Vikipedi

Seyyid Hanedanı

Seyyid hanedanı, 1414-1451 yılları arasında hüküm süren Hindistan'daki Delhi Sultanlığı'nın dördüncü hanedanıydı. Tuğluk ve Timurlular'ın Multan valisi Hızır Han tarafından kuruldu. Tuğluk Hanedanı'nın yerini aldılar ve Sultanlığı Timurlular'a bağlı bir Vasal devlet olarak yönettiler. 1451’de Alaeddin Alem Şah, Sultanlığı Ludî Hanedanı'na devretti.[3]

Seyyid Hanedanı
(Delhi Sultanlığı)
1414-1451
BaşkentDelhi
Yaygın dil(ler)Farsça (resmi dil)[2]
Resmî din
Sünni İslam
HükûmetSultanlık
Sultan 
• 1414–1421
Hızır Han
• 1421-1434
Mübarek Şah
• 1434-1445
Muhammed Şah
• 1445-1451
Alaeddin Alem Şah
Tarihçe 
• Kuruluşu
6 Haziran 1414
• Dağılışı
19 Nisan 1451
Öncüller		 Ardıllar
Tuğluk Hanedanı
Ludî Hanedanı
Lengâh Hanedanı
Günümüzdeki durumuHindistan
Pakistan

Kökenleri değiştir

Dönemin tarihçisi yazar Yahya Sirhindi, Târîh-i Mübârek Şâhî adlı eserinde Hızır Han'ın İslam peygamberi Muhammed'in soyundan geldiğini bahseder.[4] Bununla birlikte Yahya Sirhindi, Multanlı Sühreverdi şeyhi Seyyid Celaleddin Hüseyin el-Buhari’nin Melik Süleyman’ın seyyid olduğunu ima etmesi[5] ve Hızır Han’ın bir seyyidin manevi niteliklerine sahip olması sebebiyle hanedan mensuplarının kendilerini “Seyyidler” diye tanıttığını kaydeder.[6] Abraham Eraly Hızır Han'ın atalarının, Tuğluk döneminin başlarında Multan bölgesine uzun zaman önce yerleşmiş bir Arap ailesinin torunları olabileceği görüşündedir.[7] Ancak Richard M. Eaton'a göre Hızır Han, Semerkant'a seyahat eden ve Timur toplumuyla kurduğu temaslardan yararlanan [8] Khokhar klanına ait bir Pencap reisiydi.[9] Hızır Han'ın memleketi, 1414'te Delhi'nin ele geçirilmesinden önce saltanat başkenti olarak da hizmet veren Pencap'taki (bugünkü Pakistan) Fathpur'du.[10][11]

Tarihçe değiştir

 
Muhammed Şah'ın Yeni Delhi'deki Lodi Bahçeleri'ndeki türbesi.

Hızır Han, Timur'un 1398 de Delhi'yi yağmalamasının ardından [12] Timur tarafından Multan eyaletine (Pencap) Vali olarak atandı [13] Lahor, Dipalpur, Multan ve Yukarı Sind'in yönetiminden sorumlu oldu.[14][15] 6 Haziran 1414'te Delhi'yi ele geçirdi ve böylece Seyyid hanedanını kurdu.[16] Timur’dan korktuğu için Sultan unvanı almadı, ancak hükümdarlığını Timurluların vasalı olarak Rayat-i-A'lâ (Yüce Sancaklar) ve Mesned-i-Âli (En Yüksek Görev) unvanlarıyla sürdürdü. Önce Timur (h. 1370-1405), sonra oğlu Şahruh (h. 1409-1447) adına hüküm sürmüştür.[17][18] Hızır Han tahta çıktığında çıkan isyanları bastırdı. Pencap, Uttar Pradesh ve Sind yeniden Delhi Sultanlığı'na bağlandı.[19] Delhi ordusunun büyük kısmı Multan ve Dipalpur'dan toplandığı için Pencap, hüküm süreleri boyunca Hızır Han ve haleflerinin güç merkezi oldu.[20] Hızır Han'ın 20 Mayıs 1421'deki ölümünden sonra yerine oğlu Mübarek Han geçti. Mübarek Han, madeni paralarına adını Muizz-ud-Din Mübarek Şah olarak yazdırdı ve babasının aksine Şah unvanı kullandı. Hutbede Timurlu hükümdar adını kaldırdı ve sadece kendi adı okundu.[21][22] Yahya Sirhindi tarafından yazılan Târîh-i Mübârek Şâhî' de saltanatının ayrıntılı bir açıklaması mevcuttur. Mübarek Şah'ın ölümünden sonra yeğeni Muhammed, Sultan Muhammed Şah adıyla tahta çıktı. Seyyidlerin son hükümdarı Alaeddin Alem Şah, 19 Nisan 1451'de Delhi Sultanlığı tahtından gönüllü olarak feragat edip yerini Behlül Han Ludî'ye bıraktı. Kendisi Bedaun'a yerleşti ve 1478'de burada vefat etti.[23]

