07.1967
- ^ "Kural, En Büyük Kültür Elçisine Veda, Milliyet gazetesi, 06.12.2014". 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ "Yılmaz Karakoyunlu, CSO Muharebesi, Haberturk, 17.06.2009". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ "Engellenen Bir Konserin Traji-Komik Hikâyesi: Itrî, ülke rejimini nasıl tehdit etti?, FMhaber.com, 31.03.2013, Erişim tarihi:11.12.2014'2". 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ "Merkezin Üyeleri, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi web sitesi, Erişim tairhi:11.12.2014". 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.
- ^ [1] 16 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Talât Sait Halman Çeviri Ödülü resmi web sitesi.
- ^ "Türkiye'nin ilk Kültür Bakanı Talat Sait Halman vefat etti". Türkiye Gazetesi. 5 Aralık 2014. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014.
- ^ "Shakespeare'in Türkiye'deki sesiydi". Hürriyet. 7 Aralık 2014. 28 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014.
| Önce gelen: ' |
Türkiye Kültür Bakanı 13 Temmuz 1971 - 13 Aralık 1971 |
Sonra gelen: Hayriye Ayşe Nermin Neftçi |