Sultanlar değiştir

Hızır Han değiştir

 
Firuz Şah Tuğluk adıyla, Hızır Han dönemine ait billon tanka (taka).

Hızır Han, Firuz Şah Tuğluk'un saltanat döneminde Multan valisiydi. Timur Hindistan'ı işgal ettiğinde, Hızır Han ona katıldı. Timur onu Multan ve Lahor valisi olarak atadı. Daha sonra Delhi şehrini fethetti ve 1414'te Seyyidlerin yönetimini başlattı. Timurlular adına hüküm sürüyordu. Her bakımdan bağımsız bir pozisyon üstlenemedi. Bunu, hutbe'de Timurlu hükümdar Şahruh ve Hızır Han adlarının beraber okunması ile anlıyoruz. Yine garip bir şekilde, Saltanatı sırasında, önceki Tuğluk hükümdarların adına madeni para basılmaya devam edildi. Para üzerinde Timurlu hükümdarın adı yazılı değildi. Hızır Han adıyla hiçbir sikke bilinmemektedir.[24]

Mübarek Şah değiştir

 
Mübarek Şah dönemine ait sikke

Mübarek Şah, Hızır Han'ın oğluydu ve 1421 yılında tahta çıkmıştır. Mübarek Şah, babasının Timur'a olan sözde bağlılığını devam ettirmedi.[25] Adının önüne Şah unvanı ekledi ve hutbede Timurlu hükümdar adını kaldırdı. Yerine Halife'ye bağlılık gösterdi.[26] Seyyid hanedanının en yetenekli hükümdarıydı.[27] Kendisine doğru ilerleyen Malva Sultanlığı hükümdarı Hüsameddin Hûşeng Şah'ı yendi ve onu saltanatının başlarında ağır haraç ödemeye zorladı.[28] Mübarek Şah ayrıca Khokarlar’ın lideri Casrat’ın isyanını bastırdı ve Kabil Timurlularının birden fazla istilasını savuşturmayı başardı.[29] 19 Şubat 1434 tarihinde cuma namazı için hazırlık yaparken veziri Server-ül Mülk'ün yardımı ile düzenlenen bir suikast sonucu öldürüldü.[30]

Muhammed Şah değiştir

 
Mübarek Şah’ın türbesi.

Muhammed Şah, Mübarek Şah'ın yeğeniydi. 1434’ten 1443’e kadar hüküm sürdü. Kemal-ül Mülk'ün yardımı ile amcasının intikamını aldı ve herkesi idam ettirdi. Öldürülen vezir Server-ül Mülk'ün yerine Kemal-ül Mülk atandı. Saltanatı birçok isyan ve komplo ile geçti. Yönetimi sırasında Multan Lengâhlar eline geçti ve bağımsız oldu.[31]

Alaeddin Alem Şah değiştir

Seyyid hanedanının son hükümdarı Alaeddin Alem Şah yönetimi Ludi hanedanını başlatan Behlül Han Ludî'ye devretti.


Yeni Şehirler ve Mimari değiştir

Ülkede siyasi istikrarı sağlayamamış olmalarına rağmen Seyyid hükümdarları yeni şehirler kurmak için çalışmışlardır. Hızır Han Hızırâbâd’ı ve Mübarek Şah, Cemne (Cumna) ırmağı kıyısında Mübârekâbâd’ı tesis etmiştir. Mübarek Şah kurduğu şehri müstahkem hale getirmiş ve kendisi için bir türbe yaptırmıştır. Alaeddin Alem Şah’ın da Bedaun eyaletindeki Alapur’u iskan ettiği rivayet edilmektedir.

Seyyidler döneminden günümüze yalnızca makbere mimarisi olarak adlandırılan elliden fazla büyük türbe ulaşmıştır.[32]

Soyağacı değiştir

Seyyid Hanedanı (1414-1451)

Melik Süleyman
Hızır Han
(28)
h. 1414-1421		Ferid Han
Mübarek Şah
(29)
h. 1421-1434		Muhammed Şah
(30)
h. 1434-1445
Alaeddin Alem Şah
(31)
h. 1445-1451

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Schwartzberg, Joseph E. (1978). A Historical atlas of South Asia. Chicago: University of Chicago Press. s. 39, 148. ISBN 0226742210. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  2. ^ "Arabic and Persian Epigraphical Studies - Archaeological Survey of India". Asi.nic.in. 13 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2010. 
  3. ^ See:
    • M. Reza Pirbha, Reconsidering Islam in a South Asian Context, 978-9004177581, Brill
    • The Islamic frontier in the east: Expansion into South Asia, Journal of South Asian Studies, 4(1), pp. 91-109
    • Sookoohy M., Bhadreswar - Oldest Islamic Monuments in India, 978-9004083417, Brill Academic; see discussion of earliest raids in Gujarat
  4. ^ Porter, Yves; Degeorge, Gérard (2009). The Glory of the Sultans: Islamic Architecture in India (İngilizce). Though Timur had since withdrawn his forces , the Sayyid Khizr Khān , the scion of a venerable Arab family who had settled in Multān , continued to pay him tribute: Flammarion. ISBN 978-2-08-030110-9. 
  5. ^ The Cambridge History of India (İngilizce). The claim of Khizr Khān , who founded the dynasty known as the Sayyids , to descent from the prophet of Arabia was dubious , and rested chiefly on its causal recognition by the famous saint Sayyid Jalāl - ud - dīn of Bukhārā .: S. Chand. 1958. 
  6. ^ Ramesh Chandra Majumdar (1951). The History and Culture of the Indian People: The Delhi sultanate. Bharatiya Vidya Bhavan. 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  7. ^ Eraly, Abraham (1 Nisan 2015). The Age of Wrath: A History of the Delhi Sultanate (İngilizce). Penguin UK. s. 261. ISBN 978-93-5118-658-8. The first of these two dynasties was founded by Khizr Khan, who bore the appellation 'Sayyid', which identified him as a descendant of prophet Muhammad, so the dynasty he founded came to be known as the Sayyid dynasty. The veracity of Khizr Khan's claimed lineage is uncertain, but it is likely that his forebears were Arabs, who had migrated to India in the early Tughluq period and settled in Multan. The family prospered in India, gaining wealth and power. This advancement culminated in Malik Suleiman, Khizr Khan's father, becoming the governor of Multan under the Tughluqs. When Suleiman died, Khizr Khan succeeded him to the post, but lost it during the political turmoil following the death of Firuz Tughluq. 
  8. ^ Orsini, Francesca (2015). After Timur left : culture and circulation in fifteenth-century North India (İngilizce). Oxford Univ. Press. s. 49. ISBN 978-0-19-945066-4. OCLC 913785752. 18 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  9. ^ Richard M. Eaton (2019). India in the Persianate Age: 1000–1765 (İngilizce). s. 117. ISBN 978-0520325128. The career of Khizr Khan, a Punjabi chieftain belonging to the Khokar clan... 
  10. ^ Lal, Kishori Saran (1963). Twilight of the Sultanate: A Political, Social and Cultural History of the Sultanate of Delhi from the Invasion of Timur to the Conquest of Babur 1398-1526 (İngilizce). Asia Publishing House. s. 53. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. Fatehpur, his native town, where it was fixed up at the gate of the city. 
  11. ^ A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206-1526), ed. by Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami (İngilizce). People's Publishing House. 1970. s. 628. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. But lack of provisions prevented Khizr Khan from continuing the sieges and he returned to his capital, Fathpur. 
  12. ^ Jackson 2003, s. 103.
  13. ^ Kumar 2020, s. 583.
  14. ^ Kenneth Pletcher (2010). The History of India. s. 138. 
  15. ^ V. D. Mahajan (2007). History of Medieval India. s. 229. 
  16. ^ Basu, K. K. Tr. (1932). The Tarikh-i-Mubarak Shahi. s. 186. 
  17. ^ Proceedings:Volume 55. Indian History Congress. s. 216. 
  18. ^ Mahajan, V.D. (1991, reprint 2007). History of Medieval India, Part I, New Delhi: S. Chand, 81-219-0364-5, p.237
  19. ^ Rajasthan [district Gazetteers] Bharatpur. Printed at Government Central Press. 1971. s. 52. 
  20. ^ Lal, Kishori Saran (1980). Twilight of the Sultanate: A Political, Social and Cultural History of the Sultanate of Delhi from the Invasion of Timur to the Conquest of Babur 1398-1526 (İngilizce). Munshiram Manoharlal. ISBN 978-81-215-0227-6. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. This considerably depleted Iqbal’s strength and encouraged Khizr Khan to collect his forces of Multan, Deopalpur and the Punjab 
  21. ^ V. D. Mahajan (2007). History of Medieval India. 
  22. ^ Iqtidar Alam Khan (2008). Historical Dictionary of Medieval India. s. 103. 
  23. ^ Mahajan, V.D. (1991, reprint 2007). History of Medieval India, Part I, Now Delhi: S. Chand, 81-219-0364-5, p.244
  24. ^ Nizami, K.A. (1970, reprint 2006) A Comprehensive History of India, Vol-V, Part-1, People Publishing House, 81-7007-158-5, p.631
  25. ^ Journal: Issues 1-3. Aligarh Historical Research Institute. 1941. s. 73. 
  26. ^ V. D. Mahajan (2007). History of Medieval India. s. 239. 
  27. ^ Arihant Experts (2021). CTET and TET Social Science and Pedagogy for Class 6 to 8 for 2021 Exams. s. 43. 
  28. ^ Lal, Kishori Saran (1980). Twilight of the Sultanate: A Political, Social and Cultural History of the Sultanate of Delhi from the Invasion of Timur to the Conquest of Babur 1398-1526 (İngilizce). Munshiram Manoharlal. ISBN 978-81-215-0227-6. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. Hoshang tried his luck against Sultan of Delhi but he was beaten back by Mubarak Shah Saiyyad to whom he had to pay a handsome tribute 
  29. ^ Lal, Kishori Saran (1980). Twilight of the Sultanate: A Political, Social and Cultural History of the Sultanate of Delhi from the Invasion of Timur to the Conquest of Babur 1398-1526 (İngilizce). Munshiram Manoharlal. s. 109. ISBN 978-81-215-0227-6. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023. 
  30. ^ Iqtidar Alam Khan (2008). Historical Dictionary of Medieval India. s. 656. 
  31. ^ Masudul Hasan, Abdul Waheed. Outline History of the Islamic World. the University of Michigan. s. 1974. 
  32. ^ "Seyyidler". S. HALUK KORTEL. TDV İslam Ansiklopedisi. 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış Kaynaklar değiştir

  • Kumar, Sunil (2020). "The Delhi Sultanate as Empire". Bang, Peter Fibiger; Bayly, C. A.; Scheidel, Walter (Ed.). The Oxford World History of Empire. 2. Oxford University Press. 
  • Jackson, Peter (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Seyyid_Hanedanı&oldid=30629886" sayfasından alınmıştır